ფოტოჯაშუშები: ჩვენება აბსურდის თეატრისათვის

     ``რეზონანსი`` - ``მთელი კვირა``
     25 ივლისი, 2011

თინათინ ხიდაშელი: ``პატარა ტელევიზიებიდანაც`` (``კავკასია``, ``მაესტრო``, ``ტვ-25``) კი გამოჩნდა მიდგომა, რომ გმირობის მაგალითების დაშვებაც არ უნდა არსებობდეს``

``ფოტოგრაფების გათავისუფლება - თუნდაც ამ პირობითი სასჯელით, ჟურნალისტების, მათთან ერთად მდგომი ადამიანების პროტესტისა და საერთაშორისო ზეწოლის შედეგია. სხვა შემთხვევაში, მათ, უბრალოდ, ციხეში გაუშვებდნენ. აბა, რისთვის ზის ციხეში დღემდე ვახტანგ მაისაია, რომელსაც 20 წლით თავისუფლების აღკვეთა აქვს მისჯილი? თუმცა, ფოტორეპორტიორების საქმეში მთავარი მაინც ის არის, რას იტყვიან ამ ყველაფრის შემდეგ თავად ფოტორეპორტიორები. და, საერთოდ, იტყვიან თუ არა რამეს``, - ``მთელ კვირას`` რესპუბლიკელი თინათინ ხიდაშელი ესაუბრება.

- თქვენი აზრით, რა არის ყველაზე საყურადღებო, გასათვალისწინებელი გარემოება ფოტოგრაფების საქმესთანნ დაკავშირებულ პროცესში?
- ვფიქრობ, რომ ფოტორეპორტიორების საქმემ, საბოლოო ჯამში, უდიდესი მნიშვნელობა შეიძინა. თავიდან ასე, ალბათ, არც ჩანდა - იმდენი ჯაშუშური ან კვაზიჯაშუშური საქმე ვნახეთ ამ წლების განმავლობაში, რომ იგი, ერთი შეხედვით, ამ სერიალის მორიგი კადრის განცდას აჩენდა.
ფოტორეპორტიორების საქმე გაცილებით საინტერესო გრიფით ``საიდუმლოს`` დადებამ გახადა: გასაიდუმლოების ასეთი ხარისხი ამ ტიპის საქმეებში იშვიათი გამონაკლისი იყო. გარდა ამისა, აქამდე არ ყოფილა თითქმის არც ერთი შემთხვევა (მათ შორის, არც ვახტანგ მაისაიას საქმეზე), როდესაც შეიძლებოდა  საზოგადოებისთვის, პირველი დღეების განმავლობაში, უცნობი ყოფილიყო ყოველგვარი ინფორმაცია; ხელისუფლებას არ ჰქონია თუნდაც ილუზორული  მცდელობა ფოტოგრაფთა დაკავებისთანავე მათ ბრალეულობაში საზოგადოების გარკვეულწილად დარწმუნებისთვის. მაისაიასთან მიმართებით ასეთი მცდელობა მისი დაკავების პირველივე წუთებიდან ჩანდა. ფოტოგრაფების შემთხვევაში კი ``სამხილები`` მხოლოდ მას შემდეგ წარმოადგინეს, რაც საზოგადოების მხრიდან რეაქცია გაჩნდა.
ხელისუფლების პოზიცია იყო ასეთი: ``დავაკავეთ ``საჯარო მოხელეები`` (დღეს უკვე დადასტურებულია, რომ ისინი საჯარო მოხელეები არ არიან), ამიტომ დანარჩენი თქვენი (საზოგადოების) საქმე არ არის. ჩვენები დავიჭირეთ, გრიფი დავადეთ, გავასამართლებთ და მივხედავთ. თქვენ კი ეს არ გეხებათ``. სწორედ ასეთმა დამოკიდებულებამ გააჩინა საზოგადოებაში ამ საქმის მიმართ ძალიან დიდი ინტერესი.
შემდეგ კი ფოტოგრაფების საქმეში იმდენი რამ მოხდა, რომ გამოძიება აბსურდში აღმოჩნდა. არ მახსოვს შემთხვევა, გამოძიებას საქართველოში ამ მასშტაბით გასჭირვებოდეს.
საგარეო საქმეთა მინსტრმა და მისმა მოადგილიმ ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებული განცხადებები გააკეთეს. ძალიან სასაცილო მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. მანამდე კი, ``ეხო მოსკვისთან`` ინტერვიუში შინაგან საქმეთა მინისტრმა თქვა, რომ ის პირადად აკონტროლებს ჯაშუშობასთან დაკავშირებულ ყველა საქმეს. ეს ხომ მისი სიტყვებია? მეორე დღეს კი განაცხადა, რომ არაფერი იცოდა თავად ამ საქმის შესახებ: არც გრიფის შესახებ და დაკავებულთა გვარებიც კი არ ყოფილა მისთვის ცნობილი. ამას ვინ დაიჯერებს?
საქართველოში მკვლელობების სერიალის გამო დაგროვილმა პროტესტმა, საბოლოოდ, სანდრო გირგვლიანის მკვლელობაზე ამოხეთქა. ფოტორეპორიორების საქმე კი, როგორც ჩანს, 2006 წლის პირველი შპიონაჟის საქმიდან მოყოლებული პროტესტის მიჯნა გახდა.
- სხვადასხვა მიზეზით, დაკავებული ფოტორეპორტიორების საქმეს მათი ადვოკატები ჩამოშორდნენ. ამ ფონის გათვალისწინებით, თქვენ რა მნიშვნელობას ანიჭებთ ჩვენს ქვეყანაში ადვოკატის როლს?  
- ადვოკატის როლს ვერ დავაკნინებ. ვფიქრობ, შეიძლება, დღეს ადვოკატისა და ოპოზიციური პარტიების როლების პირობითი შედარება გავაკეთოთ. მაგალითად, მე არაერთი ადამიანი მეუბნება: ``რა გინდა საკრებულოში? მაინც ვერანაირ გავლენას ახდენ გადაწყვეტილების მიღებაზე. რატომ ხარ იქ?``
ადვოკატებთან მიმართებითაც სრულიად იდენტური სიტუაციაა: ხომ მაინც ვერანაირ გავლენას ახდენენ სასამართლო პროცესზე? მიატოვონ ყველაფერი?
- გიორგი აბდალაძემ აცილება მისცა ადვოკატ ეკა ბესელიას. ხელისუფლების ეს ტაქტიკა, რომლის შედეგადაც ასპარეზი სახაზინო ადვოკატებს, შესაბამისად - ხელისუფლებას რჩება, რა ტენდენციაზე მიანიშნებს?
- ფოტორეპორტიორების საქმიდან იურისტთა ასოციაციის ადვოკატების მოცილება ამ ტაქტიკის კიდევ ერთი, საყურადღებო მაგალითია.
ამ შემთხვევაში საქმეში დამცველის სახაზინო ადვოკატის სტატუსით შემოსვლასაც არ აქვს არსებითი მნიშვნელობა. სამწუხაროდ, ადვოკატთა კორპუსში ძალიან ბევრი ადვოკატია, ვინც სახაზინო ადვოკატი არ არის, მაგრამ ცნობილია: როდესაც პროკურატურას ვინმესთან საპროცესო გარიგების დადება და მილიონების წართმევა უნდა, მათ იციან, რომ სწორედ ამ  ადვოკატებს უნდა დაუკავშირდნენ.
- კონკრეტულად, ვის?
- ეს არ არის ჩემი სალაპარაკო. მათ გვარებს, რა თქმა უნდა, არ დავასახელებ - იმიტომ, რომ ეს სწორედ იმ ტიპის ბრძოლაა, რომელიც კორპორაციული უნდა იყოს და ამ ხალხს ადვოკატთა ასოციაციამ უნდა მიხედოს.
ფოტორეპორტიორების საქმესთან დაკავშირებული პროცესი ჩემთვის სწორედ ამ თვალსაზრისითაც იყო ძალიან მნიშვნელოვანი: ქართველი ჟურნალისტების მნიშვნელოვანმა ნაწილმა მაღალი ხარისხის პროფესიული სოლიდარობის მაგალითი აჩვენა. ყველა სფეროში ასეთი სოლიდარობა  (განსაკუთრებით - პროფესიული) რომ არსებობდეს, ხელისუფლება ბევრ რამეს ვეღარ გაბედავდა.
- თქვენ ხაზს უსვამთ აღნიშნულ საქმეში ჟურნალისტთა სოლიდარობის მნიშვნელობას. დაკავებულები გათავისუფლდნენ პირობითი სასჯელით. ეს აღმოჩნდა კომპრომისის ის მაქსიმუმი, რაზეც, საბოლოოდ, ხელისუფლება წავიდა. ამ შედეგზე რა შეგიძლიათ, თქვათ?
- შეიძლება ახლა ვინმესთვის ძალზე სასაცილო რამეს ვამბობ, მაგრამ ნიღბის ჩამოხსნა ასეთ ხელისუფლებას ყოველთვის, ყოველ ჯერზე სჭირდება - იმიტომ, რომ სწორედ ამის შემდეგ დგება ხოლმე, მაგალითად, ორი ნოემბრები.
დიახ, მათი გათავისუფლება - თუნდაც ამ პირობითი სასჯელით, ჟურნალისტების, მათთან ერთად მდგომი ადამიანების პროტესტისა და საერთაშორისო ზეწოლის შედეგია. სხვა შემთხვევაში, მათ, უბრალოდ, ციხეში გაუშვებდნენ. აბა, რისთვის ზის ციხეში დღემდე ვახტანგ მაისაია, რომელსაც 20 წლით თავისუფლების აღკვეთა აქვს მისჯილი? თუმცა, ფოტორეპორტიორების საქმეში მთავარი მაინც ის არის, რას იტყვიან ამ ყველაფრის შემდეგ თავად ფოტორეპორტიორები. და, საერთოდ, იტყვიან თუ არა რამეს.
ძალიან სამწუხაროა, რომ ამ საქმის გარშემო მიმდინარე დისკუსიაში დაიკარგა აივაზოვის თემა: მოწმე დაკითხვაზე ღამის სამ საათზე არ მიჰყავთ. სრულიად ნათელია, რომ ის იყო დაკავებული და მერე, ჩარევის შედეგად, გაუშვეს. მაგრამ მე ამასაც არ ველოდებოდი ამ ხელისუფლებისგან. ბევრი რამის ``გადაყლაპვა`` მოუხდათ. მაგალითად, მოგვასმენინეს ძალზე სასაცილო სატელეფონო საუბარი ანგარიშის გახსნის თემაზე. ხელისუფლებას ამ ჩანაწერის ნამდვილობის უარყოფამაც მოუწია. ვანო მერაბიშივლმა თქვა, რომ ამ საუბარში დანაშაულებრივი არაფერი იყო. ამით მან თქვა, რომ საზოგადოებას მოასმენინა ორი კერძო პირის კერძო საუბარი, რაც დანაშაულია. აი, ასე მიდი-მოდის ამბები ჩვენს ქვეყანაში.
ნინო ბურჯანაძისა და მისი შვილის სატელეფონო საუბარი გაიხსენეთ. ვიდრე საქმე არ არის აღძრული არც ანზორ ბიწაძეზე და არც - ნინო ბურჯანაძეზე, ყველა ადამიანი, რომელმაც ტელევიზიებს ეს ჩანაწერი მიაწოდა; რომელმაც მოუსმინა, რომელმაც დაამონტაჟა ან მასთან რაიმე შეხება ჰქონდა, არის კრიმინალი. მათ - ყველას, ადამიანის პირად ცხოვრებაში ჩარევის გამო, ჩადენილი აქვთ სისხლის სამართლის დანაშაული. ამერიკაში ასეთი მოსმენების გამო პრეზიდენტს იმპიჩმენტი მოუწყვეს. საქართველოში კი ეს არავის აინტერესებს. როდესაც საქართველოს პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარეს - აკაკი მინაშვილს ჟურნალისტებმა  ფილმ ``ნოემბრიდან ნოემბრამდე`` დაკავშირებით ჰკითხეს, - თუკი კონსტანტინე გამსახურდია ჯაშუში იყო, რატომ არ დაიჭირეთო, მინაშვილმა უპასუხა: ეს ფილმი საზოგადოებას მათი მორალური სახის საჩვენებლად წარვუდგინეთო. ამით პარლამენტის კომიტეტის თავმჯდომარემ თქვა, რომ საქართველოში გვყავს პოლიტიკური პოლიცია, რომელიც გისმენს იმიტომ, რომ შენი მორალური სახე აჩვენოს საზოგადოებას. და მეტი საქმე არ აქვს!
- ჩანს, რომ ხელისუფლება, ``ჯაშუშებზე`` ნადირობის მიზნით, გამოკვეთილ ხაზს მიჰყვება: ფოტოგრაფების დაპატიმრების შემდეგ, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ``ჯაშუშობაში შემჩნეულ`` მოქალაქეებს შესთავაზა, თავისი ფეხით გამოცხადდნენ შესაბამის ადგილზე.    
თქვენი აზრით, რატომ ვერ გადაურჩნენ გედენიძე, ქურციკიძე და აბდალაძე რეპრესიულ მანქანას - მაშინ, როდესაც მათ მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი მხარდაჭერა ჰქონდათ? ფიქრობთ, რომ ხელისუფლებამ აღიარებითი ჩვენების მიცემის პრეცედენტი შექმნა? ფიქრობთ, რომ ხელისუფლებამ ამით შეძლო, მოქალაქეებს მათი ნებისყოფის სიმტკიცეში ეჭვი შეეტანათ?    
- რეპრესიულ მანქანას ფოტოგრაფები ჯერ კიდევ დაპატიმრებამდე ვერ გადაურჩნენ: საზოგადოებას მანამდე არ მოუხდენია პრევენცია იმისათვის, რომ ხელისუფლებას მათი დაკავება არ გაებედა.
მორალური თვალსაზრისით ჩემთვის აბსოლუტურად მიუღებელია, რომ, განსაკუთრებით,``პატარა ტელევიზიები`` (``კავკასია``,``მაესტრო``,``ტვ-25``) გამუდმებით აღიარებით ჩვენებებზე აკეთებენ აქცენტს. რისთვის მაჩვენებენ ამ აღიარებებს - ციხეში მოპოვებულს, რომელიც მტკიცებულება არ არის? სულ მაქვს განცდა, რომ ``ვრემიას`` ვუყურებ. ეს საბჭოთა კავშირში დაბრუნებაა.
პრობლემის მიმართ ასეთი დამოკიდებულება ხელს უწყობსმიანებში შინაგანი სიმტკიცის დაკარგვას. აბდალაძეზე როგორი იმედები იყო? და ისიც გატყდა. და, რა გასაკვირი იქნება, თუკი, დაჭერის შემთხვევაში მეც გავტყდები? ამას ვამბობ იმ ადამიანის პოზიციიდან, რომელიც ახლა ჩვენი ქვეყნის რომელიმე სოფელში, ტელევიზორთან ზის.
ამ ტელევიზიებიდანაც კი გამოჩნდა მიდგომა, რომ გმირობის მაგალითების დაშვებაც არ უნდა არსებობდეს. ამ გზით, თანდათან, ყველა გატყდება.
მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან ბევრი პრეტენზია მაქვს შალვა რამიშვილთან - განსაკუთრებით, მისი ``იმედში`` მისვლის გამო, მას დანაშაული არ უღიარებია. სასჯელი სრულად მოიხადა. რამიშვილს პირველ დღესვე გაუშვებდა სააკაშვილი ციხიდან, მას შეწყალება რომ ეთხოვა. არ უთხოვია. აი, ასეთი მაგალითების ტირაჟირება უნდა ხდებოდეს და არა იმისა, რომ ყველა გატყდა. ყველა არ გატყდა. მაგრამ ეს ფაქტი, როგორც მაგალითი, აღიარებითი ჩვენებებით წალეკილი საინფორმაციო სივრცისთვის მნიშვნელოვანი არ არის.
აქვე, ხაზგასმით მინდა ვთქვა, რომ მე არ ვაკრიტიკებ ფოტორეპორტიორებს. არ გვაქვს უფლება, ვინმეს გმირობა მოვთხოვოთ.
- როგორ ფიქრობთ, რატომ მოხდა ისე, რომ ხელისუფლებამ ყველა დაკავებული რეპორტიორისგან მიაღწია აღიარებითი ჩვენების მიცემას? სად უნდა ვეძებოთ ამის მიზეზი?
- ადამიანები არჩევანს თავად აკეთებენ. არ ვიცი, ხდება თუ არა დღეს საპატიმროში რაღაც ისეთი, რაც არასდროს ხდებოდა. რთული სათქმელია: თუ იქ არ ხარ, არ იცი ამის შესახებ. რამდენიმე წელია, ციხეში შესვლის უფლება არ მაქვს და არ ვიცნობ იმ რეალობას. მაგრამ, მეორე მხრივ, ეს ადამიანის პიროვნული არჩევანიც არის. არ ვიცი, მე რომ ხვალ მე რომ დამიჭირონ, როგორ მოვიქცევი - იმ ზეწოლის ქვეშ, რომელიც უკავშირდება ოჯახს, შვილებს, გარეთ დარჩენილ, ჩემი გადაწყვეტილების მომლოდინე საზოგადოებას, მოსალოდნელ პატიმრობას. ამ გადაწყვეტილებაზე წინასწარ საუბარი წარმოუდგენელია - იმიტომ, რომ იქ საკუთარ თავთან რჩები მარტო...
კი, შეიძლება ყველამ ყველაფერი აღიაროს, ოღონდ აბსურდში უნდა გადავიდეს ეს ყველაფერი. და ვფიქრობ, რომ ფოტორეპორტიორების საქმე ამ აბსურდისკენ გადადგმული დიდი ნაბიჯი იყო. ის, რომ ყველა დაკავებულმა ერთმანეთის მიყოლებით აღიარა ჯაშუშობა, დამთხვევა არ არის: ეს არის აბსურდი, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ.