კახა კაციტაძე: "დიალოგი კი არა, დათმობა. თანაც, დათმობა წყალობა არ არის!"

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

27 აპრილი, 2009

"თუ სააკაშვილი ნებით არ წავა, ამ ხელისუფლებას პოლიტიკური ოპონენტები კი არ გააგდებენ, არამედ გააგდებს ისტორიის ლოგიკა"

"ხალხი ხელისუფლებისგან ითხოვს დათმობას. ინებონ კეთილი და დათმონ. დიალოგზე რომ ალაპარაკდნენ, რა, ბავშვობიდან პლატონს კითხულობდნენ? სიტყვა "დიალოგის" მნიშვნელობა უწიგნურობის გამო არ იციან! საუბარია მხოლოდ დათმობებზე. თანაც, დათმობები წყალობები კი არ არის. მიშა სააკაშვილი მეფე არ არის, რომ წყალობას გვაძლევდეს. ხელისუფლებამ უნდა დაუთმოს ხალხს. არა ოპოზიციას, არამედ ხალხს", - "მთელ კვირას" ექსპერტი კახა კაციტაძე ესაუბრება.

- როგორია თქვენი, როგორც ფილოსოფოსის დამოკიდებულება საქართველოში მიმდინარე პროცესების მიმართ?
- რამდენიმე წლის წინ დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ძალიან მტკივნეულმა პროცესმა დამოუკიდებლობამდე მიგვიყვანა; ახლა კი არის პროცესი, რომელსაც თავისუფლებისკენ მივყავართ. დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლა, ალბათ, უფრო მსოფლიო ისტორიული პროცესის არსობრივი ნაწილი იყო. მაშინ ჩვენ ვიბადებოდით, როგორც ისტორიის სუბიექტი ერი. ახლა კი ჩვენი ერი იბადება როგორც, ასე ვთქვათ, საკუთარი თავისუფლების სუბიექტი. სხვათა შორის, ამ პროცესებს (ბრძოლას დამოუკიდებლობისათვის და ბრძოლას თავისუფლებისათვის), როგორც წესი, დროის მნიშვნელოვანი ინტერვალი აშორებს ერთმანეთისგან. ჩვენი შემთხვევა, შეიძლება ითქვას, იშვიათი გამონაკლისია.
იმას, რაც ახლა ხდება, ღირსების დამკვიდრების მცდელობა შეიძლება ვუწოდოთ. ეს ძალიან დიდ რისკებთან არის დაკავშირებული. ალბათ, გამოგვივა...
- 9 აპრილამდე ოპოზიციური პარტიები ამბობდნენ, საპროტესტო ტალღის ასაგორებლად თბილისიც გვეყოფაო, მაგრამ ისინი რეგიონებში წავიდნენ: იქიდან მოჰყავთ ხალხი. ეს, თქვენი აზრით, რაზე მიანიშნებს?
- ჩემი აზრით, ხალხი ოპოზიციას კი არ მოჰყავს, არამედ ოპოზიცია გამოიყვანა ხალხმა. დანარჩენი - ტექნიკური დეტალებია. რეგიონებში კი წავიდნენ იმის გამო, რომ პროცესის ლოგიკა ითხოვს: იგი უნდა იყოს საერთო ეროვნული და არა მხოლოდ დედაქალაქის პროტესტზე დამყარებული.
- მაგრამ, მაგალითად, ოპოზიციის ერთ-ერთი ლიდერი - ლევან ბერძენიშვილი სულ ცოტა ხნის წინ ამბობდა, მნიშვნელოვანია არა პროტესტის გამომხატველი ადამიანების რაოდენობა, არამედ პროტესტის გამოხატვის სიხშირეო. თუ ასეა, მაშინ ამდენი ხალხის ჩამოყვანა რისთვის გახდა საჭირო?
- ჩემი დაკვირვებით, ხელისუფლება ოპოზიციისგან ელოდა იმას, რაც თავის დროზე სააკაშვილმა გააკეთა: "ვარდების რევოლუციის" ანალოგს. მაშინ სააკაშვილმა შექმნა დიდი თუ მცირე კრიტიკული მასა, იპოვა თავისი მხარდამჭერები ხელისუფლებაში; შევარდა და აიღო ხელისუფლება. როგორც ჩანს, ახლაც, სააკაშვილის ხელისუფლებაში გადაწყვეტილების მიმღებები ელოდნენ, რომ ოპოზიცია სწორედ ასე მოიქცეოდა (კონცენტრირება სივრცის ერთ მონაკვეთში; შემდეგ - შეჭრა, ვიღაცების გადმობირება და ა.შ.). ვფიქრობ, რომ ახლა ოპოზიცია ვითარების ადეკვატურად მოიქცა: მან ეს არ გაიმეორა. ახლა, ამ ნერვების ომში, შეჭრა, როგორც ხელისუფლების შეცვლის მეთოდი, უარყოფილია. ეს ერისთვის მძიმე გამოცდაა.
- მიგაჩნიათ, რომ ოპოზიციას მტკიცე ნერვები აქვს?
- დიახ. უფრო ზუსტად: ოპოზიციას კი არ აქვს რკინის ნერვები, არამედ ერს აქვს ძალიან ძლიერი მუხტი - სააკაშვილის წინააღმდეგ მიმართული.
...როდესაც ეს ინტერვიუ დაიბეჭდება, შეიძლება სააკაშვილი უკვე დაბრუნებული იყოს ბულგარეთიდან, ან შეიძლება - არც იყოს დაბრუნებული. ფაქტია, რომ ახლა საქართველოში უცნაური ვითარებაა: პრეზიდენტი ბულგარეთში არის წასული, პრემიერ-მინისტრი კი თურქმენეთშია... და ახლა ვინ არის ქვეყნის უფროსი? საქართველო, ფაქტობრივად, შინაგან საქმეთა მინისტრის, თქვენი მოგვარეებისა და დედაქალაქის მერის იმედად არის.
სააკაშვილის ასეთი მოულოდნელი გამგზავრების საფუძვლად რამდენიმე ვერსია შეიძლება განვიხილოთ: პირველი - მიტინგების დარბევა მერაბიშვილსა და სხვებს გადააბრალოს (გაიხსენეთ, გორბაჩოვი როგორ აკეთებდა ხოლმე);
მეორე სცენარი: სააკაშვილი თავის შემადგენლობას გაექცა. თავისთავად ჩნდება კითხვა: რატომ წავიდა ადამიანი შეკრებაზე, სადაც თავისუფლად შეეძლო, გაეშვა, მაგალითად, ენერგეტიკის მინისტრი ხეთაგური?
- და ამ გარემოცვამ მომიტინგეები რომ დარბიოს?
- 9 აპრილს გორბაჩოვი ადგილზე რომ არ იყო და მიტინგი მისმა გარემოცვამ რომ დაარბია, ამან რამე შეცვალა? ამით გორბაჩოვმა წააგო! პოსტაბჭოთა სივრცეში ასეთი რაღაცები ხდება ხოლმე. არც ასეთი ვერსია უნდა გამოვრიცხოთ: სააკაშვილი წავიდა, რადგან იცის, რომ მისი გარემოცვა შეეცდება, დაარბიოს მიტინგი. თუ გარემოცვა გაიმარჯვებს, იტყვის: ბიჭებო, მოგეცით საშუალება და ხმას არ ვიღებ; ხოლო თუ ხალხი გაიმარჯვებს, ბულგარეთიდან მოგვმართავს: მე ხომ საქართველოში არ ვიყავი და, ხალხო, თქვენი ჭირიმე, მაგრები ხართო. ერთი რამ უდავოა: ასეთი რეჟიმი ვერც ერთ შემთხვევაში ვეღარ გააგრძელებს არსებობას. სხვათა შორის, ფსიქიატრებმა საინტერესო რამ მითხრეს: ჩვენი ქვეყნის მმართველთა შორის ორად-ორი ადამიანია, ვინც ჩვენი პაციენტი არ არის: ვანო მერაბიშვილი და ნინო ბურჯანაძეო (ბურჯანაძე მაშინ პარლამენტის თავმჯდომარე იყო).
- ბოლო დროს გამუდმებით ისმის საუბრები დიალოგის თემაზე. თქვენი აზრით, ამაზე ლაპარაკმა რა კონკრეტულ შედეგამდე შეიძლება მიგვიყვანოს?
- რასაც დავით ბაქრაძე ლაპარაკობს თუ ბჟუტურობს (არ აქვს მნიშვნელობა)... ხელისუფლებამ ყოველგვარ დიალოგზე ლაპარაკი უნდა შეწყვიტოს. ხალხი ხელისუფლებისგან ითხოვს დათმობას. ინებონ კეთილი და დათმონ. მათ უნდა გაიაზრონ, რომ არავითარ დიალოგზე საუბარი არ არის. დიალოგზე რომ ალაპარაკდნენ, რა, ბავშვობიდან პლატონს კითხულობდნენ? სიტყვა დიალოგის მნიშვნელობა უწიგნურობის გამო არ იციან! საუბარია მხოლოდ დათმობებზე. თანაც, დათმობები წყალობები კი არ არის. მიშა სააკაშვილი მეფე არ არის, რომ წყალობას გვაძლევდეს. ხელისუფლებამ უნდა დაუთმოს ხალხს. არა ოპოზიციას, არამედ ხალხს.
გარდა ამისა: არავითარი პირობები არ იქნება. სამხედრო ისტორიაში ცნობილ მაგალითს მოვიყვან: იყო ასეთი მარშალი - ფოში (შემდეგ გენერალი-სიმუსიც გახდა). ის პირველ მსოფლიო ომში გერმანელების წინააღმდეგ მოკავშირეების ჯარებს სარდლობდა. წააგო გერმანიამ, ვეღარ აგრძელებს ომს. კაიზერი გაქცევაზეა. ფოშთან ხელისუფლების წარმომადგენელი გაგზავნეს. ის ფოშს ეუბნება: გვითხარით თქვენი მოსაზრებები ომის შეწყვეტის შესახებო. ფოში პასუხობს: რას ბრძანებთ, ჩვენ ძალიან მოგვწონს ომის წარმოებაო. გერმანელი დაიბნა: როგორც ჩანს, ვერ გაგვიგეთ; ჩვენ აღარ შეგვიძლია ომის წარმოება და ომი აღარ გვინდაო. ფოშს გაეცინა: გასაგებია, ე.ი, დაზავებას ითხოვთო? თხოვნა სხვა რამ არისო! ხელისუფლებას სათხოვნად აქვს საქმე. და ისე ნუ იქცევიან, თითქოს წყალობას იძლეოდნენ.
პრობლემა მხოლოდ სააკაშვილი არ არის. ამ ადამიანებმა გადაწყვიტეს, რომ სამარადისოდ უნდა ყოფილიყვნენ ჩვენი ხელმძღვანელები. ძალიან კარგად მახსოვს, საექსპერტო გამოკითხვის ფურცელი რომ გამომიგზავნეს: 80 წლის განმავლობაში ხელისუფლებაში ყოფნას აპირებდნენ!
- როგორ ფიქრობთ, შექმნილი რეალობის გათვალისწინებით, რა ნაბიჯები შეიძლება გადადგას ხელისუფლებამ? ხომ ხედავთ, რომ სააკაშვილი დათმობაზე არ მიდის? კრიზისიდან გამოსავალი რა შეიძლება იყოს?
- იყო ასეთი ადამიანი - ავგიორგი. კახეთს მართავდა. მასაც შეეძლო, ეთქვა: ირანის ჯარი ახლოს არის მომდგარი და რას "მაწვებით"; მერე რა, რომ მამაჩემი მოვკალი, ძმას კი თვალები დავთხარეო! ის არ მიიღო კახეთმა.
აგვისტოს ომის დროს, ურთულესი ოპერაციის შემდეგ ნარკოზიდან რომ გამოვედი, მედდამ "თაიმსი" მომაწოდა. გაზეთი სააკაშვილის ფოტოებით იყო აჭრელებული. დაცვის დავალება შეასრულაო, ახლა იძახიან. კარგი, ვთქვათ, დაცვამ უთხრა, უნდა გაიქცეთო და მათ დაემორჩილა. მაგრამ სახე რატომ აქვს ასეთი - სხვანაირი?! ისევ ნარკოზში დაბრუნება ვინატრე!
სააკაშვილის პრობლემა ის არის, რომ მან არ იცის, როგორი ქვეყნის, როგორი ერის პრეზიდენტია. ამას უკვე აღარაფერი ეშველება. უბრალოდ, რა თქმა უნდა, ძალიან კარგი იქნება, თუ ეყოფა საღი აზრი, რათა წავიდეს; ხოლო თუ არ წავა, დამთავრდება უარესით.
- როგორც ჩანს, მოვლენათა განვითარების დრამატულ სცენარსაც განიხილავთ.
- ეს ყველაზე ცუდი სცენარი იქნება - ის, რაც საქართველოს ისტორიაში არასდროს მომხდარა: ბუნტი მასობრივი ანგარიშგასწორებებით. ასეთ შემთხვევაში ხელისუფლების ახლოს მდგომი ყველა დაისჯება; და დაისჯება არა კანონით, არა სამართლით, არამედ ქუჩის მიერ.
- ე.ი. სისხლით?
- დიახ. და ამაზე პასუხს, პირველ რიგში, ხელისუფლება აგებს. თუ სააკაშვილი ნებით არ წავა, ამ ხელისუფლებას პოლიტიკური ოპონენტები კი არ გააგდებენ, არამედ გააგდებს ისტორიის ლოგიკა.
სიცრუეა საუბარი იმაზე, რომ არსებობს დაპირისპირება ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის. სინამდვილეში, დაპირისპირება არსებობს ხელისუფლებასა და ქართველ ერს შორის. პრობლემა სწორედ ეს არის.
- მაგრამ სხვადასხვა პოლიტიკური ძალის ლიდერები რეგიონებში რატომ ჩადიან? ეს არ ხდის საფიქრებელს, რომ რუსთაველზე პროტესტის გამომხატველი ადამიანების რაოდენობა საკმარისი არ აღმოჩნდა?
- არა. ეს პოლიტიკის ლოგიკაა. ზემოთაც აღვნიშნე: ხელისუფლებას ეგონა, რომ საქართველოში ისევ 40-50 ათასი კაცით შეეცდებოდნენ ხელისუფლების შეცვლას. აბა, დაელაპარაკეთ ადამიანებს: რატომ არ გადის ქუჩაში უფრო დიდი მასა? იმიტომ, რომ არ თვლის საჭიროდ. როცა რეგულარული არმია მოწინააღმდეგის ჯარს ამარცხებს, ამ დროს არ არის საჭირო, რომ რეზერვისტებს დაუძახო. მოსახლეობის დიდი ნაწილი თვლის, რომ ვინც ახლა ქუჩაშია, ეს სრულიად საკმარისია.
- ეს ადამიანები სახლში იმის გამო არ სხედან, რომ ოპოზიციურ პარტიებს აღარ ენდობიან?
- არა. ჩემი უბანი - ვაკე - უბრალოდ, ყალყზეა. და სააკაშვილი მხოლოდ ვაკეს არ სძულს. რაიონებიდან ხალხის ჩამოყვანას აქვს ძალიან არსებითი მნიშვნელობა: იქ მცხოვრები ადამიანები შექმნილ ვითარებას არ იცნობენ. ეს ჩვენი "ჟურნალისტების" დამსახურებაა. თუმცა, იმაზე წუწუნი, რომ ხელისუფლება ტელევიზიებს ბლოკავს, არ არის საკმარისი არგუმენტი ოპოზიციისთვის. გასაგებია, რომ დაბლოკავს. ახლა კი, რეგიონებიდან ჩამოსული ადამიანები თბილისს რომ შეხედავენ...
- ოპოზიციის ტაქტიკას როგორ აფასებთ?
- ვფიქრობ, რომ ის, მეტ-ნაკლებად, ადეკვატურია.
- ბევრი მიიჩნევს, რომ ახლა ოპოზიციის ცალკეული ლიდერების ლექსიკის კრიტიკით მხოლოდ ჩასაფრებული ადამიანები არიან დაკავებულები. ამ საკითხთან მიმართებით თქვენი დამოკიდებულება როგორია?
- ლექსიკა სააკაშვილმა შექმნა. ვინ თქვა პირველად "გაფარჩაკება", "გაჩმახება" და ა.შ.? და არც მაია ნადირაძე, არც ნოდარ გრიგალაშვილი დავიწყებიათ საქართველოში. ხელისუფლებამ აკადემიური სივრციდან მთლიანად გაიტანა დისკუსია. ეს დაჯღანული ლექსიკაც სწორედ ამის შედეგია.
- ლევან გაჩეჩილაძის მიერ მიტინგებზე გაკეთებული საჯარო მინიშნებები "ბიჭობის" გამოჩენაზე, თქვენი აზრით, რას ნიშნავს?
- ვფიქრობ, რომ ეს მიტინგის თანმხლები ლექსიკის ნაწილია. ძალიან ძნელია, შეაკავო ქუჩის სტიქია...
- საინტერესოა თქვენი აზრი: რა როლს ასრულებს ინტელიგენცია მიმდინარე პროცესებში?
- ინტელიგენცია ისეთ მდგომარეობაშია, "გოგია უიშვილის" დასასრულს მარინე რომ გაგიჟდება და ყველა ბავშვს ყელს დაჭრის, ბოლოს კი... ყველაზე პატარა, საბრალო ბავშვმა ორიოდეჯერ გაასავსავა ფეხები და აღმოხდა უმანკო სულიო. აი, ასეთია ქართული ინტელიგენცია. თავისთავად, ინტელიგენცია ძალიან პირობითი ცნებაა, თუმცა საინტერესოა, რატომ მოხდა, რომ მომღერლების დიდი ნაწილი სააკაშვილის მხარდამჭერი აღმოჩნდა, თეატრის მოღვაწეთა დიდი ნაწილი კი აღმოჩნდა ოპოზიციის მხარეს. გარდა ამისა, გაკვირვებული ვარ: ადამიანები, რომლებიც, თავის დროზე, არ მიეყიდნენ საბჭოთა ხელისუფლებას, რატომ მიეყიდნენ სააკაშვილს? ჩემთვის უსაყვარლესი ადამიანი - ანზორ ერქომაიშვილი ვერ იყიდა კომუნისტურმა სისტემამ და სააკაშვილს რა შეეძლო, მიეცა? დეპუტატობაზე რატომ დათახმდა? დავით ბაქრაძეს ერთი-ორმა კაცმა შეწკმუტუნება შეჰბედა. მის ადგილას სააკაშვილი რომ ყოფილიყო, ამასაც ვერ გაუბედავდნენ. ხელისუფლება კი, როგორი "ინტელექტუალურიც" გვყავს, უკვე კარგად ვიცით. ახლა ისევ დაიწყებენ, "გრეჩიხა" ძველი ბიჭიაო. "გრეჩიხას" არსად უთქვამს, ამირანი ჯაჭვს რომ აიშვებდა, ყვავი გამოფრინდებოდა და ნისკარტით ლურსმნებს ჩააჭედებდაო; ან: მოსემ ებრაელები ოცდაშვიდი წელი ატარაო!
- მიმდინარე პროცესებში დასავლეთის როლს როგორ აფასებთ?
- როგორც ქართველი ერი გადაწყვეტს, ისეთ გადაწყვეტილებას მიიღებს დასავლეთი. კაცობრიობის ისტორია არის თავისუფალი, შემოქმედებითი ბრძოლის, თავდადების ისტორია. ჩვენთან რატომღაც ჰგონიათ, რომ ისტორია არის სადღაც რაღაცის ჩაწყობის ისტორია: რომ ვაშინგტონიდან ვიღაც დაგვასვეს; ან - მოსკოვიდან, ან - პეკინიდან. რასაკვირველია, ყველა გარე ძალას აქვს გარკვეული სურვილი, მისწრაფება, მაგრამ ჩვენთან ერთი რამ ვერ გაიგო ადამიანების უმრავლესობამ: ქართველი ერი არის საქართველოს ისტორიის მთავარი სუბიექტი.
- მაგრამ შარშან საქართველოში სააკაშვილის ხელისუფლებაში დარჩენა, თქვენი აზრით, ვინ გადაწყვიტა: ამერიკამ თუ საქართველომ? ოპოზიცია ამბობს, რომ ეს ამერიკის ადმინისტრაციის არჩევანი იყო: ის არ დათანხმდა ქართველი ხალხის ნებას აქ ხელისუფლების შეცვლასთან დაკავშირებით.
- საბოლოოდ, გადაწყვეტილება საქართველომ მიიღო. დავთანხმდით რა ამერიკის ადმინისტრაციის ბრიყვულ ქმედებას, ეს, საბოლოოდ, ჩვენ გადავწყვიტეთ. ჩვენ ამერიკის ადმინისტრაციის ნებას დავემორჩილეთ. ამიტომ, ნუ ვჩივით. გვინდა, რომ ვიპოვოთ ვიღაც, რომელიც სადღაც გვიწერს ისტორიას. ჩვენ ვერ გავაცნობიერეთ, რომ ჩვენვე ვართ ჩვენი ისტორიის შემოქმედები.