15 февраля, 2012

მინუს ჟურნალისტიკა

                                                                                               15 თებერვალი, 2012
 

                                                                                               წერილი ელისოს

ემოციური დღე იყო. და ის, რაც აქამდე ვერაფრით ამოვთქვი, ახლა მინდა, გაგიზიარო.
როდესაც ბიძინა ივანიშვილმა მედიის წინაშე შენთვის სრულიად ახალ ამპლუაში წარგადგინა სიტყვებით - „ობიექტურობით ცნობილი ჟურნალისტი“, კიდევ ერთხელ დავფიქრდი იმაზე, თუ რა მნიშვნელობა ჰქონდა ჩვენს ცხოვრებაში ამ პროფესიას; ყოველ სიტყვას, რომლის უკანაც ჩვენი პასუხისმგებლობა იდგა.
ჩვენს სამშობლოში საყვარელი საქმის კეთება შეუძლებელი გახდა.
ახლა ისევ საერთო საქმე გვაკავშირებს, უკვე - სხვა სივრცეში. და ვფიქრობ, არც ეს არის შემთხვევითი. ძალიან მინდა, რომ მომავალი თაობის ჟურნალისტებმა მაინც აღარ განიცადონ იმედგაცრუება. ეს იმედგაცრუება კი გაცილებით მძიმე გამოცდილებაა, ვიდრე შეიძლება, ერთი შეხედვით ჩანდეს. პირდაპირ ვიტყვი: თუკი გულწრფელი ხარ, ეს იმედგაცრუება შეიძლება განსაცდელადაც კი გექცეს.
თუკი მომავალი თაობის ჟურნალისტებს ამ განსაცდელს ავარიდებთ, ჩავთვლი, რომ რაღაც გავაკეთე ჩემი ქვეყნისთვის. წარმატებებს გისურვებ ამ ბრძოლაში, ჩემო მეგობარო.

სიყვარულით, ნათია.

28 января, 2012

ივლიანე ხაინდრავა: „პოლიტიკური წვრილფეხობა ვერ დაამყარებს მყარ და მდგრად მსოფლიო წესრიგს“

                             „რეზონანსი“
                             28 იანვარი, 2012

„ვფიქრობ, არსებობს დასაბუთებული ეჭვი იმის თაობაზე, რომ ირანი ძალიან ახლოსაა ბირთვული იარაღის შექმნასთან. შესაძლოა, ყველაზე ზუსტი ინდიკატორი ამ შემთხვევაში სწორედ ჩინეთის პოზიციის ცვლილება იყოს. სწორედ ჩინეთის ბოლოდროინდელი ქცევა მიგვანიშნებს, რომ ცნობები ბირთვული იარაღის შექმნასთან ირანის განსაკუთრებულ სიახლოვეზე უტყუარია“, - „რეზონანსს“ ესაუბრება ივლიანე ხაინდრავა, რესპუბლიკური ინსტიტუტის სამხრეთკავკასიური კვლევების დირექტორი.

- რა მნიშვნელობას ანიჭებთ 30 იანვარს დაგეგმილ ამერიკის შეერთებული შტატებისა და საქართველოს პრეზიდენტების შეხვედრას?
- ამ შეხვედრას იმთავითვე უცნაურობა ახლავს. ერიკ რუბინის სამხრეთ კავკასიაში ყოფნის დღეებში გაცხადდა, რომ მზადდება ჰილარი კლინტონის ვიზიტი საქართველოში. შემდეგ კი გავიგეთ, რომ მანამადე მიხეილ სააკაშვილი წავა ვაშინგტონში. როგორც წესი, საგარეო საქმეთა მინისტრები ამზადებენ ვიზიტს უმაღლეს დონეზე; აქ კი თანამიმდევრობა დარღვეულია. ეს გვაფიქრებინებს, რომ ობამას სააკაშვილისთვის ან რაღაც მნიშვნელოვანი სასწრაფოდ აქვს სათქმელი, ან - ისეთი რამ უნდა უთხრას, რისთვისაც კლინტონის დონეც კი არ არის საკმარისი (ან - ორივე ერთად). თანაც, თავისი პრეზიდენტობის ოთხწლიანი პერიოდის დასასრულსღა გადაწყვიტა ობამამ, სააკაშვილს ოფიციალურ ფორმატში დაელაპარაკოს.ამ ყველაფრიდან ჩანს, რომ სააკაშვილი კი არ მიიწვიეს, არამედ დაიბარეს, რაც, კი არ აკნინებს, არამედ ზრდის ვიზიტის მნიშვნელობას და შესაბამის მოლოდინს. ეჭვგარეშეა, რომ სააკაშვილის ხელისუფლების ანტიდემოკრატიულობა, რაც მისი ამერიკელი ქომაგებისთვისაც კი აღარ წარმოადგენს საიდუმლოს, ვაშინგტონის შეხვედრების დღის წესრიგის მთავარი თემა იქნება. ამ დღეებში ობამამ სწორედ დემოკრატიული  ფასეულობების ერთგულებაზე, ტირანიისა და თავისუფლების შეუთავსებლობაზე ისაუბრა.
- ხომ არ ფიქრობთ, რომ ეს ვიზიტი პირდაპირ კავშირშია ირანის პრობლემასთან?
- თუკი ირანის გარშემო აყალ-მაყალი დაიწყება და საქმე საჰაერო დარტყმამდე მივა, საქართველოს ამ კონტექსტში გარკვეული ადგილი შეიძლება გამოუჩნდეს ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით. თუმცა, გეოგრაფიული   ადგილმდებარეობიდან გამომდინარე, ფუნქცია გადაჭარბებით არ უნდა შეფასდეს. ოპერაციის ჩასატარებლად, ამერიკის შეერთებულ შტატებს (და ისრაელს) სხვა საკმარისი შესაძლებლობებიც აქვთ – ნახეთ, რა პოტენციალის სამხედრო დაჯგუფებას მოუყარა თავი ამერიკამ სპარსეთის ყურეში. სხვა საქმეა, თუ სახმელეთო ოპერაციაც დაიგეგმა, რაც ნაკლებადაა მოსალოდნელი.
- თქვენ ხაზი გაუსვით ამ თვალსაზრისით საქართველოს, როგორც ადგილის მნიშვნელობას. კონკრეტულად, რას გულისხმობთ?
- ვგულისხმობ ირანთან უშუალო სიახლოვეს, აეროდრომებს, შავი ზღვის პორტებს... მაგრამ ეს ყველაფერი, საჭიროების შემთხვევაში, უფრო დამხმარე, სარეზერვო რესურსი გახდება.
- თქვენი დაკვირვებით, ირანის მიმართულებით სამხედრო ოპერაციის დაწყება გარდაუვალია?
- ამ საკითხზე სადაზვერვო ხასიათის ინფორმაციის ფლობის გარეშე საუბარი მხოლოდ ვარაუდების დონეზეა შესაძლებელი.
ზოგადად, 2012 წელი ძალიან რთული იქნება. გლობალიზებულ მსოფლიოში ყველაფერი ურთიერთდაკავშირებულია: ირანის, ისრაელ-პალესტინის, სირიის, თურქეთის, რუსეთის, შეერთებული შტატების, ევროკავშირის, მაღრიბის   თემატიკა განსაზღვრავს ამგვარ სირთულეს.
უაღრესად მნიშვნელოვანია, რომ ჩინეთმა, რომელიც აქამდე თავშეკავებულობით გამოირჩეოდა ირანის საკითხში, გაამკვეთრა თავისი პოზიცია. მან განაცხადა, რომ დაუშვებელია, ირანს ჰქონდეს ბირთვული იარაღი. ამით გამჟღავნდა, რომ ჩინეთმა ნავთობის ალტერნატიული წყარო მონახა და ეს წყარო, როგორც ჩანს, საუდის არაბეთია. სულ რაღაც ერთ თვეში დაახლოებით განახევრდა ნავთობის ის ოდენობა, რასაც ჩინეთი ირანისგან იღებდა. ამიტომ ნათელია, რატომ ილაშქრებს იგი ირანის მიერ ორმუზის სრუტის ბლოკადის წინააღმდეგაც, რადგან სწორედ ამ მარშრუტით მარაგდება ნავთობით.
გარდა ამისა, ევროკავშირმა მიიღო გადაწყვეტილება ირანულ ნავთობზე ემბარგოს დაწესების შესახებ და ეს ხდება მაშინ, როდესაც რამდენიმე ევროპული ქვეყანა ირანულ ნავთობზე ძლიერაა დამოკიდებული.
ასე რომ, ირანის გარშემო ვითარება იძაბება. მოახლოებული საპრეზიდენტო არჩევნები ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რუსეთში, თურქეთში, საპარლამენტო არჩევნები საკუთრივ ირანში ამ კონტექსტის შემადგენელი კომპონენტებია.
შესაძლოა, ობამას არც სურდეს ირანის წინააღმდეგ სამხედრო ძალის გამოყენება, რადგან პრობლემები ისედაც საკმარისად აქვს, მაგრამ წინასაარჩევნო კონიუნქტურამ, ამერიკასა და ისრაელს შორის განსაკუთრებულმა ურთიერთობებმა შეიძლება, ობამას ირანის მიმართულებით გადამჭრელი ზომების გატარებისკენ უბიძგოს. აქ უმთავრესია, რომ ბირთვული იარაღი ირანის ხელში – ისრაელისათვის სიკვდილ-სიცოცხლის პრობლემაა. Dდა იმ მომენტში, როცა ისრაელი ჩათვლის, რომ მის უსაფრთხოებას მომაკვდინებელი საფრთხე დაემუქრა ირანის მხრიდან, იგი პრევენციულ დარტყმას განახორციელებს (როგორც გააკეთა ეს თავის დროზე ერაყში). და მას ვერავინ შეაჩერებს. ხოლო აშშ ავტომატურ რეჟიმში აღმოჩნდება ისრაელის მხარდამხარ.
მსოფლიოში დღეისათვის შექმნილი ვითარება შეიძლება შევადაროთ თამაშს - ფაზლს რომ უწოდებენ. უამრავი არასწორი ფორმის მცირე ფიგურისგან უნდა აიწყოს ერთი დიდი სურათი. ჰოდა, რომ ავაწყობთ ამ სურათს, აღმოჩნდება, რომ მასზე ერთი სიტყვაა: „ფრთხილად“ - დიდი ძახილის ნიშნით.
- გაეროს ატომური სააგენტოს მიერ გავრცელებული ინფორმაცია იმის თაობაზე, რომ ირანმა ბირთვული პროგრამის განხორციელება ახალ ობიექტზე დაიწყო, რეალურად, დადასტურებულია, თუ ფიქრობთ, რომ ეს შეიძლება იყოს მხოლოდ საბაბი ირანში სამხედრო ოპერაციის წარმოებისთვის?
- ვფიქრობ, არსებობს დასაბუთებული ეჭვი იმის თაობაზე, რომ ირანი ძალიან ახლოსაა ბირთვული იარაღის შექმნასთან. შესაძლოა, ყველაზე ზუსტი ინდიკატორი ამ შემთხვევაში სწორედ ჩინეთის პოზიციის ცვლილება იყოს. სწორედ ჩინეთის ბოლოდროინდელი ქცევა მიგვანიშნებს, რომ ცნობები ბირთვული იარაღის შექმნასთან ირანის განსაკუთრებულ სიახლოვეზე უტყუარია. ჩინეთის ინტერესებში კი ნამდვილად არ შედის აზიაში კიდევ ერთი ბირთვული სახელმწიფოს გაჩენა.
მთელი კომპლექსი ბოლოდროინდელი დინამიკისა გვაფიქრებინებს, რომ ირანის ბირთვული პროგრამის გამო მსოფლიოში შეშფოთება მატულობს; შესაბამისად, მატულობს ირანის წინააღმდეგ რაღაც ტიპის სამხედრო ოპერაციის განხორციელების ალბათობაც. შესაძლოა, მიმდინარე პროცესში მსოფლიოს მასშტაბით საზოგადოებრივი აზრის მომზადებაც კი დავინახოთ.
- ევროპის ლიდერებმა - კემერონმა, სარკოზიმ და მერკელმა განაცხადეს, რომ „მათ არ აქვთ მტრული განწყობა ირანელი ხალხის მიმართ, თუმცა ირანის ხელისუფლებამ დღემდე ვერ შეძლო, მსოფლიო საზოგადოებრიობა დაერწმუნებინა თავისი ბირთვული პროგრამის განსაკუთრებულად მშვიდობიან ხასიათში“. იმის გათვალისწინებით, რომ ირანის მოსახლეობისთვის ბირთვულმა პროგრამამ ერთგვარად ნაციონალური ნარატივის ხასიათი შეიძინა, რამდენად დამაჯერებლად ჩანს ევროპელი ლიდერების ეს განაცხადი?
- ასეთი ტიპის განცხადებები, გარკვეულწილად, სიმართლეს შეესაბამება, მაგრამ ხანდახან – წინ უსწრებს ადრესატის (მისი მთავრობის) წინააღმდეგ მიმართულ აქციებს. ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ათწლეულების მანძილზე ევროპული მიდგომა ირანის მიმართ უფრო რბილი იყო, ვიდრე ამერიკული. ევროკავშირის მიერ მიღებული გადაწყვეტელება ირანულ ნავთობზე ემბარგოს დაწესებასთან დაკავშირებით მეტყველებს იმაზე, რომ ევროპაში ჩამოყალიბდა საკმაოდ იშვიათი ერთსულოვნება საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთ, მაგრამ მნიშვნელოვან ასპექტზე.
საერთოდ, როდესაც ენერგომატარებლებით მსოფლიოში ერთ-ერთი უმდიდრესი ქვეყანა აცხადებს, რომ ბირთვული ენერგეტიკის გარეშე ვერ იარსებებს, ეჭვი იმთავითვე ჩნდება. და თუკი გლობალური მასშტაბით ასეთი შეშფოთებაა, მაშინ გადადგი კეთილი ნების ნაბიჯი: ან უარი თქვი ამ პროგრამაზე, ან - გახადე იგი აბსოლუტურად გამჭვირვალე, რათა მსოფლიო დარწმუნდეს მის მშვიდობიან ხასიათში. ირანი ასე არ მოქცეულა. გეთანხმებით, რომ ბირთვული პროგრამა ირანისთვის ერთგვარ ნაციონალურ ნარატივად ჩამოყალიბდა: იგი ირანის პოლიტიკური ამბიციების გამოხატულებაა და ეროვნული ღირსების საქმის რანგშიც კი აიყვანეს.
ბირთვული პროგრამით ირანი აცხადებს, რომ მას შეუძლია, მიიღოს გამომწვევი  გადაწყვეტილება ისე, რომ არ გაითვალისიწინოს მსოფლიოს სხვა გავლენიანი მოთამაშეების პოზიცია. რაც მთავარია, ეს მნიშვნელოვანი მესიჯია ისლამური სამყაროსთვის - იმიტომ, რომ ირანს ამ სამყაროს ლიდერობაზე აქვს პრეტენზია. სხვა საქმეა, სჭირდება თუ არა ეს პროგრამა ირანს სხვების გადასახედიდან, ან, თუ გნებავთ, საღი აზრიდან გამომდინარე. მაგრამ ირანში დღეს არსებული ხელისუფლების თვალსაზრისით, მას ეს აუცილებლად სჭირდება. აი, ამ გაჯიუტებას შეიძლება ძალიან მძიმე შედეგი მოჰყვეს.
- კონკრეტულად, რას შეიძლება მიაღწიოს დასავლეთმა ირანის ნავთობზე ემბარგოს დაწესებით; რა შეიძლება მიიღოს საკუთრივ ირანმა და რა შედეგი შეიძლება დადგეს გლობალური თვალსაზრისით: რას მიიღებს ამით მსოფლიო? 
- ვინაიდან ირანის შემოსავლის მთავარი წყარო ენერგომატარებლებია,  ევროკავშირის ემბარგო და ჩინეთის მხრიდან იმპორტის მკვეთრი შემცირება მალე მოახდენს გავლენას ირანში სოციალურ-ეკონომიკურ ვითარებაზე. თუმცა, ავტორიტარული რეჟიმის მიერ წარმოებული პროპაგანდის პირობებში ეს ისევ და ისევ ანტიდასავლური განწყობის შემდგომი აკუმულირებისთვის იქნება გამოყენებული, რაც ზრდის პროვოკაციებისა და სამხედრო დაპირისპირების რისკებს.
ევროკავშირსაც ურთულდება მდგომარეობა - მან ნავთობის ალტერნატიული წყაროები უნდა მოიძიოს. ძალიან საინტერესოა (შემაშფოთებელიც), თუკი ეს წყარო (ნაწილობრივ მაინც) რუსეთი აღმოჩნდება, აქედან გამომდინარე ყველა შედეგით. ახლა თითქოს გაჩნდა ლიბიის ნავთობიც: არა „კადაფის“ ცუდი სუნის ნავთობი, არამედ - „პოსტკადაფური“. თუმცა, ჯერ არავინ იცის, ეს „პოსტკადაფური“ რას ნიშნავს...
ასე რომ, ირანთან მიმართებით იმდენი შრე ჩნდება – სულ ახლახანს კვლავ დაიძაბა აზერბაიჯან-ირანის ურთიერთობებიც: მარტივი გამოსავლის პოვნა  შეუძლებელია. დენთის სუნი დადგა, თუმცა პოლიტიკაში ცნობილია: ზოგჯერ ძალის გამოყენების მუქარა უფრო ქმედითია, ვიდრე საკუთრივ ძალის გამოყენება.
- ახლა რთულია მსჯელობა იმაზე, მოერევა თუ არა ირანს ძალის გამოყენების მუქარა. ცხადია, რომ თუკი ირანს დასავლეთი სამხედრო ძალით უპირისპირდება, ის უპირისპირდება ისლამურ სამყაროს. და ეს ის ზარალი შეიძლება აღმოჩნდეს, რომელიც ვეღარ დაითვლება.
- ეს მნიშვნელოვანი შემადგენელია. თუმცა, თუკი ოპერაცია ირანის მიმართულებით წარმატებით განხორციელდება – წერტილოვანი საჰაერო დარტყმა მინიმალური მსხვერპლითა და შესაბამისი ობიექტების განადგურებით (თუ რეჟიმიც ამას გადაჰყვა – მთლად კარგი), საუდის არაბეთი, მაგალითად, შვებით ამოისუნთქავს - ერთ-ერთ კონკურენტს დროებით მაინც ჩამოიშორებს. ზოგი სხვა ქვეყანა კი კმაყოფილი იქნება მათზე ირანის გავლენისა და ზეწოლის შეწყვეტით. ზოგადად ისლამური სახელმწიფოების ერთიანობაზე საუბარიც კი ზედმეტია, თუმცა ადამიანურ დონეზე ისლამური სოლიდარობა არსებობს, მათ შორის – ჩვეულებრივ მდგომარეობაში მოქიშპე რელიგიურ თუ სხვა სახის დაჯგუფებებს შორისაც. ამიტომ სამხედრო აქცია ირანის წინააღმდეგ კიდევ უფრო გააღრმავებს ანტიდასავლურ განწყობებს ისლამურ სამყაროში.
- წინააღმდეგობრივი სიგნალები მოდის რუსეთიდან. თქვენი აზრით, როგორ შეიძლება ჩამოყალიბდეს რუსეთის პოზიცია სამხედრო ოპერაციის დაწყების შემთხვევაში?
- ირანის კარტს, თავისი შესაძლებლობების ფარგლებში, რუსეთი ძირითადად იმისთვის ათამაშებს, რომ გააწვალოს დასავლეთი (ამერიკა – უპირველესად) და საკუთარი მნიშვნელობა წარმოაჩინოს. ეს მიდგომა „ცივი ომის“ რეციდივია, რაც რუსეთმა ვერა და ვერ დაძლია. თუნდაც სირიაში ასადის მხარდასაჭერად სამხედრო ხომალდის გაგზავნა და იარაღის მიწოდებაზე ახალი კონტრაქტის დადება რად ღირს!
რუსეთის მიერ დაგეგმილი სამხედრო წვრთნები - „კავკასია - 2012“ - სამართლიანად იწვევს შეშფოთებას ჩვენში, რადგან იგი არსითაც და მასშტაბითაც გამოირჩევა: მასში მონაწილეობას არა მხოლოდ არმია მიიღებს, არამედ რუსეთის ყველა ძალოვანი და სპეციალური სტრუქტურა - მათ შორის, ისეთი თავისებური ქვედანაყოფიც კი, როგორიც მილსადენების საჯარისო ნაწილებია. წვრთნებში ჩართავენ არა მხოლოდ სომხეთში, არამედ აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში განლაგებულ რუსულ სამხედრო ბაზებსაც.
ეს რუსეთის მხრიდან მკაფიო გზავნილია, რომ იგი გულხელდაკრეფილი არ ზის და მოვლენათა ძალისმიერი სცენარით განვითარებისთვის ემზადება. არ გამოვირცხავ, რომ მედვედევის, სარგსიანისა და ალიევის სოჭში ამასწინდელი შეხვედრისას, ყარაბაღის თემის გარდა (სადაც ახალი არაფერია მიღწეული) იყო მათი პოზიციების გამოკვეთის მცდელობა ირანის საკითხზეც და სამხედრო კრიზისის შემთხვევაში შესაძლო ქმედებებზე საუბარი.
- რა ვითარება შეიძლება შეიქმნას სომხეთთან მიმართებით, თუკი სამხედრო ოპერაცია გარდაუვალი გახდება?
- ირანის წინააღმდეგ სამხედრო აქციის შემთხვევაში სომხეთი ერთობ მოწყვლადი ხდება: იგი ენერგომატარებლების მნიშვნელოვან ნაწილს ირანიდან იღებს; საქართველოს გარდა, გზა გარე სამყაროსკენ მას ირანზე გავლით აქვს. საომარი ვითარებისას ეს გზა დაიკეტება, ენერგომატარებლების შემოდინება ირანიდან სომხეთში შეწყდება და სწორედ ამ დროს სომხეთისთვის – თავისი სტრატეგიული მოკავშირისთვის – დახმარების გაწევის მოტივით, რუსეთი გაიჩენს საბაბს, მოითხოვოს საქართველოს ტერიტორიის დაუბრკოლებლად გამოყენება სომხეთისა და მის ტერიტორიაზე განლაგებული რუსული სამხედრო ბაზის მომარაგებისთვის. ჩვენ ამ ფაქტორის გათვალისწინებაც გვიწევს - მით უფრო, რომ რუსეთშიც საპრეზიდენტო არჩევნები ახლოვდება.
პრაქტიკულად გადაწყვეტილია, რომ პუტინი კვლავ გაპრეზიდენტდება; მაგრამ მისი ლეგიტიმურობის საკითხი ნებისმიერ შემთხვევაში დადგება _ როგორც ქვეყანაში, ისე მის ფარგლებს გარეთ: თუ პირველივე ტურში გამოცხადდა გამარჯვებულად, იტყვიან – გააყალბაო; თუ მეორე ტურამდე მივიდა საქმე – იტყვიან, -_ ამომრჩეველთა ნახევარმაც კი არ დაუჭირა მხარიო. ამდენად, პუტინს წინასწარვე უწევს ფიქრი საკუთარი ლეგიტიმურობის განმტკიცებაზე, გარეთ თუ არა – ქვეყნის შიგნით მაინც. როგორ იქცევა იგი მსგავს შემთხვევებში, კარგადაა ცნობილი. იმავდროულად, ლეგიტიმაციის პრობლემა სამხრეთ კავკასიის სამივე სახელმწიფოს პრეზიდენტს აქვს, რაც ზრდის რისკებს: კაცმა არ იცის, ვინ და როგორ ეცდება ირანის გარშემო კრიზისის გამოყენებას საკუთარი (საკუთარი და არა ქვეყნის!) პოზიციების განმტკიცებისათვის.
ასეა თუ ისე, ირანის წინააღმდეგ სამხედრო ოპერაციის წარმოება რუსეთის პოზიციის სრული უგულვებელყოფით ძნელი წარმოსადგენია. რუსეთი ხელიდან არ გაუშვებს შანსს, წარმოჩნდეს, როგორც მსოფლიო თუ არა, რეგიონული მნიშვნელობის სახელმწიფო, რომლის გარეშეც ვერაფერი მოხდება. და, თუკი ვინმე ცდილობს, მის გარეშე იმოქმედოს, აუცილებლად ისჯება. რუსეთის პოზიციის საწინააღმდეგოდ კოსოვოს დამოუკიდებლობის აღიარების პასუხად საქართველოში შემოჭრა ამის მაგალითია.
- როგორ შეიძლება პოზიციონირდეს თურქეთი ირანთან სამხედრო ოპერაციის დაწყების შემთხვევაში?
- თურქეთის თემა, თავისთავად, რთული და სერიოზულია. საგარეო საქმეთა მინისტრის – დავითოღლუს – დოქტრინა „ნული პრობლემა მეზობლებთან“ სინამდვილეში გადაიქცა მდგომარეობად, როცა თურქეთს არც ერთ მეზობელთან აღარ აქვს უპრობლემო ურთიერთობები. საფრანგეთის ხელისუფლების საეჭვო გადაწყვეტილება, დასჯადი გახადოს თურქეთში სომეხთა გენოციდის უარყოფა, პრაქტიკულად, თვალსაწიერ მომავალში თურქეთისთვის ევროკავშირის კარების ჩარაზვას ნიშნავს. ნატოს წევრმა თურქეთმა ამერიკული რაკეტსაწინააღმდეგო სისტემის თავის  ტერიტორიაზე განლაგებაზე თანხმობა განაცხადა - რაც თავდაცვით კონტექსტში შეიძლება იქნას განხილული, მაგრამ, იმავდროულად, საკუთარი ტერიტორიის ირანის წინააღმდეგ რაიმე ფორმით გამოყენების წინააღმდეგია. იგივე იყო ერაყის მიმართულებით ნატოს ოპერაციის მზადებისას და, უნდა ვაღიაროთ, რომ თურქეთს აქვს უკმაყოფილების საფუძველი: დაპირებების მიუხედავად, ქურთულ სეპარატისმს, ერაყში ომის შედეგად, ახალი იმპულსი მიეცა.
სამხედრო ოპერაცია ირანის წინააღმდეგ შერეულ განცდებს გააჩენს თურქეთში: აქაც, ერთი მხრივ, შფოთიანი და გავლენიანი მეზობელ-კონკურენტის დასუსტება აწყობთ, მაგრამ, მეორე მხრივ, ზემოხსენებული ისლამური სოლიდარობის თემაც არსებობს. ხელისუფლებაში მყოფ ზომიერ ისლამისტებს რთული გადაწყვეტილებების მიღება მოუწევთ, მით უფრო, რომ თურქეთშიც ახლოვდება საპრეზიდენტო არჩევნები. ამ ქვეყნის მოსახლეობა კი მეტად არაერთგვაროვანია: სანაპირო ზოლი და დიდი ქალაქები – უფრო სეკულარული და დასავლეთზე ორიენტირებულია, ხოლო შიდა ანატოლია (ამომრჩეველთა დიდი მასივით) – სულ სხვა საქმეა.
- უკვე მერამდენედ ახსენეთ არჩევნები. ნუთუ არჩევნები განსაზღვრავს ომისა თუ მშვიდობის ბედს?
- სამწუხაროდ, არჩევნების საკითხს ხელისუფალნი ხშირად იმაზე მეტ მნიშვნელობას ანიჭებენ, ვიდრე ეკუთვნის. საფრანგეთის პრეზიდენტ სარკოზის გადაწყვეტილებაც გენოციდის საკითხზე აშკარად ნაკარნახევია 300-ათასიანი სომხური წარმოშობის ამომრჩევლის გულის მოგების სურვილით, ვისთვისაც გენოციდის თემა ცენტრალურია და ყველა სხვას, ერთად აღებულს, გადაწონის. ვითარებისPთავისებურება იმაშიც მდგომარეობს, რომ საფრანგეთში  საპარლამენტო არჩევნებიც ახლოვდება და ვერც დეპუტატობის მაძიებლებმა გაბედეს კონკრეტული საკითხის გარშემო კონსოლიდერებული ამომრჩევლის განაწყენება.
უფრო ზოგადად კი ვიტყვი, რომ მსოფლიო პოლიტიკა მასშტაბური ფიგურების ნაკლებობას განიცდის. და მასშტაბურად მოაზროვნეებისაც. ზემოთ აღვნიშნე, რომ გლობალიზებულ მსოფლიოში ყველაფერი ურთიერთდამოკიდებული ხდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ „ყველაფერს“ კომპლექსური გააზრება სჭირდება. პოლიტიკური წვრილფეხობა, რომელიც უახლოესი არჩევნების მიღმა ვერაფერს ხედავს, ვერ დაამყარებს მყარ და მდგრად მსოფლიო წესრიგს.


14 января, 2012

ნაირა გელაშვილი: „ასე ცხოვრება აღარ შეიძლება“

                               „რეზონანსი“
                               14 იანვარი, 2012


„და უკვე რამდენი ხანია, რაც ჩვენ ისე ვცხოვრობთ, როგორც არ შეიძლება ცხოვრება“

„გუდიაშვილს აქვს ერთი გროტესკული ნახატი, სადაც კინტო ცეკვავს კუბოზე და არღანს ატრიალებს.  მიაბით ამ კინტოს ათასი სახე: მმართველების, მინისტრების, პარლამენტარების, ბიზნესმენების, ბანკირების, მაფიოზების, სტუდენტების, „რუსთავორელების“, „იმედელების“, „პირველარხელების“, ნანუკასი, ვანუკასი, ნანკასი, ლელასი და სხვათა და სხვათა და გექნებათ მთელი სპექტრი. კუბოში კი საქართველო წევს - ათასობით მკვდარი ბავშვი და ახალგაზრდა, ათასობით მშიერ-მწყურვალი, ჩაკლული სული, ჩამკვდარი კულტურა, იმედი და სიფაქიზე...“ - „რეზონანსი“ გთავაზობთ ინტერვიუს მწერალ ნაირა გელაშვილთან.

- ახალ წელს ჩვევადა მაქვს ჩემი დღიურის გადაკითხვა, რის შედეგადაც მთელი განვლილი წელი კიდევ ერთხელ ჩაივლის ხოლმე თვალწინ. ვცდილობ  გავიაზრო, რა მოხდა რეალურად, რა რას ნიშნავდა და რას რა მოჰყვა. თარიღებს დიდ მნიშვნელობას არ ვანიჭებ. კანონზომიერებას, ამ შემთხვევაში - მიზეზ-შედეგობრივ კავშირს ვერაფერი ასცდება. რასაც დასთეს, იმას მოიმკი. ახალი წელი იმას მოგიტანს, რასაც მთელი ძველი წელი თესავდი.  ხალხის შემთხვევაშიც ალბათ ასეა.
- მაინც, რა იყო გასულ წელს, თქვენი დღიურის მიხედვით, ყველაზე უფრო სიმპტომური?
- ჩემს დღიურში უპირატესად შინაგანი ცხოვრებაა ხოლმე დაფიქსირებული. მაგრამ ჩვენს შინაგან ცხოვრებას არც სახურავი აქვს და არც გალავანი; მასში შემოიჭრება ჩვენს გარეთ, ქვეყანაში მოთარეშე  უკუღმართობების შხამი და სულს გვიწამლავს, გვინგრევს შემოქმედებით განწყობასა და აზროვნებისთვისა თუ ნამდვილი ურთიერთობებისთვის  საჭირო სიმშვიდეს. ყველაზე სიმპტომური სწორედ ეს არის, რომ მთელი გასული წლის განმავლობაში - ისევე, როგორც წინა წლებში, ჩვენი ცხოვრების ლაიტმოტივად ისევ რჩებოდა არაადამიანობა ხელისუფლების მხრიდან; სისასტიკე, რომელიც, როგორც წესია,  თავის თავს სიკეთესა და პროგრესს უწოდებს.  რამდენიმე ფრაზას მოვიტან ჩემი დღიურიდან: ზოგი ტელევიზიიდან, ზოგი - ცხოვრებიდან მაქვს ჩაწერილი: „26 წლის თედიაშვილი მკვდარი დაუბრუნდა ოჯახს. ოფიციალური ვერსიით, მან თავი ჩამოიხრჩო. ცხედარს აღენიშნებოდა სხეულის დაზიანებები. დედა, ქვითინით: „წიწილა ხომ არ იყო ჩემი შვილი, წიწილასავით რომ მომიკლეს?!“ ამ ფაქტმა და უმწეო დედის ამ საწყალმა სიტყვებმა, ამ „წიწილამ“ ისე გამანადგურა, რომ მთელი ღამე თავის ტკივილი ვეღარ გავიჩერე“.
ახლა მითხარით, ამდენი პატიმრის წამებასა და დახოცვას, მხოლოდ ქალბატონი მინისტრის სულიერი უნიკალობა ხომ არ ეყოფა! წარმოიდგინეთ, რამდენი მოხელე, ციხის რამდენი მსახურია ამ დანაშაულში ჩართული! და რამდენია, ვისაც ასეთი ფაქტები კი ესმის, მაგრამ არ აღელვებს! შემდეგ: „`მითხარით, როგორ მივიდე სახლში ხელცარიელი, ორი პატარა მშიერი ბავშვი მყავს გაყინულ ბინაში დატოვებული და ღია კარში მელოდებიან... რად წამართვით გასაყიდი საქონელი, იცით, რა სესხითა და ვალით მქონდა ნაყიდი?“ ამ ახალგაზრდა დედის ლამაზი, მაგრამ ტანჯვით შეშლილი სახე უნდა დაუკიდო ჩვენს ხელისუფალთ ოჯახებში, ეგებ მაგათი ბავშვები მაინც გაიზარდნონ ადამიანებად (რატომ უფრო მეტად არ მუშაობენ ფოტოგრაფები, ასეთი სახეების აღსაბეჭდად?)“.   ჰოდა, რამდენი პატრული თუ პოლიციელია, ვინც საკუთარი შვილებისათვის საჭმლის მისატანად სხვის შვილებს წირავს  და მათ გათოშილ დედებს, რომელთაგან ზოგი სისხლს აბარებს, რომ ის ბედკრული, გასაყიდი საქონელი შეიძინოს, თავპირს ამტვრევს? და რამდენი ინტელექტუალია, ვინც ამ ხელისუფლებას როგორ მიეტმასნოს, აღარ იცის და „სახელმწიფოს მშენებლობის სირთულით“ ამართლებს თავისი ხალხის უმეტესობის გაპარტახებას? „ჩვენ არც მისამართი გვაქვს, არც პასპორტები, არც პირადობის მოწმობები, არც წყალი, არც სამუშაო. ჩვენ დაგვარქვეს წმიდა ლუკას დასახლება ქუთაისის მახლობლად„.
„ე.ბ.-მ მითხრა: „წერილი მივიღე სოფლიდან, ბიცოლაჩემისაგან: კუბოს ამწევი აღარავინა გვყავს, ნენა, და გაღმა სოფელში გავდივართ კაცების სათხოვნელად... იქაც რო გაქრებიან იგინი, რაღა გვეშველება ნეტაი, ნენა?“ „ნ.- მიყვებოდა: „ჩვენი ორი სოფლელი ბიჭი ორი დღე არა ჩანდა და მერე ახალი ტუფლებით გამოჩნდა. თურმე ქალაქში წაუყვანიათ ქალაქელების საცემლადა, 26 მაისსა, და კაი სამას-სამასი თუ ხუთას-ხუთასი მანეთი დაურიგებიათ. რო გაიგეს სხვებმა, ზოგმა თქვა, ბედი არ გინდა, რატო მეც არ წამიყვანესო, აღარც ტუფლები მაქვს და აღარც კურტკაო...“ აი, რას ნერგავს სამეფო კარიდან გადმომდინარე არაადამიანობა. „კ.-მ მიამბო: რუსთაველის თეატრში რომ შეგვყარეს ძალით,  ხელბორკილები დაგვადეს, ძირს დაგვყარეს და როზგებით გვცემდნენ. თან საზარლად გვაგინებდნენ, გვამცირებდნენ, ქალებს შეურაცხყოფას აყენებდნენ. შევეხვეწე, ნეფრიტი მაქვს და თირკმელებში ნუ მირტყავთ მეთქი, მაგრამ უფრო მოუმატეს თირკმელებში ხელკეტის ცემა. მერე  ბატინკიანი ფეხი ჩამარტყეს ბარძაყში და გონება დავკარგე. ორი თვე ვეღარ ავდექი. ფეხი დაზიანებული დამრჩა და ვეღარ ვხრი. სპორტსმენი რომ არ ვიყო, ვერ გავუძლებდი. იქ რაც ხდებოდა, ვარიანტი არ არის, ბევრი არ მოკვდეს მერე, იმ დაზიანებების, იმ დაჟეჟილობების შედეგად“.
კი გაქვს დავალებული ხალხის ცემა და სახსრების ლეწვა, მაგრამ, ხომ შეგიძლია, ვიღაცა ხარ, ასე გულმოდგინედ, ასეთი ვნებით არ შეასრულო?   სისასტიკის ეს მასშტაბები უბრალოდ თავზარდამცემია.  ჩვენი ყოფის სხვა ასპექტებს აღარ შევეხები: გასული წლის ქრონიკაც ისევ იმას გვეუბნება, რასაც წინა წლებისა, მაგრამ გვეუბნება გაცილებით უფრო იმპერატიულად, რომ ასე ცხოვრება აღარ შეიძლება. ასე ცხოვრება აღარ შეიძლება. და უკვე რამდენი ხანია, რაც ჩვენ ისე ვცხოვრობთ, როგორც არ შეიძლება ცხოვრება. 
- როგორ ფიქრობთ, მოქალაქეთა რა ნაწილი შეიძლება იზიარებდეს ამ შეგრძნებას? ან რა ხდება ამ შეგრძნებიდან  საარჩევნო ყუთამდე?
- ერთი ნაცნობი, რომელიც ახლახან ზემო იმერეთიდან ჩამოვიდა, მეუბნება: „მოხუცმა ქალებმა მითხრეს, - მართალია, გაღატაკებული ვართ, არაფერი არ გაგვაჩნია, გვშია და გვცივა, მაგრამ იმდენი რამე შენდება და ყვავდება ჩვენს ქვეყანაში, რომ, როცა იქნება, ეს სიკეთე ჩვენამდეც მოაღწევსო“. და ეს არის უშიშროების სამსახურის ქვედანაყოფების - სამთავრობო ტელეარხების დამსახურება, რომელთა თანამშრომლებსაც არ უნდა იხსენიებდნენ ჟურნალისტებად. ეს ტელეარხები წარმოადგენენ ადამიანთა შეურაცხყოფის, დევნის,  ცილისწამების ინსტრუმენტს, რეპრესიულ მანქანას.  ამ ტელეწამყვანების პირიდან სიცრუის ისეთი ნიაღვრები მოედინება, ეგენი, დაწყებული ზაალ უდუმაშვილით, დამთავრებული კიკალიშვილით თუ მელაძით, დიდი ხანია, ავად უნდა იყვნენ,  რუსთაველს თუ დავეთანხმებით - „სიცრუე და ორპირობა ავნებს ხორცსა, მერმე სულსაო“. მაგრამ მაგათ ავადმყოფობას ვიღა ჩივის, ხალხს ხდიან ავად გამომაყეყეჩებელი ტელესერიალებით, გამოშიგნული გართობა-სანახაობებით და ათასი ჯურის ტყუილითა და დემაგოგიით. აბა,  დაშლილ ხიდებს, ამოცვენილ ქვაფენილს, გაფრენილ სახურავებს,  მბრწყინავი ფასადების მიღმა შმორიან ინტერიერებსა და დაცხავებულ წყალსადენებს ხომ არ უჩვენებენ! იმას ხომ არ უჩვენებენ, როგორ უყიდიან სოფლებს საძოვრებს, ნაყოფიერ მიწებს და როგორ აძლევენ უცხოელებს კაპიკებად! როგორ შიმშილობს ხალხი და როგორ იხოცება ამდენი ბავშვი! გართობა-ზეიმებში გაფლანგულ მილიონებს ხომ არ გაამხელენ! იმას ხომ არ ეტყვიან, რომ ხალხის გაღატაკებით გამდიდრებულთა ფენა ამ ქვეყანას თავისთვის იწყობს, საზოგადოების ერთი ნაწილი კი ცდილობს, ყველაფრის ფასად მიეტმასნოს მას,  შეაღწიოს მის მანკიერ სივრცეში. ეს არის ტელეხელისუფლება, მისი ძალა ტელევიზიაშია და ცოცხალი თავით არ დაუშვებს, რომ რომელიმე ოპოზიციური თუ ობიექტური ტელევიზია მთელ საქართველოს ფარავდეს. საკმარისია ეს მოხდეს და, ადგილობრივი თვითმმართველობების გარდა, შეიძლება აღარავინ დარჩეს მომხრეებად. ამიტომ იყო ოპოზიციისა და საერთოდ, საზოგადოების დიდი უნიათობა, რომ სისხლიანი 7 ნოემბრის შემდეგ, საზოგადოებრივი მაუწყებელი ისევ ხელისუფლების ხელში დარჩა. და ეს სამეურვეო საბჭო წმინდა წყლის დეკორაციად იქცა.  ახლა როგორ და რითი გინდა რეგიონებს ხმა მიაწვდინო, გაამხნევო, სიმართლე უთხრა! იქ ხომ ხალხი სრულიად მიტოვებული და დაუცველია! სწორედ იმიტომ გამოიყვანეს წყობილებიდან „მაესტრო“, რომელიც საზოგადოებისათვის სასიცოცხლოდ აუცილებლად იქცა (ალბათ, პირველ რიგში, განუმეორებელი ვასიკო ოდიშვილის წყალობით), რომ ის დედაქალაქის გარეთ, რაღაც კუთხეებშიც ვრცელდებოდა. სწორედ ამიტომ შეუტიეს გაზეთებს, რომ რაც შეიძლება გააძნელონ ხალხის ხელში მათი მოხვედრა. და დედაქალაქი ფაქტობრივად ბლოკირებულია, მოწყვეტილია რეგიონებს.
- სამოქალაქო ცნობიერება, დემოკრატიული ღირებულებები ხომ, არსებითად, ადამიანის ღირსებაზეა დაფუძნებული. ამ ცნობიერების დამკვიდრებისთვის დიდი თანხები იხარჯება. თქვენი შეფასებით, ამ თვალსაზრისით, რა შედეგია ჩვენს საზოგადოებაში? რას ნიშნავს ჩვენთან ღირსეული ცხოვრება?
- არის მრავალი ღირსეული, ჩრდილში მდგომი ადამიანი, რომლებსაც იმდენად პატიოსანი ხედვა და უსამართლობის ისეთი მძაფრი შეგრძნება აქვთ, რომ მათ ვერანაირი ტელედემაგოგია ვერ მოატყუებს და არასოდეს გაეკარებიან ურცხვ ადამიანთა ბაქხანალიას. მაგრამ არის უამრავი ისეთიც, რომელიც თითქოს გულკეთილია და გმობს სისასტიკეს და სიცრუეს, მაგრამ მისგან დაგმობილთა ყველანაირ ღონისძიებაში მონაწილეობს, იქნება ეს „ნანუკას შოუ“, თუ სხვა რომელიმე შოუ და ათასი ასეთი მდარე რაღაცა.
ღირსების კატასტროფული დეფიციტია საერთოდ, პოლიტიკურ სივრცეში. დაპირება, გადათქმა, ტრაბახი, ტყუილი, უთავმოყვარეობა, ანგარება,  მთლიანად საარაკო არასერიოზულობა – აი, ეს ძვირფასი სურათი გვაქვს აქ.
უღირსობით გვანებივრებს ოპოზიციური პრესის დიდი ნაწილიც. ვულგარული ენა, უხამსობა, ბილწსიტყვაობა, სიტლანქე, ღვარძლი და მძვინვარე სიძულვილის ფრქვევა საშინლად აქვეითებს მკითხველის კულტურულ და ეთიკურ დონეს და აძლიერებს ხელისუფლების პოზიციას. სხვათა შორის,  პრესის დაიჯესტი კეთდება უცხოელებისთვის და ერთხელ ერთმა დიპლომატმა მითხრა, - თუ მთელი ოპოზიციური საზოგადოება ასეთია  (რადგან, მაგალითად, „ასავალ-დასავალი“ ერთ-ერთი ყველაზე მაღალტირაჟიანი გაზეთია), ხელისუფლებაზე ბევრად უფრო უარესი ყოფილაო. ასე, რომ როგორც ხელისუფლება, ისე ოპოზიცია და ოპოზიციური მედია, მცირე გამონაკლისის გარდა, საზოგადოების სრულ დემორალიზაციას იწვევს. ბოლო ხანებში უღირსობის რეკორდი მოხსნა ეროსი კიწმარიშვილმა, თუმცა ამის საწინააღმდეგო რეპუტაციით არც როდესმე უსარგებლია („რუსთავი-2“ კი ყოველთვის უკუღმართი ტელევიზია იყო. მხოლოდ ახლა არ გამხდარა ასეთი).
ასევე ვერ ვხედავ ღირსების გამოვლენას მსოფლიოში აღიარებულ ხელოვანთა საქციელში, რომლებიც ესოდენ ხალისით მართავენ კონცერტებს ავტორიტარული რეჟიმის ქვეყნებში და ლაღად იდებენ ჯიბეში მილიონებს, ხალხის გატყავებით რომ არის ნაშოვნი. ამიტომ პატივს ვცემ მათ ნიჭს,  მაგრამ აბსოლუტურად არ ვცემ პატივს მათ პიროვნებას... ჰოდა, ვის მიბაძონ ჩვენმა ახალგაზრდებმა? საბერძნეთის ახალგაზრდობამ ერთი ბიჭის მოკვლა არ აპატია ხელისუფლებას და ლამის თავზე დაამხო ქვეყანა, ჩვენთან კი რატომ არის  ახალგაზრდობისათვის სულ ერთი მათი ამდენი თანატოლის ჩახოცვა და საერთოდ, ამდენი უსამართლობა?   წარმოიდგინეთ, ახალი წლის ღამის კონცერტებზე რომ არავინ მისულიყო! ეს ახალი საქართველოს დაბადების საწინდარი იქნებოდა! აქ კი, უმეტესობა სიამოვნებით მონაწილეობს `ნადიმში შავი ჭირის დროს~. გუდიაშვილს აქვს ერთი გროტესკული ნახატი, სადაც კინტო ცეკვავს კუბოზე და არღანს ატრიალებს.  მიაბით ამ კინტოს ათასი სახე: მმართველების, მინისტრების, პარლამენტარების, ბიზნესმენების, ბანკირების, მაფიოზების, სტუდენტების, „რუსთავორელების“, „იმედელების“, „პირველარხელების“, ნანუკასი, ვანუკასი, ნანკასი, ლელასი და სხვათა და სხვათა და გექნებათ მთელი სპექტრი, კუბოში კი საქართველო წევს - ათასობით მკვდარი ბავშვი და ახალგაზრდა, ათასობით მშიერ-მწყურვალი, ჩაკლული სული, ჩამკვდარი კულტურა, იმედი და სიფაქიზე... (სხვათა შორის, ძველი თბილისის კინტო და „კინტაური“ მუდამ დაბალ კულტურულ ფენომენად ითვლებოდა, დღეს კი იგი ჩვენი ქალაქური კულტურის საყვარელი შემადგენელია).
 - რამდენიმე ხნის წინათ, ივანიშვილის მიერ დაფუძნებული „ქართული ოცნების“ პრეზენტაციაზე თქვენ აღნიშნეთ, რომ 1988 წლიდან მოყოლებული, ვერც ერთმა „მოძრაობამ“, რომელიც „ადამიანური ენერგიის, დროისა და ენთუზიამზმის უზარმაზარ რესურსებს ხარჯავდა, ვერ შეძლო ისეთი არსებითი ზეგავლენის მოხდენა სინამდვილეზე, რომ საქართველოს თავზე უბედურებათა ოცწლიანი ჯაჭვი არ გაბმულიყო“. ამ მარცხის ერთ-ერთ უმთავრეს მიზეზად თქვენ დაასახელეთ „ეთიკასა და განათლებაზე დაფუძნებული პიროვნული აზრის უკიდურესი შევიწროება და შთანთქმა მასობრივი ცნობიერების მიერ“.
ცნობილია, რომ ოცი წლის წინათ, „სახალხო ფრონტის“ დაფუძნებისას, იმავე დარბაზში და იმავე სცენაზე, ფილოსოფოსი მერაბ მამარდაშვილი აგრესიული თავდასხმების სამიზნედ იქცა. თქვენი გამოსვლისას კი დამსწრეთა ერთი-ორმა ჯგუფმა ხმაური ატეხა და შეეცადა, სიტყვა შეეწყვეტინებინა. თქვენ ფიქრობთ, რომ არსებობს ერთგვარი კავშირი ოცი წლით დაშორებულ ამ ორ მოვლენას შორის? სხვათა შორის,  მრავალი ადამიანის აზრით, ძალიან გაგიგრძელდათ სიტყვა და იგი თითქოს ჰგავდა მოხსენებას, რომელიც ჩვეულებრივ, სამეცნიერო კონფერენციაზე იკითხება.
- დიახ, უპირველეს ყოვლისა, მერაბ მამარდაშვილს ვგულისხმობდი და მერე იმ  უწყვეტ ტენდენციას, რასაც ჩვენში აზრისა და ანალიზის  სიძულვილი შეიძლება დავარქვათ.  მაგრამ ჯერ ის უნდა გითხრათ, რომ ასეთი ტიპის „დაფუძნებებს“ და პრეზენტაციებს, ჩვეულებრივ, ახასიათებს პათეტიკით აღსავსე, ძირითადად ემოციური მისასალმებელი სიტყვები. და რადგან მოსალოდნელი იყო, რომ დარბაზში ისეთი ადამიანებიც იქნებოდნენ, რომელთაც ეს არ დააკმაყოფილებდათ,  მათ შორის - უცხოელებიც, იმთავითვე შევთანხმდით, რომ ერთი სიტყვა მაინც ანალიტიკური ყოფილიყო. ანალიტიკური სიტყვა კი ხუთწუთიანი ვერ იქნებოდა. მერე: „გაგრძელებული“ და „გაჭიანურებული“, ან - „მოსაწყენი“ და „საინტერესო“ ფრიად სუბიექტური ცნებებია. მაგალითად, ბატონ ბიძინა ივანიშვილის გამოსვლა `მაესტროში~, ეკა ბერიძესთან, უმრავლესობის მიერ შეფასდა, როგორც არასაინტერესო და გაჭიანურებული, რომელმაც საზოგადოების მოლოდინები ვერ გაამართლა. ჩემთვის და ზოგი ჩემი ახლობლისთვის კი ძალიან საინტერესო იყო, რადგან ყურმა დაისვენა ამ გამოშიგნული, პალირებული, პოლიტკორექტული მეტყველებისგან, რომელიც ადამიანური ენა საერთოდ აღარ არის. ლაპარაკობდა ბუნებრივი ადამიანი, რომელსაც ჰქონდა გაბედულება, ყოფილიყო ის, ვინც არის, ელაპარაკა იმაზე, რაც აინტერესებს და რაზე ლაპარაკიც სიამოვნებს. აშკარად ჩანდა, რომ ადამიანს სამშობლო, თავისდა საუბედუროდ თუ საბედნიეროდ, მართლა უზომოდ უყვარს; რომ შვილებიც ამ სიყვარულით გაზარდა. და რაც მთავარია, მან ისეთი საკითხები წამოსწია, მთელ ჩვენს ხელისუფლებას ამ რვა წლის განმავლობაში აზრად რომ არ მოსვლია: ბავშვის აღზრდა, როგორც საფუძველთა საფუძველი და ის უბედურება, რომ საქართველოში ამდენი ბავშვი იზრდება უდედოდ. და არა მხოლოდ ობლები, არამედ ათასობით ბავშვი, რომელთა დედებიც უცხოეთში არიან გადახვეწილნი, რათა იქიდან არჩინონ შვილები, ან შეიძლება აქ არიან, მაგრამ ჭაპანწყვეტით გასავათებულებს შვილების აღზრდის თავი აღარა აქვთ. მოკლედ, ამ ადამიანმა დაასახელა ჩვენი კატასტროფის უმთავრესი წახნაგი, მისი ოპონენტები კი ამაზე ქილიკს მოჰყვნენ, რადგან არაფერი წაუკითხავთ და არაფერი გაუგიათ - რომ ცუდად გაზრდილი ბავშვების ქვეყანას მომავალი არ გააჩნია. ბავშვის აღზრდის პრობლემა მათთვის იმით წყდება, რომ ხუთი წლის ბაშვებს სკოლაში მიერეკებიან და ინგლისურს და კომპიუტერს უსახავენ ცხოვრების აზრად. ასევე, მრავალი ადამიანი ქოქოლას აყრიდა ბიძინა ივანიშვილის პრესკონფერენციას, როგორც ცუდად მომზადებულს. მე კი, და ჩემს ირგვლივ სხვებმაც, იგი არაჩვეულებრივ სანახაობად აღვიქვით. აბა, სხვაგან სად მოვახერხებდით ჩვენი ეროვნული საგანძურის, ჩვენს ჟურნალისტებს ვგულისხმობ, ასეთ დათვალიერებას?! ყველაზე კოლორიტული მომენტი, შეიძლება ითქვას, კულმინაცია ამ თავყრილობისა კი ჩემთვის ის იყო, ბატონ ბიძინას რომ აღმოხდა პრეს-მდივნის მისამართით: „ე, ბიჭო, შენ მაინც გაჩუმდიო“. ეს რაღაც ძალიან მშობლიური ფორმაა (სხვათა შორის, ლანა ღოღობერიძემ გამოაქვეყნა ძალიან კარგი წერილი „ქართული ოცნება“ - მშვიდი ძალა“).
მერე: `ქართული ოცნების~ პრეზენტაციაზე ძალიან ბევრმა ჩათვალა, რომ უხერხული და ზედმეტი იყო ბერას ასეთი გაგრძელებული მუსიკალური კლიპი. ჩემზე კი ამ კლიპმა შთაბეჭდილება მოახდინა. მოკლედ, აღქმა სუბიექტურია-მეთქი, იმას ვამბობ. ჰო, ერთმა ადამიანმა კი მითხრა, - პრეზენტაციაზე პირველ რიგში ის ადამიანები უნდა მიეწვიათ, ვინც მხარდაჭერის ნიშნად „ქართუ ბანკში“ შეიტანა ფულიო.
საერთოდ კი, მწერალი არ არის ვალდებული, ანგარიში გაუწიოს რაიმენაირ კონიუნქტურას - იქნება ეს ხელისუფლების, საზოგადოების, პარტიის თუ მოძრაობის. მე რაც მნიშვნელოვნად მიმაჩნდა, იმაზე ვილაპარაკე და ბევრმა ჭკვიანმა ადამიანმა მადლობა გადამიხადა, მათ შორის იმათ, გარეთ რომ ისმენდნენ - სიცივეში და არა თბილ სავარძლებში.  და მართალი გითხრათ, არ მშურს იმათი, ვისაც სასიცოცხლო სივრცე, საკუთარი სულიერი მემკვიდრეობა და კულტურული მსოფლხატი არასაინტერესოდ მიაჩნია; ვინც ჩვენს უმძიმეს მომავალს ვერ აკავშირებს იმასთან, რომ ლამის მთელ საქართველოში ნიადაგი დაავადებულია, სოფელი ჩამკვდარია და უზარმაზარ რეგიონებს მალე წყალში ჩაძირავენ. სწორედ ეს მენტალობაა ამნაირი ხელისუფლების დასაყრდენი.
სხვათა შორის, იმ დღესვე დამიკავშირდა ორი უცხოელი - ერთი პოლიტოლოგი და ერთი ჟურნალისტი - და მთხოვა, ჩემი ტექსტის ზუსტი თარგმანი მიმეწოდებინა. ერთი მათგანი იკვლევს დემოკრატიის წარუმატებლობის მიზეზებს პოსტსაბჭოურ სივრცეში და მითხრა, - თქვენ რომ მიზეზები დაასახელეთ, ეგენი არ მქონდა გათვალისწინებულიო. მეორემ კი მართლა გამახარა: სამი მწერალი გამოხვედით და სამი საინტერესო სიმბოლო-მეტაფორა დაასახელეთ: ჰამლეტი, რომელსაც შმორის სუნი სცემს სამშობლოში და დანაშაულის ძირებს იკვლევს; ლაბირინთი, საიდანაც გამოსვლა თუ გინდა, უნდა გაიხსენო, იქ როგორ მოხვდი და გადამფრენი ფრინველების გუნდი, რომელიც ზღვას ვერ გადაუფრენს, თუ დაშლილიაო. მთელი თქვენი ბედისწერა იკინძება ამ სიმბოლოებზეო. ასე რომ, ყურს გააჩნია. ჩვენთან კი „ლიბერალის“ ჟურნალისტმა დაახლოებით ისევე აღიქვა ეს პრეზენტაცია, როგორც „ასავალ-დასავალისამ“. მაგრამ მთავარი ის არის, რომ როდესაც ეგზალტირებული ოვაციებისათვის განწყობილი ბრბოს ელემენტები უზრდელობენ და აზრის წინააღმდეგ ილაშქრებენ, დარბაზში მჯდომმა ფილოსოფოსმა თუ მწერალმა ბრბოს მხარე კი არა, აზრის მხარე უნდა დაიჭიროს.          
- გამოითქვა მოსაზრება, რომ ივანიშვილის სიტყვა, წარმოთქმული ამ პრეზენტაციაზე, სხვების დაწერილს ჰგავდა. ეს მოსაზრება განსაკუთრებით ეხება საახალწლო ტელემილოცვას ანთებული ბუხრის წინ, რომელიც არაბუნებრივ შთაბეჭდილებას ახდენდა. ამასთან დაკავშირებით რას იტყვით?
- ეს ყველაფერი პროცესია. და ძალიან რთული და დაძაბული პროცესი. პოლიტიკოსის ოფიციალურ სიტყვას, თან - ასეთ სიტუაციაში, მრავალნაირი ყური ისმენს გაფაციცებით: შინაური, გარეული, ახლობელი, მტრული, და წონასწორობის დაცვა ძალიან მნიშვნელოვანია. ისე კი, ჩემი აზრით, უკეთესი იქნებოდა, საერთოდ არ  გაემართათ მოძრაობის პრეზენტაცია. ეს სულ სხვა სტილის - უბრალო და საქმიანი სტილის დამკვიდრების ნიშანი იქნებოდა. და თან ამით დიდ დროსა და ენერგიას დაზოგავდნენ: დრო ხომ ძალიან ცოტაა. მაგრამ ახლა ეს არ არის მთავარი.   
- მოულოდნელი იყო თქვენი გამოჩენა „ქართული ოცნების“ პრეზენტაციაზე - თუნდაც იმიტომ, რომ ტელევიზიით თუ რადიოთი ქალაქის ეკოლოგიასა და ესთეტიკურ სახეზე საუბრისას არა ერთხელ, ძალიან მწვავედ გაგიკრიტიკებიათ ბოტანიკური ბაღის ქედზე წამომართული ბიზნეს-ცენტრის შენობა. მას „შენობა-მონსტრიც“ კი უწოდეთ. ახლა რა მოხდა? თქვენს პოზიციას გადახედეთ? და აქვე: აპირებთ ამ მოძრაობასთან შემდგომ თანამშრომლობას?
- ახლაც იმ აზრის ვარ. მეორე მაღლობზე აღმართულ პრეზიდენტის სასახლესთან ერთად, ეს შენობა არის თბილისის ლანდშაფტისათვის, მისი სილამაზისათვის ჩაცემული ლახვარი. ძალიან მძიმე და დამთრგუნველი. ეტყობა, ლანდშაფტური არქიტექტურის ცნება ამ უცხოელ არქიტექტორებსაც არ გაუგიათ... ეგებ ოდესმე სურო, ვაზი, უსურვაზი ან ჩაის ვარდი მაინც ააახვიონ კედლებზე... მაგრამ საუბედუროდ, ჩვენ ისე გვაქვს საქმე, რომ რა დროს ჩაის ვარდია, სულ არ დაგვემხოს თავზე ეს ქვეყანა... შემდგომ თანამშრომლობაზე არ გვილაპარაკია. მე იმდენად დატვირთული ვარ, რომ რაიმეში აქტიურად ჩართვას ვერ შევძლებ. მაგრამ, ახლა მთავარი ეს კი არა, სულ სხვა რამ არის.
- კონკრეტულად, რა არის ახლა მთავარი - რის გამოც უამრავი პრობლემა ისევ უკანა პლანზე გადადის?   
- მთავარი ის არის, რომ ფაქტობრივი სამოქალაქო ომი, რომელიც ხელისუფლებამ პირველი დღეებიდანვე გააჩაღა პრინციპით - „ვინც ჩვენთან არ არის, ჩვენი მტერია“ - ბიძინა ივანიშვილის გამოჩენით გადამწყვეტ ფაზაში შევიდა. ხომ ხედავთ, რა ხდება?! კაცმა გადაწყვიტა, გამოიყენოს კანონიერი უფლება და ჩაერთოს დემოკრატიულ პოლიტიკურ ბრძოლაში და სინამდვილეში, ოჯახიანად, კუპრის ქვაბში, ანუ ამ საზარელ პოლიტიკურ კანიბალიზმში ჩავარდა! თურმე, თუ რეალური პოლიტიკური მოწინააღმდეგე ხარ, უნდა მოკვდე. „ჰკა მაგას“ და კბილთა ღრჭენა. ხელისუფლებამ ფრონტი გაუხსნა თავისი ხალხის უმრავლესობას - ყველას, ვინც ივანიშვილს უჭერს მხარს, ან ვინც გაბედავს და რაიმენაირად ხელს შეუწყობს: იქნება ეს თავისუფალი მედია,  ადამიანები თუ ორგანიზაციები. ეს კი ძალიან ცუდად შეიძლება დამთავრდეს.  მოგწონს თუ არა ბიძინა ივანიშვილი, ნაწყენი ხარ მასზე თუ არა, დღეს ყველა ამ უსამართლობას და ძალადობას უნდა აღუდგეს წინ, რადგან სულ ერთია, ვინ ხდება უსამართლობის მსხვერპლი: მილიარდელი, პრეზიდენტი, პატიმარი, ჟურნალისტი თუ სტუდენტი.  მოგწონს თუ არა, უნდა აღიარო ფაქტი: დღეს ყველა ოპოზიციური პარტია რომ გაერთიანდეს, არჩევნებს ვეღარ მოიგებს. არჩევნების მოგების შანსი აქვს მხოლოდ ბიძინა ივანიშვილის ირგვლივ გაერთიანებულ პოლიტიკურ სპექტრს. მაშასადამე, ვინც პირდაპირ თუ ირიბად ებრძვის ამ ახალ გაერთიანებას, მას თავისი და ქვეყნის ახლანდელი მდგომარეობა აწყობს. გაუთავებლად რომ ასწავლიან ჭკუას საჯაროდ და ლანძღავენ მის გარემოცვას ქვეტექსტით: ეგ რად გინდოდა, მე აქ არა ვარო!
ამ კაცს სხვა გზა არა აქვს. ახალ საზოგადოებას ვერ შექმნის. ეს არის ჩვენი რესურსები. სხვა, სრულიად ახალი პოლიტიკური ძალა მარსიდან ვერ ჩამოვარდება. ძლიერ და დაუნდობელ მოწინააღმდეგესთან ბრძოლას პოლიტიკურ ბრძოლაში გამოცდილი პარტიები სჭირდება. ხელისუფლების ძალა კი იმაშია, რომ მასთან დაპირისპირებული საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილი მას არაფრით ჯობია; ხშირად უარესიცაა. უამრავ ადამიანს სძულს ხელისუფლება, მაგრამ სძულთ ერთმანეთიც, შური და ღვარძლი ამოძრავებთ ერთმანეთის მიმართ: „ერთმანეთისა მათ სიკეთე ჰშურთ, თუმც ერთისათვის თითქოს იღვწიან; თვით ამხობენ მას, რის აღდგენაც ჰსურთ, თვით ჰშველიან მას, რასაც ებრძვიან“, როგორც შეგვიძლია „აჩრდილში“ წავიკითხოთ. თუ აზრმა და უანგარობამ არ იმძლავრა, ყველაფერი ისევ ისე დარჩება. ბევრად უარესადაც. 

13 января, 2012

სიცოცხლის გაკვეთილები კავსაძის ქუჩაზე დასრულდა

                                    13 იანვარი, 2012

რას ნიშნავს სიცოცხლე?
ბოლო ხანებში, ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, მე კავსაძის ქუჩაზე მივდიოდი - კახა კაციტაძესთან.
მივდიოდი თითქოს დასწავლილი შიშით, რომელიც პირველად, უკვე ჯანმრთელობაშერყეულ ბატონ კახასთან შეხვედრისას დამეუფლა. და ყოველი შემდგომი შეხვედრისთანავე, ამ შიშის, დალეული სხეულის შიშის გამო, ყოველთვის დავცინოდი საკუთარ თავს.
ეს, უპირველესად, სულის საწრთობი გაკვეთილები იყო.
სიცოცხლის უკანასკნელ თვეებში მას განსაკუთრებულად სურდა, საოცრად სურდა, ესაუბრა არა მხოლოდ მეგობრის, არამედ ასე ჩვეული რესპონდენტის პოზიციიდან. არ მეგულება მკითხველი, რომელიც მის რომელიმე ინტერვიუში უდიდესი განსაცდელის წინაშე მდგომ ადამიანს დაინახავს.
და, როგორც თვითონ ერთგან დაუწერია - „კიბოჩამოკიდებულ ლოგინში“ მწოლიარე კახასთან საუბარი ასმაგად მნიშვნელოვანი სწორედ ამ თვალსაზრისით იყო: ის მე მაძლევდა ძალას, უაღრესად საინტერესო საუბარში მთლიანად ჩავფლულიყავი და ეს გარდაცვალებისთვის გამზადებული სხეული ჩვენ შორის შიშის თვალებით არ ჩამდგარიყო.
მე დავდიოდი სიკვდილის დამარცხების გაკვეთილებზე. მას საოცარი შინაგანი სიმშვიდით გაჟღენთილი ადამიანი ატარებდა. მას ატარებდა უდიდესი შესაძლებლობების მქონე პიროვნება.
„ფილოსოფოსებისთვის სიკვდილი ტრაგედია არ არის“, - შენიშნა ერთხელ. არ ვიცი, როგორ კვდებიან ფილოსოფოსები. მე ვხედავდი იმას, თუ როგორ ემშვიდობებოდა (თუ ხვდებოდა) სიცოცხლეს კახა კაციტაძე - ჩვენი თანამედროვე, გამორჩეული მასშტაბის მოაზროვნე.
ბევრი გეგულებათ ადამიანი, რომელსაც შეუძლია, გარდაცვალებამდე ორიოდე თვით ადრეც კი წიგნზე მუშაობისთვის ყოფნიდეს შინაგანი ძალა?
ან, ბევრს იცნობთ ადამიანს, რომელიც, სიკვდილის მიჯნაზე მყოფი, საკუთარ დაბადების დღეზე მანამდე არ მიდის საწოლთან, სანამ სტუმრებს არ გააცილებს?
სიცოცხლის გაკვეთილები კავსაძის ქუჩაზე დასრულდა...