"ახალი მემარჯვენეების" მესამე გზა

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

29 ოქტომბერი, 2007

"მიტინგზე ჩვენ არ ვიქნებით. ეს გზა ერთხელ უკვე გავიარეთ"

პოლიტიკური პარტია "ახალი მემარჯვენეების" წევრის, ექსპერტ კახა კაციტაძის დაკვირვებით, ბოლო პერიოდში ძალიან მნიშვნელოვანი გარდატეხა მოხდა: საზოგადოება დიდწილად გათავისუფლდა ბელადის მოთხოვნილებისგან. თუმცა, ის შიშობს, რომ საქართველოში პოლიტიკური პროცესები შეუქცევადი გახდა. მოსახლეობის განწყობა შეუდარებლად რადიკალურია, ვიდრე ოპოზიციურად განწყობილი პოლიტიკური პარტიებისა. "მემარჯვენეები" კი მიტინგზე წასვლას არ აპირებენ: "ურთულესი პირობების უღელქვეშ ვართ და პასუხისმგებლობას ვერავინ ავიცილებთ, მაგრამ იმას, ვინც ამ პროცესებს უძღვება და მასაც, ვინც უპირისპირდება (ხელისუფლებას ვგულისხმობ), უდიდესი პასუხისმგებლობა ეკისრება".

- ხელისუფლება აბსოლუტურად არაადეკვატურ პოლიტიკას ატარებს. სიტუაცია იძაბება და ის, შესაძლოა, კრიზისულად იქცეს. ასეთი ვითარება იმით არის გამოწვეული, რომ, რაც უფრო მეტი დრო გადის, სახელისუფლებო პოლიტიკა რეალობის მიმართ უფრო არაადეკვატური ხდება. არსებობს ასეთი დისციპლინა, დღეს ძალიან განვითარებული - თუმცა, მეეჭვება, რომ ჩვენს ხელისუფლებაში მის არსებობაზე რაიმე ინფორმაცია გააჩნდეთ: მას გადაწყვეტილებების მიღების თეორია ჰქვია. მასში არსებობს ცნება - გადაწყვეტილებების სივრცე. ნებისმიერ გადაწყვეტილებას რომ ვიღებთ, ამის შედეგად, შემდეგი გადაწყვეტილების სივრცე შეიძლება გაიზარდოს ან დავიწროვდეს. თუ გადაწყვეტილებების სივრცე მეტისმეტად გაიზრდება, მაშინ ადეკვატური გადაწყვეტილების მიღება გაგვიჭირდება. მეორე შემთხვევაში კი საქმე გვაქვს ე. წ. "ძაბრთან": როცა ყოველი გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ გადაწყვეტილებების სივრცე მცირდება. მეჩვენება, რომ ხელისუფლება ასეთ მდგომარეობაშია. მთავრობის სხდომების ბოლო ტრანსლირებები, როგორც ჩანს, სულ სხვა რამეზე იყო გათვლილი, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ყოველი ტრანსლირების შემდეგ ხელისუფლებას გადაწყვეტილებების სივრცე უფრო და უფრო უმცირდება: ის ამ "ძაბრშია" მოხვედრილი. ეს კი ძალიან საშიშია: ამ "ძაბრში" ხელისუფლების თანდათან ჩათრევის შემდეგ ხელისუფლებასა და საზოგადოებას შორის ყოველგვარი კავშირი, პრაქტიკულად, წყდება. ეს არის, ალბათ, ყველაზე საშიში ტენდენცია: ვითარება იძაბება. ხელისუფლება ვითარებაზე არაადეკვატურად მოქმედებს და მისი ყოველი მოქმედება კიდევ უფრო ურთულებს შემდგომ მოქმედებას.

- ეს პოლიტიკური კრიზისია?

- ეს არის ხელისუფლებისთვის ძალიან სერიოზული გამოცდა, და, სხვათა შორის, სერიოზული გამოცდაა საზოგადოებისთვისაც. თუმცა, ვიმეორებ: იმაზე, რაც ხდება, პასუხს ხელისუფლება აგებს.

- საზოგადოება - არაფერზე? თუნდაც - ოპოზიცია?

- რასაკვირველია, ისიც. მაგრამ მოქმედების ბერკეტები ხელისუფლებას აქვს. ცხადია, ყველაფერზე, რაც ხდება, ყველა ჩვენგანი პასუხს ვაგებთ, მაგრამ ამ პასუხისმგებლობის ხარისხი სხვადასხვანაირია.

- პასუხისმგებლობის სხვაზე დაკისრება, ალბათ, ყველაზე იოლია.

- რასაკვირველია. მთავარი გამოსავლის ძიებაა. ხელისუფლება, აქამდე, აბსოლუტურად უარყოფდა დიალოგს. სწორედ ეს არის პრობლემა: საზოგადოებასა და ხელისუფლებას შორის ორმხრივი კავშირი, პრაქტიკულად, მოშლილია. მე ვშიშობ: ეს პროცესი უკვე შეუქცევადი ხომ არ გახდა? რა თქმა უნდა, "ძაბრის" მდგომარეობაში შეიძლება ოპოზიციაც აღმოჩნდეს. ვითარება არაპროგნოზირებადია. საქმე ის არის, რომ მოსახლეობის განწყობა არის გაცილებით უფრო რადიკალური, ვიდრე ოპოზიციურ პარტიათა პოლიტიკურ საბჭოში გაერთიანებული პარტიების. ჩემ გარშემო, ვისაც ვესაუბრები, მიტინგზე არავინ მიდის იმისთვის, რომ არჩევნების კონსტიტუციურ ვადაში ჩატარება მოითხოვოს. ყველას აქვს განწყობა - დაამხოს ხელისუფლება. ყოველ შემთხვევაში, ვისაც ვესაუბრე, ელოდება იმას, რომ, უბრალოდ, რაღაც სასწაული მოხდება: ხელისუფლება ამხელა მასას რომ დაინახავს, წავა.

- ეს განწყობა, თქვენი აზრით, დესტრუქციულია?

- რასაკვირველია, ეს რევოლუციური გზაა. იგი ერთხელ უკვე გავიარეთ და არავითარი სიკეთე არ მოუტანია. დავუშვათ, ეს ხელისუფლება წავიდა და მოვიდა ვიღაც სხვა. რომ არ მოგვეწონოს, ისევ რევოლუციური გზით გავუშვათ? შუა საუკუნეებში, ნოვგოროდში სახალხო კრებას - "ვეჩეს" იწვევდნენ. ირჩეოდნენ არბიტრები. ორი მხარე იკრიბებოდა: თავადის მომხრეები და მოწინააღმდეგეები. ორივე მხარე ყვიროდა. ვინც უფრო ხმამაღლა იყვირებდა (ამას არბიტრები არჩევდნენ), იმისი გადაწყვეტილების მიღება ხდებოდა. საქართველო, თანდათან, ასეთ მდგომარეობაში ვარდება. უფრო სერიოზულად კი, რასაკვირველია, დიდი სირცხვილია, რომ დამოუკიდებლობის გამოცხადების მეთექვსმეტე წელია და არჩევნების გზით არც ერთი მთავრობა არ შეცვლილა. ბელარუსშიც კი მოხდა არჩევნების გზით მთავრობის შეცვლა. მართალია, ეს ერთხელ მოხდა, მაგრამ პრეცედენტი ხომ არსებობს! ჩვენ ძალიან უხერხულ სიტუაციაში ვიმყოფებით. ეს ძალიან დიდ პრობლემებს შეგვიქმნის დასავლურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის თვალსაზრისით.

- თქვენ პოლიტიკური პარტიის - "ახალი მემარჯვენეების" წევრი ხართ. რამდენადაც ვიცი, აქამდე არც ერთი პოლიტიკური პარტიის წევრი არ ყოფილხართ. საინტერესოა, რატომ გააკეთეთ არჩევანი მაინცდამაინც "მემარჯვენეებზე"?

- ეს, ალბათ, იდეოლოგიურმა სიმპათიამ, პიროვნულმა კავშირებმა და რაღაც თანმხლებმა გარემოებებმაც განაპირობა. ძნელია, ყველა დეტალი გაიხსენო, მაგრამ არაოდიოზური გაგებით კონსერვატული ადამიანი ვარ. ჩემი საყვარელი ფილოსოფოსები მემარჯვენე კონსერვატორები არიან (ჰეგელი, ჰაიდეგერი); არის მეორე - ძალიან მნიშვნელოვანი გარემოებაც: საბჭოთა კავშირის დაშლა ჩემი ასპირანტობის პერიოდს დაემთხვა. მაშინ დავინახე: რომ არ ყოფილიყო რეიგანისა და ტეტჩერის კონსერვატული ადმინისტრაცია, დასავლური ლიბერალური მთავრობები, შეიძლებოდა, რაღაც კაპიტულაცია მათ ისევე მოეხდინათ, როგორც, ვთქვათ, უნგრეთში მოახდინეს 1956 წელს, ან ჩეხოსლოვაკიაში - 1968-ში - ანუ, თვალები დაეხუჭათ ჩვენს გასრესვაზე. კონსერვატულობაში გაცილებით მეტი ძალაა და ეს იმით არის განპირობებული, რომ უფრო მდგრად და მორალურ კატეგორიებს ემყარება, ვიდრე - შიშველი პრაგმატიზმი. ასე რომ, ჩემი "მემარჯვენეობა" ფაქტორების მთელმა კომპლექსმა განსაზღვრა.

- ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები არ აღმოჩნდა განმაპირობებელი ფაქტორი "ახლების" ოპოზიციურ ძალებთან გაერთიანებისთვის. რატომ?

- ჯერ ერთი, პროცესი ღიაა, გახსნილია. ის არ დასრულებულა.

- ე.ი., შესაძლოა, რომელიმე პოლიტიკურ პარტიასთან ალიანში გიხილოთ?

- ახლა რევოლუციურად განწყობილ, ენთუზიასტ ადამიანებს პიროვნულად ვუთანაგრძნობთ, მაგრამ პოლიტიკა მაინც რაღაც სხვაზე უნდა აიგოს: ჩვენ ერთხელ უკვე ვნახეთ, საით მივყავართ რევოლუციურ გზას. კარგი იქნება, თუ პროცესები ამ მიმართულებით წარიმართება და თუ ხელისუფლებაზე ზეგავლენის დამატებითი წყარო მასობრივი აქციები იქნება, მაგრამ ვიმეორებ: ჩვენი პოზიცია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლაა.
2000-2004 წლებში გენშტაბში სტრატეგიული დაგეგმვის დეპარტამენტის ხელმძღვანელობის პერიოდში, ხშირად მიწევდა "ნატოელებთან" ურთიერთობა. ძალიან კარგად ვიცნობ მათ განწყობებს. თუ საქართველოში მუდმივი რევოლუციური ცვლები იქნება, მაშინ ნატო-ზე ყოველგვარი ფიქრი უნდა შევწყვიტოთ.

- "ახლებს" ერთგვარ უხერხულობას არ გიქმნით ოპოზიციაში მარტო ყოფნა?

- აქამდე გარკვეული ლოგიკური და ღირებულებების ანალიზით მოვედით. როდესაც ადამიანი თავის სიმართლეში დარწმუნებულია, მას მარტო ყოფნის არ უნდა ეშინოდეს.

- თუმცა, თუ გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ "ვარდების რევოლუციამდე" პარლამენტში ქვორუმი სწორედ ფრაქცია "ახლების" მისვლის შემდეგ შედგა, ისიც უნდა ვიფიქროთ, რომ ზოგადად, ხელისუფლებასთან ურთიერთობის გამწვავებას ერიდებით.

- ძალიან მიჭირს ამ პერიოდზე საუბარი - იმიტომ, რომ მაშინ "ახლებთან" არ ვყოფილვარ, სამხედრო ვიყავი. თუმცა, ვფიქრობ, რომ ეს აბსოლუტურად სწორი გადაწყვეტილება იყო.
მიმაჩნია, რომ პოლიტიკაში ძალის გამოყენება უკიდურესი საშუალებაა. სანამ კომპრომისის ყველა რესურსი არ ამოიწურება, ულტრარადიკალურ ზომებზე წასვლა გამართლებული არ არის. ჩვენი პოზიციები ეროვნული ინტერესებიდან უნდა გამომდინარეობდეს. ეროვნული ინტერესები კი ნათელია: დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის განმტკიცება; ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა; ეფექტიანი შიდა სახელმწიფოებრივი ინსტიტუტების შექმნა; წინაპირობების შექმნა სიღატაკის დაძლევისთვის და შემდეგ - ეკონომიკური წინსვლისთვის; ისეთი საგარეო პოლიტიკური კურსის გატარება, რომელიც ამ ოთხი ინტერესის რეალიზაციას უზრუნველყოფს. ვფიქრობ, რომ საქართველოში ამ ინტერესების წინააღმდეგი ვერც ერთი პოლიტიკური ძალა ვერ იქნება. მაგრამ შეიძლება საუბარი იყოს მათი რეალიზაციის საშუალებებზე, სტრატეგიებზე. თუ ამაზე თანხვედრა იქნება ჩვენსა და რომელიმე სხვა ძალას შორის, რასაკვირველია, გარკვეული კოორდინაცია მოხდება; თუ რა ფორმით - ეს სხვა თემაა.
ზემოთ მარტოობა ახსენეთ. ფელდმარშალი მოლტკე წერს, რომ "სტრატეგია - ეს არის ხელოვნება, იმოქმედო ურთულესი პირობების უღელქვეშ". ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ ნამდვილად არ გვეშინია იმის, რომ მარტო მოგვიწიოს მოქმედება. ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ არ არსებობს რაღაც ტაქტიკური მოგება, რომელიც სტრატეგიულ გამარჯვებაში გაცვლად ღირდეს. სტრატეგიულ გამარჯვებაში ცხადია, არა მხოლოდ ჩვენი, არამედ საქართველოს გამარჯვება იგულისხმება.

- თუ გავითვალისწინებთ რეგიონებში საპროტესტო გამოსვლების მასშტაბს, უნდა ვივარაუდოთ, რომ 2 ნოემბერს თბილისში ხალხმრავალი საპროტესტო აქცია მოეწყობა. რას აპირებთ "მემარჯვენეები"? გამოხვალთ პროტესტის გამოსახატავად?

- მიტინგზე ჩვენ არ ვიქნებით.

- რატომ, ზოგადად, მიტინგის მომხრე არ ხართ?

- მიგვაჩნია, რომ, როდესაც მიტინგი ეწყობა, ძალიან ნათლად უნდა ჩამოყალიბდეს პოლიტიკური მოთხოვნები. პირადად მე, ამ მოთხოვნებს ჩამოყალიბებულს ვერ ვხედავ - იმიტომ, რომ ზოგი არჩევნებს იძახის, ზოგი - ხელისუფლების გაშვებას, ზოგიც - სხვა რამეს. ჩვენ, რასაკვირველია, გვესმის იმ ადამიანების, ვინც იქ მიდის, ძალიან ბევრი ჩვენი პირადი მეგობარია, მაგრამ ასეთ პირობებში...

- თქვენ ამბობთ, რომ ოპოზიციურ ძალებს შორის პოლიტიკური მოთხოვნები შეთანხმებული არ არის?

- ჯერ საბჭოში შემავალი პარტიები უნდა შეჯერდნენ. თუ ისინი ვერ შეთანხმდებიან, ჩვენ როგორ მოვახერხებთ ამას?

- როგორ აფასებთ ხელისუფლების შემოთავაზებას - ერთსა და იმავე დროს ჩატარდეს საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნები?

- ხელისუფლებას არ აქვს იმედი, რომ საპარლამენტო არჩევნებს მოიგებს. თუ ის საპარლამენტო არჩევნებში დამარცხდება, შესაბამისად, საპრეზიდენტო არჩევნებშიც (რომელიც დროში მას მოსდევს) მისი შანსი შეუდარებლად შემცირდება. ეს შემოთავაზება სწორედ ამით არის განპირობებული. ხდება კონსტიტუციის მოჭრა ვიწრო პარტიულ ინტერესებზე.

- საზოგადოებას ამ შემოთავაზებაზე რეაგირება, პრაქტიკულად, არ ჰქონია.

- ეს ისე სწრაფად მოხდა... თუმცა, პარადოქსული ვითარება გვაქვს: უკიდურესად პოლიტიზირებული საზოგადოებაა და ძალიან ხშირად უჭირს ძალიან მარტივი პოლიტიკური მომენტების შემჩნევა.

- ხელისუფლებამ 7%-იანი ბარიერი 5%-მდე დაწია. ეს კომპრომისია?

- ეს კომპრომისი ევროსაბჭოს რეკომენდაცია იყო.

- არის ეს კოპრომისი?

- ამ მომენტში, ის უკვე კოპრომისად ვერ აღიქმება. შუა საუკუნეებში კანონები არ მიიღებოდა. კანონები ეწყალობებოდა. ხელისუფლებამ 5%-იან ბარიერზე დაყვანა წარმოადგინა არა როგორც კომპრომისი, არამედ - როგორც წყალობა. ძალიან მეეჭვება, საზოგადოება ასეთ წყალობებს დათანხმდეს. საუბარი უნდა იყოს რეალურ კომპრომისებზე - რომლებიც ეხება საარჩევნო კანონმდებლობას, საარჩევნო ადმინისტრაციების დაკომპლექტებას, მაჟორიტარული ოლქების სისტემის შეცვლას და ა.შ.

- არსებობს მოსაზრება, რომ საარჩევნო ბარიერის 5%-მდე დაწევა ოპოზიციას დაშლის.

- ეს ძალიან ჰიპოთეტური მოსაზრებაა: შეიძლება, დაშალოს, შეიძლება - არა. გააჩნია, რა კონკრეტული ვითარება შეიქმნება. ჩვენთან პრობლემა ის არის, რომ არსებობს გაურკვევლობის უკიდურესად მაღალი ხარისხი. ეს არის პროცესი, რომელიც კი არ იმართება, არამედ თვითონ ქმნის თავის თავს. პროგნოზირება ძნელია. როცა პროცესი დალაგდება, მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება ვილაპარაკოთ, 5%-იანი ბარიერი რას გამოიწვევს.

- საარჩევნო ადმინისტრაციის დაკომპლექტება და მაჟორიტართა არჩევის წესი - თქვენი აზრით, რას მიაღწევს ოპოზიცია ხელისუფლებასთან ამ საკითხებში ოპონირებით?

- თუ ამ საკითხების გადაწყვეტა მოხერხდება, უბრალოდ, ხალხს საშუალება მიეცემა, თავისი დამოკიდებულება გამოხატოს. ხალხის არჩევანი კი ხელისუფლების სასარგებლო რომ არ იქნება, ვფიქრობ, ნათელია.

- თქვენი აზრით, ხელისუფლება დათმობს პოზიციებს ზემოთ აღნიშნულ - საარჩევნო საკითხებთან მიმართებით?

- 1990 წელს, საპარლამენტო არჩევნების მოთხოვნით, გამოსვლები ეწყობოდა. მაშინ მოხერხდა, სრულიად უმტკივნეულოდ შეცვლილიყო ხელისუფლება. ეს გუმბარიძის მმართველობის დროს ხდებოდა. მაშინ ასეთი ტერმინიც გაჩნდა - "გუმბარიზაცია": ხელისუფლებაში, ფორმალურად, კომუნისტები იყვნენ, რეალურად კი, პროცესების მართვა ეროვნული მოძრაობის ხელში იყო. ვერ ვიტყვი, რომ ჩვენი ხელისუფლება "გუმბარიზაციის" პროცესშია, მაგრამ დინამიკა მაინც აქეთკენ მიდის. მთავარია, ხალხს რეალური არჩევანის უფლება მიეცეს. ვფიქრობ, რომ მოხდა ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი გარდატეხა: საზოგადოება დიდწილად გათავისუფლდა ბელადის მოთხოვნილებისგან.

- რა საფუძველზე დაყრდნობით ამბობთ ამას?

- უბრალოდ, ადამიანებს ველაპარაკები. "ვარდების რევოლუციის" პერიოდში ყველა იძახდა: "მოვა მიშა და გვიშველის". ახლა ამბობენ: "უნდა ვუშველოთ საკუთარ თავს". ახლა პოლიტიკური პარტიები, ხუმრობით თუ ვიტყვით, მაშველების როლში გამოდიან. თუმცა, ვიმეორებ, მოსახლეობის განწყობა, ჩემი დაკვირვებით, შეუდარებლად რადიკალურია, ვიდრე - პოლიტიკური პარტიების.

- როგორ ფიქრობთ, რა უდევს საფუძვლად ოპოზიციურ გაერთიანებას?

- გაერთიანება ეყრდნობა, ალბათ, ასეთ შეგნებას: "რაღაც უნდა შეიცვალოს, თორემ უარესამდე მივალთ".

- მაგრამ რა აერთიანებთ, ვთქვათ, რესპუბლიკელებს და სალომე ზურაბიშვილის "საქართველოს გზას", ან - კონსტანტინე გამსახურდიას "თავისუფლებას"?

- რესპუბლიკელები უფრო ლიბერალურ-ცენტრისტული ძალაა, "თავისუფლება" და "საქართველოს გზა" - მემარჯვენე. ევროპის პოლიტიკურ ისტორიაში მემარჯვენეებისა და ცენტრისტების უფრო ახლო კოალიციების მაგალითებიც არსებობს, მაგრამ ჩვენს შემთხვევაში, ვფიქრობ, რომ მათ აერთიანებთ პოზიცია - რაღაც უნდა შეიცვალოს. მაგრამ, როგორ უნდა მივაღწიოთ ამას? ჩვენსა და მათ შორის აზრთა გარკვეული სხვადასხვაობაა.

- ეს პრინციპული სხვაობაა?

- ჩვენ, თეორიულადაც კი, გამოვრიცხავთ იმას, რომ რევოლუცია რაღაც სიკეთეს მოიტანს.

- რატომ? ვადამდელი არჩევნები რევოლუციას გულისხმობს?

- რასაკვირველია, არა. თუმცა, ყველაზე ხაზგასასმელი სწორედ ის არის, რომ 2008 წლის გაზაფხული არჩევნების კონსტიტუციური ვადაა.

- მაშინ, რაში არ ეთანხმებით "ახლები" სხვა ოპოზიციურ პარტიებს?

- ჩვენ ერთხელ ეს გზა გავიარეთ. საქმე ის არის, რომ პოზიცია ცალსახად დაფიქსირებული არ არის. ვიმეორებ, ხალხი, ჩემი დაკვირვებით, იმ განწყობით აპირებს გამოსვლას, რომ რევოლუცია უნდა მოხდეს.

- შესაძლოა, პროცესები უმართავი გახდეს და ამიტომ არ გსურთ მასში მონაწილეობა?

- შეიძლება, ასეც ითქვას. შუა საუკუნეების ერთი ცნობილი ომი ასე დაიწყო: ორი არმია ერთმანეთის პირისპირ იდგა. ომის დაწყება არც ერთს არ უნდოდა. მიდიოდა მოლაპარაკებები. ამ დროს გამოჩნდა უხსენებელი და ერთ-ერთი რაინდის საკბენად წავიდა. მეომარმა ხმალი ამოიღო და მოკლა. ხმალმა შუქზე რომ აირეკლა, მეორე მხარემ ჩათვალა, რომ ესენი შეტევას იწყებდნენ და მათაც დაიწყეს საბრძოლო მოქმედებები - მაშინ, როცა ამას არც ერთი მხარე არ აპირებდა. ამ ტიპის შემთხვევითობებისგან დაზღვეული არავინ არის. ურთულესი პირობების უღელქვეშ ვართ და პასუხისმგებლობას ვერავინ ავიცილებთ, მაგრამ იმას, ვინც ამ პროცესებს უძღვება და მასაც, ვინც უპირისპირდება (ხელისუფლებას ვგულისხმობ), უდიდესი პასუხისმგებლობა ეკისრება.