დიქტატორები ცდებიან. ალბერ კამიუ: "არავინ იცის, როდის ამბოხდება ადამიანი"

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"
26 სექტემბერი, 2011

ლევან ბერძენიშვილი: "ალასანიას და "ფორუმს" აქვთ აზრები, რომელიც "ექვსიანთან" შეთანხმებული არ არის"

"ვისაც ჰგონია, რომ სააკაშვილი არის გაუნათლებელი, ჩიტირეკია და ა.შ., ის ხანდახან თავისივე სიტყვების გავლენის ქვეშ ექცევა. სააკაშვილი სერიოზულად მომზადებული კადრია. მისი მხატვრული განათლება ნულს უახლოვდება, მაგრამ ეს არ მიშლის ხელს, გითხრათ, რომ ის ჩვენი საზოგადოების სერიოზული დიაგნოსტი აღმოჩნდა", - "მთელ კვირას" რესპუბლიკელი ლევან ბერძენიშვილი ესაუბრება.

- "ცივი ომი დასრულდა, მაგრამ ძველი საბჭოური ჩვევა - გააღვივოს ეთნიკური და რელიგიური სიძულვილი, კვლავ აქტუალურია. ეს განსაკუთრებით ესადაგება ჩრდილოეთ კავკასიას, რომელიც შავ ხვრელად იქცა. საქართველო ამ სახიფათო პოლიტიკას პასუხობს საზღვრების გახსნით, ხალხის მოწვევით და გაცვლით, დებატებით და დიალოგით, ინფორმაციული ბლოკადების დაძლევის მცდელობით და ერებს შორის იმ მნიშვნელოვანი ხიდების აღდგენით, რომლებსაც სხვები რეგულარულად ანგრევენ" - ეს არის ნაწყვეტი მიხეილ სააკაშვილის გამოსვლიდან გაერო-ს ტრიბუნაზე. რა მნიშვნელობას ანიჭებთ სააკაშვილის ვიზიტს შეერთებულ შტატებში და მისი გამოსვლის შინაარსს, რომელიც, სხვათა შორის, დავით დარჩიაშვილმა ასე შეაფასა: "საქართველოს პრეზიდენტის გამოსვლა შინაარსითაც და ფორმითაც იმდენად ეფექტური იყო, რომ გულგრილს ვერც მტერს დატოვებდა და ვერც მოყვარეს"?
- გაერო-ში სხვადასხვა ქვეყნის პრეზიდენტების გამოსვლა ყოველთვის არ ატარებს სერიოზულ ხასიათს. გაერო-ში გამოსულა ფიდელ კასტროც; ახლახან კი აჰმადინეჯადმა ამავე ტრიბუნიდან თქვა, - ინჟინერი კაცი ვარ და თვითმფრინავის ცათამბჯენზე დაცემით ცათამბჯენი არ წაიქცეოდაო...
როგორც წესი, ამ დროს გაერო-ს ტრიბუნასთან, მართალია, კაცი დგას,  მაგრამ დარბაზი იცლება ხოლმე. ბედნიერი ვიქნებოდი ბატონ დარჩიაშვილს სტატისტიკა რომ მოეყვანა, რამდენი კაცი იჯდა დარბაზში სააკაშვილის გამოსვლამდე და რამდენი დარჩა მისი გამოსვლის პერიოდში. რა თქმა უნდა, სააკაშვილის ამ გამოსვლას მხოლოდ ის მნიშვნელობა აქვს, რასაც რუსები "გალოჩკას" უწოდებენ: გამოსვლა, უბრალოდ, აღნიშნვნისთვის - შინაარსითაც, ფორმითაც, მიმართულებითაც. მსოფლიო ახლა გაერო-ში სხვა პრობლემის გადასაწყვეტად მიდის: ახლა უპირველესი პრობლემა ახლო აღმოსავლეთია - ძალიან გამწვავებული ურთიერთობა ისრაელსა და პალესტინას შორის. ამ კონტექსტში - როცა პალესტინის საკითხის გადაწყვეტაში. რუსეთის აგრესორად წარმოჩენა (მიუხედავად იმისა, რომ ეს ასეა) და მის მიერ ჩრდილოეთ კავკასიაში გატარებული პოლიტიკის კრიტიკა ახლა გაერო-ში საყურადღებო არ არის. სააკაშვილი ამ გამოსვლით მეინსტრიმის წინააღმდეგ მიდის: ახლა არავის უნდა რუსეთის განაწყენება სწორედ ახლო აღმოსავლეთის პრობლემის გამო.
ის კი, რაც სააკაშვილმა თქვა - ჩვენ ტერორიზმს ველოსიპედების გზებს ვუპირისპირებთო, - არ არის მართალი; არ არის მართალი ის, რომ თითქოს საქართველო, რუსეთის აგრესიის საპასუხოდ, ხალხს დიალოგზე იწვევს. სიმართლე სხვა რამ არის.
- კონკრეტულად, რა?
- სკოლებში რუსული ენის საათები შემცირდა. ზოგიერთ კლასში რუსულის სწავლება საერთოდ ამოღებულია. რუსული ენა არასასურველი უცხო ენების კატეგორიაში გადადის. არავინ უარყოფს მსოფლიოსთვის ინგლისურის მნიშვნელობას, მაგრამ სანამ ჩვენი ქვეყნის მოქალაქე სხვა ეთნოსების წარმომადგენლები თავანკარა ქართულით ალაპარაკდებიან, ასეთი მიდგომა, უბრალოდ, ხალხის დაჩაგვრის ელემენტად შეიძლება იქცეს.
გასათვალისწინებელია ისიც, რუსულ ენაზე ძალიან ბევრ წყაროზე მიგვიწვდება ხელი. თუკი ვინმეს ჰგონია, რომ დამავიწყდა, მაგალითად, საქართველოს პარლამენტის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში რამდენი წიგნია რუსულ ენაზე, ყველას შევახსენებ: 95%-ზე მეტი მასალა არის რუსულ ენაზე. და რა ვქნათ? გადავყაროთ ეს წიგნები და გავაუქმოთ ეროვნული ბიბლიოთეკა?
არის გამუდმებული თავდასხმა რუსეთზე, როგორც კულტურულ და ისტორიულ მეზობელზე. შესაბამისად, რომელი ტრიბუნიდანაც უნდა ითქვას, - ისინი გვეომებიან, ჩვენ კი ვარდებს ვესვრითო, ეს ვერავის მოატყუებსს მაშინ, როდესაც მსოფლიო ელის რუსეთის დადებით პოზიციას რიგი კონფლიქტების გადაწყვეტისთვის.
- "შესაძლოა, ჩვენ გადავაწყდეთ განსხვავებებს ახლო აღმოსავლეთთან. მათ შორის, ყველაზე მნიშვნელოვანია ის, რომ ჩვენი ხალხი ყოველთვის ერთიანდება ერთი იდეის გარშემო, რომელიც გულისხმობს ნატო-სა და ევროპის კავშირის - ტრანსატლანტიკური, დემოკრატიული სახელმწიფოების საზოგადოების წევრობას" - ეს სააკაშვილის სიტყვებია. და სინგაპური?
- სააკაშვილი ბრიუსელში სინგაპურზე არ ლაპარაკობს და არც სინგაპურს აწყენინებს ნატო-ზე ლაპარაკით. თომას დე ვაალმა მას ჯადოქარიც კი უწოდა, ვინაიდან იგი ახერხებდა, თავისი ორღობის პოლიტიკით ფონს გასულიყო. მაგრამ ეს დრო გავიდა.
ევროპა ითხოვს კანონების ჰარმონიზაციას ევროკავშირთან და ამბობს, რომ ეს ტესტია: "გააკეთებთ ჰარმონიზაციას? ე.ი. ევროპაა. არ გააკეთებთ? ე.ი. სინგაპური". ჩვენი პასუხი კი ამაზე არ არსებობს: კანონების ჰარმონიზაცია რომ მოხდეს, მაშინ საქართველოს რიგი საკითხების გადასინჯვა მოუწევს და აქ პრობლემა გაჩნდება.
ჰარმონიზაციის შემთხვევაში, პრობლემა გაჩნდება ისეთ მოულოდნელ ადგილებში, როგორიც არის, ვთქვათ, უმცირესობის ენები. აქ რაღაც გაურკვეველ აკვიატებებსაც ვხვდებით: მეგრული და სვანური უმცირესობის ენად არ გამოგვიცხადონ, თორემ დავიღუპებითო. სხვათა შორის, ამასთან დაკავშირებით საპატრიარქოდან ითქვა, - მეგრული საერთოდ არ არის ენა; დიალექტიაო.  ვიცი, რომ თამაზ გამყრელიძემ სთხოვა პატრიარქს, ამაზე არ ესაუბრა, რადგან ასეთ უხერხულ შეცდომს პირველკურსელსაც არ პატიობენ. მაგრამ იქიდან იყო პასუხი, რომ ამ საკითხზე მსოფლიო მასშტაბის ენათმეცნიერის აზრი თურმე საინტერესო არ არის...
ეს ყველაფერი ძალიან ჰგავს საქართველოს სახელმწიფოს მოქმედებას. ამათ გულში კვლავ აქვთ სინგაპურის მოდელი, რომელიც ნიშნავს არა დემოკრატიას, არამედ სტაბილურობას; ნაკლებ მღლევარებას; პრესის თავისუფლების მეტ შეზღუდვას, მაგრამ მეტ თავისუფლებას ეკონომიკური ექსპერიმენტებისას. ეს მოდელი საქართველოში არ გაამართლებს - თუნდაც, ჩვენი საზოგადოება დემოკრატიისთვის მზად არ იყოს.
- რატომ არ გაამართლებს?
- იმიტომ, რომ სინგაპური არის ერთი ქალაქი. და ეს ინდუსტრიული ქალაქია. საქართველო კი არის სოფლის მეურნეობის ქვეყანა, და თან გვეუბნებიან - ტურიზმის ქვეყანააო. ტურიზმისა და სოფლის მეურნეობის სინგაპურიზაცია შეუძლებელია - ვინაიდან პირველი გულისხმობს ადგილობრივი ინფრასტრუქტურის ძალიან სერიოზულ განვითარებას და არა მარტო იმ ტურიზმს, ქალაქ ბათუმში რომ "განვითარდება". ბათუმში, რომელიც ქალაქი-კიჩი გახდა, რაც უნდა ავაშენოთ, წვიმას ვერაფერს ვუშველით. საერთოდ, სეზონსა და ამინდზე რომ იქნება ქვეყანა დამოკიდებული, არ არის სერიოზული.
- სააკაშვილი საუბრობდა არაბული სამყაროსთვის და "ყველა დანარჩენისთვის" საქართველოს გამოცდილების გაზიარების შესახებ გარდამავალი დემოკრატიის საკითხებში: "პოსტრევოლუციური რადიკალური გარდაქმნების გამოცდილება, რომელიც ბოლო რვა წლის განმავლობაში საქართველომ მიიღო, ახლადგათავისუფლებულ მიწებს დიდად წაადგება". თქვენი დაკვირვებით, რა უნდა გაითვალისწინონ ამ ქვეყნებმა საქართველოს გამოცდილებიდან? და აქვე დავაზუსტოთ: ჩვენ მართლაც პოსტრევოლუციურ ფაზაში შევედით?
- თუკი სიტყვა "პოსტრევოლუციური" ნიშნავს ქრონოლოგიას - კი, ბატონო: რევოლუცია იყო და ახლა შემდეგ ეტაპზე ვიმყოფებით. ხოლო, თუკი "პოსტრევოლუციური" რაღაც თვისობრივს აღნიშნავს, მაშინ - უკაცრავად: აქ ისევ ის რევოლუციაა.
რა უნდა ისწავლონ ჩვენგან არაბულმა ქვეყნებმა? ვიცი, სააკაშვილი რასაც გულისხმობს: პოლიციური სახელმწიფოს მშენებლობას.
ჩვენ გვაქვს გარკვეული წარმატებები, მაგრამ ამ წარმატებებს არავინ დაგვპირებია. პასტორტის აღების გასამარტივებლად არ აგვირჩევია სააკაშვილი; ამისთვის არ მოგვიხდენია რევოლუცია. თუმცა ამ სფეროში ნამდვილად მოხდა გარღვევა. ისიც მართალია, რომ გზა თითქმის ხაშურამდე შეიძლება დამაკმაყოფილებლად ჩაითვალოს, მაგრამ სააკაშვილი ხომ ჩვენ ამას არ დაგვპირებია?
სააკაშვილი დაგვპირდა: პირველი ვადის დროს შეგიყვანთ ნატო-ში; მეორე ვადის დროს შეგიყვანთ ევროკავშირში; პირველი ვადის ბოლოს აღვადგენ ტერიტორიულ მთლიანობას; პენსია იქნება ასი დოლარი და მასწავლებლის ხელფასი უკვე არის 1000 ლარიო. ესეც დაპირებად ჩავუთვალოთ - იმიტომ, რომ თვითონაც ვპედაგოგობთ და ვიცით, დაახლოებით რა ნიხრები და განაკვეთებია...
"ნაციონალურმა მოძრაობამ" ხელი მოაწერა ათ ნაბიჯს. დამისახელონ "თავისუფლების ინსტიტუტის" მაშინდელმა და დღევანდელმა ადეპტებმა, მაგალითად - გიგა ბოკერიამ, რომელიც ამ ქაღალდებით დარბოდა და ლეიბორისტებსაც კი მოაწერინა ხელი.  ათი ნაბიჯიდან რომელი გადაიდგა?
კადაფი იმისთვის უნდა გადააგდო, რომ მოხვიდე და ორმოცი წლით დაჯდე? სააკაშვილმა, რომელსაც ათი წლის მერე პოლიტიკიდან წასვლა არ უნდა, რა უნდა ასწავლოს იმ ხალხებს, რომელთაც ამის გამო რევოლუციები მოაწყვეს - იმიტომ რომ ვიღაცებს წასვლა არ უნდოდათ? ჩემს მეგობარს - პაატა ზაქარეიშვილს დავესესხები: ფაქტობრივად, საქართველოს კორუმპირებული პოლიცია სააკაშვილმა აქცია პოლიტიკურად კორუმპირებულ გესტაპოდ. ამიტომ სააკაშვილის გამოსვლის ეს ნაწილი, ჩემი აზრით, ყველაზე ნაკლებად იმსახურებს სერიოზულ განხილვას.
- ახლახან "ვიკილიქსმა" გამოაქვეყნა მასალა სათაურით - "საქართველოს მართვა ბიბლიისა და ღმერთის გარეშე შეუძლებელია". ეს საქართველოში შტატების ყოფილი ელჩის - ბ-ნი ტეფტის ტელეგრამის ტექსტია. საინტერესოა თქვენი პოზიცია: არის თუ არა ყოფილი ელჩის დაკვირვება ზუსტი და, საერთოდ, რას იტყვით ამერიკის დამოკიდებულებაზე საქართველოს მიმართ? თქვენ მედიასთან საუბრისას ყოველთვის ხაზგასმით აცხადებდით, რომ საქართველო ამერიკის მიერ მართული არ არის. თუკი მართლაც ასეა, მაშინ რასთან გვაქვს საქმე ბ-ნი ტეფტის წერილის მიხედვით?
- ეს არ არის ამერიკის შეერთებული შტატების აზრი. ეს მისი ელჩის აზრია. ელჩები, როგორც წესი, ადგილობრივი ხელისუფლების ღრმა გავლენის ქვეშ არიან. ამიტომ ტეფტის აზრი - ეს არის სააკაშვილის აზრი. სააკაშვილის აზრი კი ნამდვილად ასეთი იყო ორი-სამი წლის წინ - რომ საქართველოში ზედმეტად არის გაძლიერებული რელიგიური ფაქტორი და რომ საპატრიარქოს და პატრიარქს აქვს იმაზე მეტი გავლენა, ვიდრე საჭიროა. წელს  ის ამ აზრებისგან გათავისუფლდა: მან არ მიიჩნია პატრიარქი იმ ძალად, რომელსაც ანგარიში უნდა გაუწიოს. და იყო პირდაპირი გამოწვევა სახელმწიფოს მხრიდან. დღევანდელი ტეფტი, რომელსაც ჰქვია ბასი, ალბათ, აღარ დაწერს, რომ საქართველოს მართვა შეუძლებელია ბიბლიის გარეშე.
სააკაშვილს ადრე ბევრი რამის ეშინოდა. მე ვარ მოწმე, როგორ ეშინოდა მას ეკლესიის. მაგრამ ვინაიდან ბოლო წლებში ის გათავისუფლდა ქართველი ხალხის შიშისგან; ვინაიდან ბევრი გაუბედა თავის საზოგადოებას  და საზოგადოებამ ეს აიტანა, ის, გათავხედებული, გადავიდა ეკლესიაზეც და ეს ეკლესიამაც აიტანა. ამიტომ, ჩემი აზრით, ტეფტის მოსაზრება თავის დროზე ვიღაცისთვის შემაშფოთებელი რომ ყოფილიყო კიდეც, ეს არც გაზიარებულ იქნა ამერიკის ხელისუფლებაში და დღეს არც შეესაბამება სიმართლეს. არ აქვს საქართველოში ეკლესიას ის გავლენა, რომელიც რამენაირად ხელს შეუშლიდა ან შეუწყობდა საქართველოში დემოკრატიის მშენებლობას ან - პირიქით.
- "ეროვნული ფორუმი" ქართველთა მარშის გამართვას აპირებს. თქვენი აზრით, როგორ შეიძლება დახასიათდეს ამ აქციისა და სოხუმის დაცემის დღის ურთიერთმიმართება?
- ჩემი აზრით, "ქართველთა  მარში" ძალიან წარუმატებელი კრეატივია ორი მიზეზის - თარიღისა და სახელწოდების გამო. ჩვენ ამ დღეს უნდა გავბრაზდეთო. აფხაზებზე გაბრაზება თუ გვინდა ძირითადად და აქ ვხედავთ ხსნას, ეს არ არის სწორი გზა. ჩვენ საკუთარ თავზე უნდა გავბრაზდეთ.
- როგორ ფიქრობთ, რატომ არ ჩაგაყენათ საქმის კურსში "ფორუმმა" "ექვსიანში" შემავალი პარტიები დაგეგმილ აქციასთან დაკავშირებით? სხვათა შორის, გუბაზ სანიკიძემ თქვა - ვერ გავიგე, ამ "ექვსიანს" რა უნდაო...
- და ამიტომ არ ჩაგვაყენა საქმის კურსში, ალბათ. მეჩვენება, რომ 27 მოფიქრებულია "ეროვნული ფორუმის" რეიტინგის ასამაღლებლად. ჯერ ერთი, იქ მისული ხალხი აუცილებლად ფორუმის მხარდამჭერი არ არის. გამოჩნდება 27-ში. ეს ღონისძიება ჩაფლავდება.
- რატომ?
- მიზანი რა არის? ქართველები გავბრაზდებით, მარშით ვივლით და მივადგებით სამებას - რისთვის? ალბათ, რომ დაგვლოცონ...
რაც შეეხება მის შენიშვნას - "ექვსიანს" რა უნდა, ვერ გავიგეო. მათ, ალბათ, იცოდნენ, ჩვენ რატომ ვერ გავიგებდით ამ აქციის მნიშვნელობას, თორემ "ექვსიანში" იტყოდნენ თავიანთი გეგმის შესახებ.
მე კი მეგონა, რომ სექტემბერ-ოქტომბერს ჩვენ დავუთმობდით "ექვსიანის" აქციებს გარემოს გაუმჯობესების მიზნით. და ჩვენ რაღაცას შეპირებული ვართ ხალხთან...
- და როდის უნდა შეასრულოთ?
- არ ვიცი. თუ "ფორუმს" არ სცალია...
როგორც ჩანს, "ექვსიანში" იდეები არის, მაგრამ ყველას არ აქვს მათი განხორციელების სურვილი. "ექვსიანში" ვითარება გართულდა. "თავისუფალმა დემოკრატებმა" თქვეს: "რა მოხდა მერე? მათ თავისი აზრი აქვთ; ჩვენ კი გვაქვს ჩვენი აზრი". ალასანიას და "ფორუმს" აქვთ აზრები, რომელიც "ექვსიანთან" შეთანხმებული არ არის.
- რას გიმალავენ?
- უბრალოდ, როგორც ჩანს, ისინიც აპირებენ ცალკეულ აქციებს. დღემდე არ ვიცით, რატომ დაშალა ალიანსი ირაკლი ალასანიამ.
- თქვენი საუბრიდან გამომდინარე, "ექვსიანიც" იშლება.
- არ გამოვრიცხავ. "ექვსიანს" აქვს პერსპექტივები, თუკი საერთო იდეებისთვის ერთად ვიბრძოლებთ. ხოლო, თუკი ყველა ცალ-ცალკე იმოქმედებს, ჩვენ ვერ დავმალავთ, რა ხდება.
- თუკი პოზიციებში ასეთი აცდენებია, ხალხისთვის მიცემული პირობა დაირღვევა. ამაზე რას იტყვით?- იყო პერსპექტივა, ექვსპარტიული ბლოკი შეგვექმნა. "ფორუმმა" გამოაცხადა, რომ ეს არ იქნება არავითარ შემთხვევაში. ახლა ნამდვილად ვიცით, რომ ექვსპარტიული ბლოკი არ იქნება. ამის შემდეგ ლოგიკურად უნდა ყოფილიყო საუბარი ხუთპარტიან ბლოკზე. დიდ საიდუმლოს არ ვიტყვი: დღეს არც ხუთპარტიიანი ბლოკის შექმნის საშუალება ჩანს. პირადად მე ამის გამო უბედური არ ვარ: წესიერ ქვეყანაში ბლოკი არჩევნებამდე კი არა, არჩევნების შემდეგ გამიგია.
- მაგრამ თქვენ საზოგადოებას დაპირდით, რომ საარჩევნო გარემოს გაუმჯობესებაში მნიშვენლოვან როლს შეიტანდით არა ბლოკის, არამედ თემატური ერთობის ფორმატით.- დიახ, ჩვენ საზოგადოებას დავპირდით და აგერ, "ახლები" ამბობენ - ეს პირობა შევასრულეთო. საზოგადოებას, რომელიც ძალიან კრიტიკულია ჩვენ მიმართ, ვთხოვთ, "ახლები" და "ქრისტიან-დემოკრატები" ამხილოს ტყუილში. მათ ჩვენთან ერთად მიაღწიეს, თუკი რამეს მიაღწიეს.
- მათი პოზიციები გასაგებია, მაგრამ მე "ექვსიანის" პოზიციებზე და მის მნიშვნელობაზე გეკითხებით. თქვენ, როგორც თქვენივე განცხადებებიდან მახსოვს, შემოდგომისთვის ემზადებოდით.
- დიახ, "ექვსიანი" ამაზე ლაპარაკობდა, და ამ დროს, "ექვსიანში" შემავალი ერთი პარტია გეგმავს აქციას, რომელიც ხელს არ უწყობს იმ იდეებს, რომელზეც ჩვენ ვისაუბრეთ.
27-ის აქციის დასრულების შემდეგ ყველაფერი გაირკვევა. ეს უნდა დასრულდეს და ან რაღაც გამომაფხიზლებელი როლი შეასრულოს, ან ვიღაც ბოლომდე დაბანგოს. არის ხალხი, ვისაც უნდა, "ექვსიანი" ფარად გამოიყენოს და რაღაც სხვა საქმეები აკეთოს. ეს არ დაიმალება.
- თქვენ შენიშნეთ, რომ საზოგადოებამ სააკაშვილი აიტანა. გასაგებია, რომ  მაგალითად, საარჩევნო კოდექსთან დაკავშირებულ საკითხებზე პროტესტს ქართული საზოგადოება არ გამოხატავს, მაგრამ ბოლო დროს მნიშვნელოვნად დამძიმდა სოციალური ფონი. თქვენი აზრით, რატომ არ ხდება თუნდაც ეს მიზეზი საფუძველი საზოგადოებრივი პროტესტისთვის (რაც, ცხადია, რევოლუციას არ გულისხმობს)?
- იმიტომ, რომ სააკაშვილმა ქართული საზოგადოება ღრმად შეისწავლა. ვისაც ჰგონია, რომ სააკაშვილი არის არასერიოზული, გაუნათლებელი, ჩიტირეკია და ა.შ., ის ხანდახან თავისივე სიტყვების გავლენის ქვეშ ექცევა. სააკაშვილი სერიოზულად მომზადებული კადრია. მისი მხატვრული განათლება ნულს უახლოვდება, მაგრამ ეს არ მიშლის ხელს, გითხრათ, რომ ის ჩვენი საზოგაოდების სერიოზული დიაგნოსტიც აღმოჩნდა.
მახსოვს, სააკაშვილს რისი ეშინოდა, მაგალითად, რვა წლის წინ: ის ამბობდა: "მე არ მაშინებს პოლიტიკური ოპოზიცია; მე მაშინებს ვინმე წვერებიანი მღვდელი". მას აშფოთებდა მართლამდიდებელი ეკლესიის როლი - რომ ვიღაც ამით ისარგებლებდა და ამ ხალხს მის წინააღმდეგ დარაზმავდა.
გარდა ეკლესიისა, სააკაშვილს ჰქონდა საზოგადოების სერიოზული შიში: ის ვერ გაბედავდა სოციალურ თავდასხმას - რაც ახლა განახორციელა.
შემდეგ სააკაშვილი მიხვდა, რომ საზოგადოება მოითმენს.  მიხვდა, რომ ეკლესიისთვის ხელის ხლება შეიძლება. და კიდევ უფრო მეტს უმზადებს ეკლესიას: ისინი ამზადებენ ახალ პატრიარქს, რომელიც იქნება მათთვის უფრო ხელსაყრელი.
- ვინ?
- ...დიდი სურვილი არ მაქვს, მონაწილეობა მივიღო ამ პროცესში.
სააკაშვილმა დაუშვა ტრადიციული შეცდომა, რომელსაც დიქტატორები უშვებენ: მან დაიჯერა, რომ მოთმინების ზღვარი არ არსებობს. ძალიან ბევრს ითმენს ეს ქვეყანა. მაგრამ ჯერ კიდევ კამიუს აქვს ნათქვამი: "არავინ იცის, როდის ამბოხდება ადამიანი".
ჯერჯერობით კი, ქუჩაში ხალხი იმიტომ არ ჩანს, რომ მემარცხენე ფლანგი მოშიშვლდა. და პროფკავშირებია ძალიან სუსტი.
- "თავისუფალი დემოკრატები" სოფლებში გავიდნენ - ყანებიც მოიარეს და სიმინდის ჰიბრიდული ჯიშის პრობლემებზე საუბრობენ; მოირგეს მეეზოვის ფორმაც და ასე აპროტესტებენ გაზრდილ კომუნალურ გადასახადს. მათ აქტიურობას როგორ აფასებთ? 
- "თავისუფალი დემოკრატების" აქტიურობას მივესალმები. მაგრამ მათაც ექნებათ იგივე პრობლემა, რაც ჩვენ გვაქვს: მარცხენა ფლანგი არანაირად არ მოუხდებათ. შალვას აქვს ეს სახე, მაგრამ მას ნაციონალური პრობლემები აღელვებს და საკუთრივ მარცხნივ გადახვევა არ უყვარს - იმიტომ რომ სახელი ჰქვია ძალიან მარცხენა.
- ხალხი პოლიტიკაში რეალურად მემარცხენე ფლანგის გაჩენას უნდა დაელოდოს?
- სიმართლე ის გახლავთ, რომ მოქალაქეებს პროტესტის გამოსახატავად პოლიტიკური ძალა არაფერში სჭირდებათ. ამერიკაში მილიონიანი აქციები რომ ტარდებოდა 60-იან წლებში, მათ არც ერთი პარტია არ ხელმძღვანელობდა.
- თვითორგანიზება საკმარისია?
- რა თქმა უნდა. და "ენჯეოები" ეყოფა ამ საქმეს.
- "ენჯეოები" საქართველოში ამ როლს შეასრულებენ?
- საქართველოს "ენჯეოები" ძალიან სუფთა ხელების ენჯეოებია: უყვართ ხელფასი და გრანტი. ეს გასაგებია. თვითონაც იქიდან ვარ და კარგად მახსოვს, რა მიყვარდა და რა უყვარდათ ჩემს კოლეგებს.
ხელისუფლება ჯიბეში ხელს რომ ჩაგიყოფს, შენ კი ფული არ გაქვს, რათა შვილი საბავშვო ბაღში ატარო, უნდა გამოხვიდე! რად უნდა ამას შალვა, ლევანი და ნუგზარი?! ოპოზიცია სუსტია, სუსტიაო, რომ იძახიან, 2007-შიც სუსტი ვიყავით? მაშინ ეს ხელისუფლება, ფაქტობრივად, დამთავრებული იყო. საჭირო იყო არჩევნებზე მეტი აქტივობა და საკუთარი ხმების დაცვა.
- სააკაშვილმა ხაზგასმით თქვა, რომ ერთი წლის წინ, ევროპარლამენტს მტკიცე პირობა მისცა, რომ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონების დასაბრუნებლად საქართველო არასდროს გამოიყენებდა ძალას. თქვენი აზრით, არის თუ არა შესაძლებელი, რუსეთის მხრიდან პროვოკაციის შემთხვევაში, მისთვის წინააღმდეგობის (და არა ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის) მოტივით, საქართველოს ხელისუფლებამ სამხედრო ძალა ისევ გამოიყენოს?
- რუსეთიდან საფრთხე არსებობს - იმიტომ, რომ ბაზებს აშენებს და შეიძლება, მე არ მომეწონოს ბაზის მშენებლობა და იქ ჩხირკედელაობა დავიწყო. ეს არ არის ძნელი გასაკეთებელი. სააკაშვილი მუდმივად მზად იქნება კონფლიქტისთვის, თუკი ჩათვლის, რომ მის პრემიერობას ეს სჭირდება.
შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ სააკაშვილი საქართველოს დაუძინებელი მტერია - რომელიღაც სხვა ეთნოსიდან შემოპარული. მაგრამ საყურადღებოა, რომ ის ტექნიკური ხასიათის განათლება, რომელიც მას აქვს  ქართული ლიტერატურისა და კულტურის გარეშე, საქართველოდან შორს მიიღო. ეს მას ყველაფერში ეტყობა. ეტყობოდა იმ შიშშიც, რაზეც ზემოთ ვისაუბრე.
- იდენტობა დაკარგული აქვს?
- არა. იდენტობა ყველაზე ბოლოს იკარგება. იდენტობას მაშინ დაკარგავს, როცა ხაჭაპურზე იტყვის - არ ვარგაო და პიცა ჯობსო. და ვინაიდან თქვენ ხედავთ, რომ ის მწვადით დარბის ზევით-ქვევით; ვინაიდან ქართულ ღვინოზე ლაპარაკობს; ვინაიდან ზვრები შეაძენინა ბიჭებს - დანაზოგით, როგორც მანანა მანჯგალაძემ თქვა... სხვათა შორის, სიტყვა "დანაზოგი" ამ კონტექსტში ძალიან სასაცილოდ ჟღერს - იმ ფონზე, როდესაც კაცი ამბობს: "ნულოვანი ტოლერანტობა და არავითარი დაზოგვა!" და ამ დროს, თურმე, ჩუმ-ჩუმად ფულს იზოგავდა რაღაცებისთვის. მანანა კი ვერასდროს მიხვდება, რომ ის კომედიის პერსონაჟი გახდა...
- "ვამაყობ, რომ საქართველომ საერთაშორისო ძალისხმევაში ავღანეთში უფრო მეტი წვლილი შეიტანა, ვიდრე ევალებოდა. საქართველო კიდევ ერთხელ არის მზად, შეიტანოს უფრო დიდი წვლილი ამ ძალისხმევაში". უფრო დიდ წვლილში რა შეიძლება იგულისხმებოდეს და რა მნიშვნელობას ანიჭებთ, საერთოდ, ამ პროცესში საქართველოს გამოკვეთილ აქტიურობას - იმ ფონზე, როდესაც დასავლეთის ქვეყნები მაქსიმალურად ამცირებენ საკუთარ სამხედრო როლს ავღანურ რეალობაში?
- სწორედ იმიტომ, რომ თავისი ჯარისკაცების რაოდენობა დასავლეთს მინიმუმამდე დაჰყავს, იზრდება სააკაშვილის შანსი - მეტი ქართველი ჯარისკაცის გასაგზავნად. მისი ფორმულა ასეთია: "მე ხალხს გამოვაგზავნი და უსაფრთხოებაში დაგეხმარები, შენ კი ნუ მომთხოვ დემოკრატიას". ჩემი აზრით დადგება დრო, როცა მას მიუთითებენ, რომ გაგზავნილ ჯარისკაცთა რაოდენობა ჩვენი ქვეყნისთვის ადეკვატური იყოს. სხვათა შორის, თავის დროზე, მას ასევე ძალიან აშფოთებდა ჩვენი მონაწილეობა ერაყსა და ავღანეთში: ფრთხილობდა, ამას საზოგადოებაში უარყოფითი რეაქცია არ გამოეწვია. მაგრამ  დაადგინა, რომ ეს საშიში არ არის.
ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტში მითხრეს: სააკაშვილი იმიტომ აქტიურობს ავღანეთის მიმართულებით, რომ ჩვენ შევწყვიტოთ ყოველწლიური მოხსენებების წერა ადამიანის უფლებებზე. ჩვენ კი ამას არ ვიზამთ და იქ კონტინგენტის გაზრდას აზრი არ აქვსო. სააკაშვილს ახლა სერიოზული მხარდაჭერა არ აქვს და ლანჩზე ობამას გამოჭერას, რომელსაც ცალ ხელში ბუტერბროდი უჭირავს და გამარჯობას ვერ ეუბნება, უნდა მოეშვას - იმიტომ, რომ დასცინის მთელი მსოფლიო.