"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"
17 ოქტომბერი, 2011
17 ოქტომბერი, 2011
"ცხადია, ეს რისკიც არის და შანსიც. რა თქმა უნდა, ვრისკავთ. მაგრამ იმის ალბათობა, რომ კონსულტაციების შედეგად შეთანხმებამდე მივიდეთ, მაღალია. ამისთვის მაღალი სასტარტო პოზიცია არსებობს", - "მთელი კვირის" შეკითხვებს რესპუბლიკელი დავით ბერძენიშვილი პასუხობს.
- ივანიშვილის შემოსვლა ქართულ პოლიტიკურ სივრცეში დროში დაემთხვა არა მხოლოდ პრეზიდენტ სარკოზის ვიზიტს: მისი გამოჩენა კვალდაკვალ მოჰყვა "ექვსიანის" დაშლასაც. ივანიშვილს თქვენთან მჭიდრო თანამშრომლობა სურს. თქვენი მხრივ, რა გხიბლავთ ახალ სახეში? ფიქრობთ, რომ მისი ძლიერი ფინანსური რესურსი საკმარისია იმისთვის, რასაც ამდენი ხნის განმავლობაში ოპოზიციურმა პარტიებმა თავი ვერ გაართვით? ფინანსური სიმწირის გამო დაიშალა ჯერ "რვიანი" და შემდეგ - "ექვსიანი"?
- ფული პოლიტიკური ალტერნატივის შესაძლებლობის შემადგენელი ნაწილია. ჩვენთვის მიმზიდველი არის პოლიტიკური ალტერნატივის შესაძლებლობა. ივანიშვილი იმ დროს შემოვიდა ქართულ პოლიტიკურ სივრცეში, როცა მისთვის იყო არაჩვეულებრივად კარგი სასტარტო პირობები. თავის დროზე, ბადრი პატარკაციშვილი უზარმაზარი მედიარესურსით შემოვიდა პოლიტიკურ სივრცეში. და მაშინ პოლიტიკურ ოპოზიციას ამ რესურსის მეშვეობით ჰქონდა საზოგადოებაზე გასვლის საშუალება. ხოლო, როცა პატარკაციშვილმა ოპოზიციის ლიდერობა და სააკაშვილის ალტერნატივად ყოფნა დააპირა, მას იმდენად ძლიერი ოპოზიცია დახვდა, რომ ჩვენ იგი, რეალურად, პოლიტიკურ პერიფერიაზე გავუშვით. შედეგებიც შესაბამისი იყო: გაერთიანებული ოპოზიციის კანდიდატმა მიიღო თითქმის ოთხჯერ მეტი ხმა, ვიდრე პატარკაციშვილმა.
მაშინ დიდი ფინანსური და მედიარესურსის მქონე მილიარდერის ჩართვა პოლიტიკაში ოპოზიციურ ზიარჭურჭელში ასე დალაგდა: წინ - ოპოზიციური პოლიტიკური სპექტრი, პოლიტიკურ პერიფერიაზე - მილიარდელი ბადრი პატარკაციშვილი.
იმის შემდეგ იყო რამდენიმე მცდელობა ალტერნატიული პოლიტიკური ცენტრის შექმნისა. 2009-2010 წლების სერიოზული შანსების მქონე ალტერნატიული პროექტი - ალიანსი - წარუმატებლად დასრულდა. შემდეგ გაჩნდა "რვიანი" და ბოლოს - "ექვსიანი". "ექვსიანის" დაშლას კი მაშინვე მოჰყვა ბიძინა ივანიშვილის პირველი განაცხადი.
საქართველოში არსებული ოპოზიციის ბაზაზე ვერ ყალიბდება ხელისუფლების ალტერნატივის პრეტენზიის მქონე კოალიცია. ეს უკვე ტენდენციაა. და, როგორც ჩანს, ეს მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო ივანიშვილისთვის - ძალიან პრეტენზიული პოლიტიკური განაცხადით შემოსვლის გასაკეთებლად. ნათლად გამოჩნდა, რომ ამ ოპოზიციურ ზიარჭურჭელში ივანიშვილის როლი და ფუნქცია უკვე იქნებოდა უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე არსებული ოპოზიციური პარტიების შენატანი პოლიტიკური ალტერნატივის მშენებლობაში.
- მაგრამ ეს, კონკრეტულად, რა როლია? რა რესურსით შემოდის ივანიშვილი?
- უპირველეს ყოვლისა, საქველმოქმედო ასპარეზზე დაგროვილი მაღალი ნდობის რეიტინგით, რომლის პოლიტიკური კონვერტირების ამოცანაც ახლა დგას.
- ბიზნესისა და, აქედან გამომდინარე, ქველმოქმედების პოლიტიკური კონვერტაცია რა მექანიზმით არის შესაძლებელი?
- ეს არ არის ადვილი. ეს კაპიტალია. მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ არის პოლიტიკური კაპიტალი. საჭიროა ნდობის რეიტინგის პოლიტიკურ რეიტინგში კონვერტირება.
ზოგადად, კოალიცია, გარკვეულწილად, კომპრომისებია. თუმცა ჯერ არავითარი კოალიცია არ არსებობს. ჯერ არის საწყისი ეტაპი, კეთილგანწყობა და საკმაოდ მაღალი ალბათობა, რომ ივანიშვილი, რესპუბლიკელები და "თავისუფალი დემოკრატები" შევძლებთ ამ კონსულტაციების შედეგად იმ პროცესის გავლას, რომელმაც შეიძლება პოლიტიკური ალტერნატივის ჩამოყალიბებამდე მიგვიყვანოს. მე ამას არა მარტო ვუშვებ: მე ვცდილობ, რომ ეს გამოვიდეს.
- თქვენ ამბობთ, რომ ივანიშვილის ბიზენსისა და ქველმოქმედების სფეროში დაგროვილი რესურსის პოლიტიკური კონვერტაცია ადვილი არ არის. იმის გათვალისწინებით, რომ მას არანაირი პოლიტიკური გამოცდილება არ აქვს, რა გიჩენთ ასეთი პერსპექტივის რწმენას?
- მხოლოდ ფულიანი კაცი საქართველოში პოლიტიკური ლიდერი ვერ გახდება. ფინანსებით განსაზღვრული ივანიშვილის ქველმოქმედება ქმნის ნდობის რეიტინგს. ჩვენ კი ხელს შევუწყობთ - თუკი მასთან საერთო პოლიტიკური ალტერნატივის ჩამოყალიბებაზე შევთანხმდებით. ამის შესაძლებლობები კი არსებობს.
რაც შეეხება ჩვენი და "თავისუფალი დემოკრატების" თანამშრომლობის შესაძლებლობას: ირაკლი ალასანია, ივანიშვილის გამოჩენის შემდეგ, ლიდერობის ტვირთისგან გათავისუფლდა. მას ჩვენ და საზოგადოების საკმაო ნაწილმა აგვისტოს ომის შემდეგ დავაკისრეთ პოლიტიკური ოპოზიციის ლიდერის ფუნქცია. მაგრამ არც ფინანსური, არც საორგანიზაციო, არც ბევრი სხვა რესურსი საკმარისი არ აღმოჩნდა, რომ მისი მხრიდან ოპოზიციის ლიდერობის უზრუნველყოფა შესაძლებელი გამხდარიყო. ბოლოს, მან აღარ მიიჩნია შესაძლებლად "ექვსიანის" ლიდერობაც: ჩათვალა, რომ ვერ იტვირთებდა ამას და ისევ საკუთარი პარტიით პოლიტიკური ფრაგმენტაციის გზას დაადგა. ეს ჩემი შეფასებაა.
ახლა, როცა არის ივანიშვილი, მასთან კოორდინირებული ალასანია და რესპუბლიკელები, ამ როლში ალასანია, შესაძლოა, უფრო წონადი და უფრო ადეკვატური გამოდგეს.
- მაგრამ ამჯერად რატომ თანხმდებით ივანიშვილის ლიდერობაზე? რას მოიტანს ალასანიას ივანიშვილით ჩანაცვლება? სხვათა შორის, ალიანსის დაშლის შემდეგ თქვენ ხაზგასმით ამბობდით, რომ მას ჰქონდა კარგი გამოცდილება დიპლომატიურ ასპარეზზე და ძალზე პერსპექტიული იყო მისი მონაწილეობა აფხაზურ მხარესთან მოლაპარაკებების პროცესში, მაგრამ მას არ ჰქონდა პოლიტიკური გამოცდილება. ამ სფეროში გამოცდილება არც ივანიშვილს აქვს. ლიდერად როგორ წარმოგიდგენიათ? ასე ფარავს ამ ხარვეზს მისი ფინანსური ზურგი?
- დღევანდელ ვითარებაში - როცა ოპოზიციურად განწყობილი საზოგადოება იმედგაცრუებულია; როცა ოპოზიციას არც ფინანსური, არც ორგანიზაციული რესურსი არ აქვს; როცა სახელისუფლებო პროპაგანდისტული და რეპრესიული მანქანა კიდევ უფრო ძლიერდება; როცა აშკარად იკვეთებოდა 2012 წელს სააკაშვილის უმაღლეს ხელისუფლებაში ჩაბეტონების ალბათობა, მე საქართველოს სახელმწიფოებრიობის საფრთხეს ვხედავდი.
ივანიშვილის გამოჩენა კი ამ საფრთხის დაძლევის შანსებს ქმნის. რაკი ივანიშვილის გარეშე ვერ ივარგა არსებულმა ოპოზიციამ...
- და ივანიშვილთან ერთად ივარგებს? ახლა ფულია პოლიტიკური ალტერნატივის შექმნის გარანტი?
- არა. ივანიშვილი, პლუს არსებული ოპოზიცია არის შანსი. მაღალი შანსი. რა გამოვა, ამას დრო გვიჩნვებს.
ივანიშვილს საკუთარი ნდობის რეიტინგის პოლიტიკურ რეიტინგად ქცევის მაღალი შესაძლებლობა აქვს. მას ამის შესაძლებლობა აქვს კონკრეტულ პარტიებთან ერთად.
- ნდობის რეიტინგი ალასანიას დაბალი ჰქონდა?
- ალასანიას ჰქონდა ძალიან მაღალი ნდობის რეიტინგი. გაუჩნდა პოლიტიკური რეიტინგიც. მაგრამ ჩვენ, ყველამ ერთად, ვერ გავუძელით სახელისუფლებო და ოპოზიციურ დარტყმებს და ამასთანავე, სერიოზულ ფინანსურ პრობლემებს, ორგანიზაციულ პრობლემებს. ახლა სხვაობა არსებობს.
- სხვაობა რაშია? ახლა ივანიშვილთან ერთად დასახული პერსპექტივები, თქვენი აზრით, შანსია თუ რისკი?
- რა თქმა უნდა, ორივე. კოალიციები კომპრომისია. რა თქმა უნდა, ჩვენ ვითვალისწინებთ იმას, თუ ვისთან შეიძლება ვითანამშრომლოთ. პოლიტიკური ძალების შეფასებაში ჩვენ და ივანიშვილს რაიმე პრობლემა არ გვაქვს.
- მას, როგორც ჩანს, არ აქვს შეკითხვები "თავისუფალი დემოკრატების" მიმართ, მაგრამ აქვს შეკიტხვები რესპუბლიკელებთან მიმართებით. რა გაირკვა ამ მხრივ 12 ოქტომბრის შეხვედაზე?
- მან დასვა შეკითხვა, რომელიც არის მის მიმართვაშიც: იგი ეხება ლევან ბერძენიშვილის მიერ გამოთქმულ აზრს ივანიშვილთან ფინანსების წარმომავლობასთან დაკავშირებით.
როგორც გავარკვიეთ, ეს იყო 2008 წელს ზაფხულში, ომამდე, "კავკასიაზე" ლევან ბერძენიშივლის საუბრის ფრანგმენტი, რომელიც შემდეგ "ალია ჰოლდინგმა" დაბეჭდა და სიტყვები - "არ ამალაპარაკოთ ახლა" - ლევანს მიაწერა.
გასაგებია, რომ ივანიშვილს ეს სწყენია. მაგრამ მას მიაჩნია, რომ წარსულში არსებული განსხვავები არ განსაზღვრავს ურთიერთობათა პერსპექტივას. შეხვედრაზე ვთქვით, რომ მაშინ, როდესაც ჩვენ უკვე სააკაშვილის ოპოზიციაში ვიყავით, ივანიშვილის ქველმოქმედება გამოყენებული იყო სააკაშვილის მიერ და პრინციპში, ის მხარს უჭერდა სააკაშვილს. ასე რომ, ჩვენ ერთმანეთთან კითხვები აღარ გვაქვს და ეს საკითხები ჩვენი თანამშრომლობისთვის დამაბრკოლებელ გარემოებებად არ მიგვაჩნია.
- მაგრამ პოლიტიკური პროცესისთვის ფინანსური რესურსების წარმომავლობის ფაქტორი უმნიშვნელო არ არის. კითხვა, რომელიც თავის დროზე ლევან ბერძენიშვილმა დასვა, პარტიის მხრიდან უკვე მოხსნილია?
- ივანიშვილმა ფული იშოვა საბჭოთა კავშირის რღვევის პროცესში, ბიზნესაქტიურობით.
- და ეს ფულის რა გზებით შოვნას ნიშნავს?
- ეს ნიშნავს ფულის შოვნას იმ კანონმდებლობის ფარგლებში, რასაც "პერესტროიკის" პირობები იძლეოდა.
- კეთილსინდისიერი გზებით, თუ - პირიქით?
- არ ვიცი. ივანიშვილი ამბობს, - კანონი, რომელიც მაშინ მოქმედებდა, არ დამირღვევიაო. იგი არ იყო საყოველთაოდ დემოკრატიული კანონმდებლობა. პრეფერენციული კანონმდებლობა იყო და გარკვეულ პიროვნებებსა და ჯგუფებს პრივილეგრიებულ მდგომარეობაში აყენებდა. თუმცა, როგორც ივანიშვილთან დაკავშირებით რუსი პოლიტიკოსებისგან - რიჟკოვისგან და სხვებისგან გამიგია, არასდროს ყოფილა განცდა, რომ ის კრიმინალთან იყო კავშირში. სხვა მხრივ, ვერაფერს დავამტკიცებ და ვერც უარვყოფ.
- ივანიშვილის პირველი ვრცელი განცხადების წაკითხვისას რა შთაბეჭიდლება დაგრჩათ? იყო თუ არა სამართლიანი მისი მიდგომები მედიისა და ოპოზციის მისამართით?
- ეს მისი სტილია. მას ეს გამოცდილება აქვს. ასეთი პოლიტიკური განაცხადი საქართველოში აქამდე არავის გაუკეთებია.
- და ეს წამგები სტილი არ არის?
- აღმოჩნდა, რომ თურმე - არა. მისთვის - არა. ტრადიციულმა სტანდარტულმა პოლიტიკურმა პარტიამ ასეთი რამ რომ გააკეთოს, წამგები იქნება. მაგრამ იმ იდუმალების ფონზე, რაც ივანიშვილს ახლავს, აღმოჩნდა, რომ თურმე მოგებიანია. ეს არის ტექნოლოგია. შესაძლოა, სტილიც შეიცვალოს. ეს სტარტის ტექნოლოგიაა.
- რესპუბლიკელები უკვე მერამდენედ ასრულებთ ლოკომოტივის ფუნქციას სხვა პოლიტიკური ძალებისთვის. შემდეგ კი თქვენ ყოველთვის დისტანცირებულები რჩებით: ან მათ აღარ სჭირდებით, ან - თქვენ ემიჯნებით. ივანიშვილთან დამეგობრება რისკის რა ხარისხს შეიცავს?
- რა თქმა უნდა, ვრისკავთ. მაგრამ იმის შესაძლებლობა, რომ კონსულტაციების შედეგად შეთანხმებამდე მივიდეთ, მაღალია. ამისთვის მაღალი სასტარტო პოზიცია არსებობს.
- ასევე ხედავდით თავის დროზე ირინა სარიშვილის ედპ-სთან, შემდეგ - "ნაცმოძრაობასთან", ბოლოს კი - ალასანიასთან ალიანსის პერსპექტივას. მაგრამ სამივე პროექტი ჩავარდა.
- რაც შეეხება 1999 წელს, იგი არ იყო სახელისუფლებო პრეტენზიის მქონე პროექტი: მაშინ ორმა პარტიამ გადაწყვიტა, ერთმანეთის მხარდაჭერით, მაშინ გაზრდილი 7%-იანი ბარიერი გადაელახა. რაც შეეხება 2002-2003 წლების პროექტს - ჩვენ გვაერთიანებდა აბაშიძისა და შევარდნაძის გაშვება. არანაირი ღირებულებითი ერთობა არ გვქონია. მიშა პრეზიდენტად ედრუარდ შევარდნაძემ აქცია - მან არ სცნო ჩვენი ბლოკის ქეციანი პირველი ადგილი. ასე რომ, მე მინდოდა 2 ნოემბერი, მიშას კი 23 ნოემბერი გამოუვიდა.
- ზემოთ ალასანიასთან ურთიერთობის პერსპექტივაზე საუბრობდით და აღნიშნეთ, რომ მას უკვე აღარ აწუხებს ლიდერობის ტვირთი. მაგრამ მან უკვე ორჯერ შეგაქციათ ზურგი: ორჯერ დაშალა პოლიტიკური ერთობა, რომლის მონაწილეები თქვენც იყავით. ეს უარყოფითი გამოცდილება არ არის, რომელმაც შეიძლება განსაზღვროს კიდეც თქვენი მორიგი დაწყვილების ხასიათი?
- ალასანია ვერ იტყვის, არ შემიძლია რესპუბლიკელებთან ურთიერთობაო. ეს შეუძლებელია. მას სურს ევროპის ლიბერალურ პარტიისა და "ლიბერალური ინტერნაციონალის" წევრობა, რომელთა წევრებიც ჩვენ უკვე ვართ. ახლა, ქვეყნის გარეთ რომ თქვას, რესპუბლიკელებთან თანამშრომლობა არ შემიძლიაო... საერთოდ, ის ხომ მხოლოდ რესპუბლიკელებს არ გამიჯვნია, როცა "ექვსიანიდან" გავიდა? მას დამოუკიდებლად მოქმედება ერჩივნა.
- ფიქრობთ, რომ გაერთანების მორიგ ჯერზე შეიძლება ივანიშვილი გახდეს ბალანსის უპირობო გარანტი თქვენსა და "თავისუფალ დემოკრატებს" შორის?
- რა თქმა უნდა, ივანიშვილის განსაკუთრებული ფაქტორი უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ირაკლის შესაძლებლობები იყო, თუნდაც, ალიანსის ლიდერობის დროს.
- კონკრეტულად?
- ივანიშვილს მეტი ნდობა აქვს. ამ არჩევნების წინ იმედი მას უფრო უკავშირდება. და მას აქვს ფინანსური რესურსი ამ ნდობის რეალიზაციაში აქტიური კომპონენტის შემოტანისთვის. ეს არ არის ფულის ტომარა, რომელიც ქვეყანას ყიდულობს. ეს არის ფული, რომელიც ქველმოქმედების ინსტრუმენტია, ქველმოქმედება კი, თავის მხრივ, არის ნდობის მომპოვებელი. ჩვენ ახლა ვდგავრთ იმ გზაზე, რომლითაც შეიძლება ეს რესურსი, პოლიტიკურ პარტიებთან და უპარტიო ადამიანებთან ერთად, ხელისუფლების დამარცხების შესაძლებლობად გადაიქცეს. ვნახოთ, სანამდე მივალთ.
ჩვენ პოსტსაბჭოთა პერიოდის საწყის ეტაპზე ჩავრჩით - მათ შორის, პოლიტიკური სპექტრის თვალსაზრისითაც. ამ ურთულეს პროცესში, ივანიშვილს, პოლიტიკურ პარტიებთან კოორდინაციით, პოზიტიური როლის შესრულება შეუძლია. "შეუძლია" კი გარანტიებს არ ნიშნავს.
- აქვს თუ არა რესპუბლიკურ პარტიას შეკითხვები ივანიშვილთან, რომლებიც დაზუსტებას მოითხოვს?
- ბუნებრივია, გასაშლელი იქნება მსჯელობა და დასაზუსტებელი იქნება მიდგომები დასავლეთთან და რუსეთთან ურთიერთობების თემებზე. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ამ ასპექტში რაიმე ეჭვები მაქვს: არანაირად არ გამჩენია ეჭვი იმის თაობაზე, რომ ივანიშვილი რუსეთის კანდიდატია.
- ივანიშვილი ტელეკომპანია "მაესტროს" თანამშრომლებს ჰპირდება, რომ მისი ყიდვის შემთხვევაში, გააფორმებს სარედაქციო დამოუკიდებლობის საგარანტიო ხელშეკრულებას რომლითაც უზრუნველყოფილი იქნება ჟურნალისტის თავისუფლება, თუნდაც კრიტიკული დამოკიდებულება ივანიშვილის პირად მოღვაწეობასთან დაკავშირებით. ფიქრობთ, რომ ის ამ შემთხვევაში "გადაიხდის, მაგრამ არ დაუკვეთავს მუსიკას"?
- მიმაჩნია, რომ როცა გაქვს მაღალი რეიტინგი და დიდი ფინანსური და საორგანიზაციო შესაძლებლობები; როცა პოლიტკური გამოცდილების მქონე პარტნიორები გყავს; როცა მოგების მაღალი შანსი გაქვს, რაც უფრო თავისუფალი და დამოუკიდებელია ტელევიზია, უფრო სასარგებლოა.
"მაესტროს" რაც შეეხება: ჟურნალისტების ამოფარება არ არის სწორი - არავის მხრიდან.
მამუკა ღლონტის განცხადებები არ იყო თანმიმდევრული. მესმის, რომ მას ეწყინა, როცა ივანიშვილმა არცთუ კორექტურლი ფორმით მიმართა. პირველი რეაქცია იყო უკიდურესად ნეგატიურ-აგრესიული. მაგრამ ამის მერე ბიძინა ივანიშვილს არაფერი დაურბილებია "მაესტროს" მფლობელებთან მიმართებით. ტელეკომპანიიდან კი ინტერესი გამოჩნდა. შალვა რამიშვილი მოდის და მე მეკითხება - "გადავიღო "დარდუბალა"? მას ხომ დიდი სურვილი აქვს, რომ შეუკვეთონ და გადაიღოს? შალვამ უნდა გადაიღოს - შეკვეთის შესაბამისად. მან საინფორმაციო პოლიტიკა არ უნდა აკეთოს. ქართული პარტიისა და ეროსი კიწმარიშვილის მოკლევადიანი ორთვიანი პროპაგანდისტი არ უნდა იყოს - იმიტომ, რომ ეს საქმე მან არ იცის. არც კარგია ეს საქმე და თან - არ იცის. მაგრამ `დარდუბალა" იცის. უკვე ხომ თქვა - აგერ ვართო? ახლა შალვა საკუთარ შრომაში მიიღებს მაღალ ანაზღაურებას. რესპუბლიკურ პარტიას არ გვითქვამს ივანიშვილისთვის, ჩვენი თქვენთან ყოფნა ამდენი ღირსო.
ხაზგასმით "მაესტროს" მფლობელებზე ვამბობ: რაკი მათ გადაყლაპეს პირველი შეურაცხყოფა, ახლა კეთილი ინებონ, მალე გადაწყვიტონ და საზოგადოებას გაგვაგებინონ, მიჰყიდიან თუ არა ივანიშვილს ამ ტელევიზიას. ეს მაინტერესებს, როგორც მოქალაქეს, `მაესტროს~ მაყურებელს და მის რესპონდენტს. გადაყლაპეს? მაშინ, როგორც ჩანს, უღირთ ის შედეგი, რასაც მიიღებენ.
რაკი ჩათვალეს, რომ ივანიშვილის მხრიდან უცნაური ფორმით შემოთავაზება მათთვის ასატანია, ევაჭრონ და მიიღონ შედეგი: ან გაყიდონ, ან - ტელევიზია გააუმჯობესონ.
- რამდენიმე წლის წინათ ივანიშვილმა თბილისის ბოტანიკურ ბაღში ჩადგა შენობა, რომლის მშენებლობასაც თავის დროზე მწვავე კრიტიკა მოჰყვა საზოგადოების წარმომადგენლების მხრიდან. თქვენ როგორ აფასებთ ივანიშვილის ამ ქმედებას? გქონდათ პროტესტის განცდა ამასთან დაკავშირებით?
- ამაზე არ მიფიქრია. ის შენობა ზოგს მოსწონს, ზოგს - არ მოსწონს. არ ვიცი, ივანიშვილმა ამ მშენებლობით კანონი დაარღვია თუ არა. ბაღი თუ დააზარალა და დააზიანა, პასუხი მისგან არის გასაცემი. საკუთრივ შენობის იერ-სახეს რაც შეეხება, სხვა ლანდშაფტში რომ იდგეს, შეიძლება, უკეთესი ყოფილიყო. მაგრამ ეს იმ ხალხის გემოვნების საკითხია, ვისაც მოსწონს ან არ მოსწონს.