ივლიანე ხაინდრავა: "პოლიტიკური სპექტრი საზოგადოების მდგომარეობის ანარეკლი არ არის?"

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

26 იანვარი, 2009

"პოლიტიკური კულტურის გარედან დანერგვა შეუძლებელია"

"როდესაც ქართულ საზოგადოებაში სირცხვილი სძლევს შიშს, სწორედ მაშინ შეიქმნება ვითარება სააკაშვილის ხელისუფლების, მისივე ენით ვიტყვი - ჩასარეცხად. ქართველებს უფრო უნდა შეგვრცხვეს იმ ვითარების, რომელიც სააკაშვილის ხუთწლიანი პრეზიდენტობის შედეგად შეიქმნა, ვიდრე გვეშინოდეს ამ ხელისუფლების მხრიდან რეპრესიების", - "მთელი კვირის" შეკითხვებს რესპუბლიკელი ივლიანე ხაინდრავა პასუხობს.

- მიხეილ სააკაშვილი ამბობს, რომ ახლახან შემოთავაზებული საკონსტიტუციო ცვლილებებით იგი შეიზღუდავს ძალაუფლებას. რესპუბლიკელები და "ახალი მემარჯვენეები" საპირისპიროს ამტკიცებთ. რა არგუმენტი გაქვთ?
- კონსტიტუციის არსებულ რედაქციაში მკაცრად არის რეგლამენტირებული, თუ რა შემთხვევებში შეუძლია პრეზიდენტს პარლამენტის დათხოვნა. ცვლილების შემოთავაზებული ფორმულირებით კი პრეზიდენტს მიეცემა საშუალება, რაიმე არგუმენტაციის გარეშე დაითხოვოს პარლამენტი. ამგვარად ის შეიძენს შესაძლებლობას, დამატებითი ზეწოლა განახორციელოს საკანონმდებლო ორგანოზე, პარლამენტის წევრებზე მათი უფლებამოსილების ვადამდელი შეწყვეტის მუქარის გზით.
გარდა ამისა, ვფიქრობ, რომ სააკაშვილი ითავისუფლებს სივრცეს უკვე აპრობირებული მანევრისთვის: როდესაც მასზე შიდა თუ გარე ზეწოლა (ან - ორივე ერთად) ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების მოთხოვნით კრიტიკულ ზღვარს მიაღწევს, ის "შემოაგდებს" საპარლამენტო არჩევნებს, პარალელურ საკითხზე გადაიტანს ყურადღებას და ამით პრეზიდენტის სავარძელში ყოფნას გაიხანგრძლივებს. 2007 წლის შემოდგომაზე ხომ საპარლამენტო არჩევნები იყო მოთხოვნილი, მან კი ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები დანიშნა.
და კიდევ ერთი: პრაქტიკა ადასტურებს, რომ ამ ხელისუფლებას კონსტიტუციის მიმართაც კი არავითარი პატივისცემა არ შერჩენია. ამიტომ შეიძლება სიურპრიზი გველოდებოდეს და კონსტიტუციაში ზემოხსენებულ ცვლილებას კიდევ სხვა ცვლილებაც "მიაყოლონ", რომლის თაობაზე დღეს არაფერი ვიცით.
- ახლახან ოპოზიციურმა პარტიებმა ხელი მოაწერეს მემორანდუმს, რომელშიც დააყენეს მხოლოდ ერთი მოთხოვნა - პრეზიდენტის უპირობო გადადგომა. რესპუბლიკელებს არ გხიბლავთ ქუჩის აქციები, მაგრამ არც ისეთი გულუბრყვილოები ხართ, დაიჯეროთ, რომ პრეზიდენტი მართლა უპირობოდ გადადგება თქვენი მოთხოვნის საფუძველზე.
- ის მემორანდუმი საკმაოდ მარტივია, მაგრამ კიდევ უფრო ნუ გავამარტივებთ. სამი ურთიერთგადაბმული მოთხოვნაა: პრეზიდენტის გადადგომა, ვადამდელი საპრეზიდენტო და საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება და ამ არჩევნებისათვის შესაბამისი გარემოს უზრუნველყოფა. პრეზიდენტის გადადგომას ავტომატურად მოჰყვება ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნები, ხომ? არჩევნების ჩატარება კი მოითხოვს საარჩევნო კანონმდებლობის დახვეწას და მის აღსრულებას, ადმინისტრაციული რესურსის ბლოკირებას, ტელესივრცის გახსნას...
- ზემოთ შენიშნეთ, შეიძლება პრეზიდენტმა საპარლამენტო არჩევნების თემა შემოაგდოსო. ოპოზიციური პარტიების ერთი ნაწილი მოსალოდნელ რისკზე საუბრობს: თუკი სააკაშვილი ამ გზით წავა, შეიძლება, ოპოზიციამ ერთიანი პოზიცია ვერ ჩამოაყალიბოს. რას აპირებთ რესპუბლიკელები?
- არსებობს სასურველი სცენარი და არსებობს ის სცენარი, რომელსაც ცხოვრება შემოგვთავაზებს. სასურველი სცენარი, ჩვენი აზრით, არის ნამდვილად დემოკრატიული საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება და მის შედეგად არჩეული წარმომადგენლობითი პარლამენტი. ხაზს ვუსვამ სიტყვას - წარმომადგენლობითი, რითაც პარლამენტში მოსახლეობის სხვადასხვა ჯგუფის ინტერესების ასახვა გახდება შესაძლებელი. ასეთ პარლამენტს ექნება სრული უფლება, გადაწყვიტოს პრეზიდენტთან დაკავშირებული საკითხიც - მოუწყოს იმპიჩმენტი, ან შეუზღუდოს უფლებამოსილება, ან - საერთოდ გააუქმოს პრეზიდენტის პოსტი. ჩვენი ოპონენტები ამბობენ (და არგუმენტირებულადაც), რომ სააკაშვილის მმართველობის პირობებში ასეთი ტიპის პარლამენტის მიღება შეუძლებელი იქნება - იმიტომ, რომ არჩევნები არ იქნება სამართლიანი. მაგრამ რატომ წავა სააკაშვილი ნებაყოფლობით? ვფიქრობ, რომ არც საშინაო და არც საგარეო რესურსი (ცალ-ცალკე) დღესდღეობით საკმარისი არ არის იმისათვის, რომ სააკაშვილი გადადგეს და ქვეყანაში ნორმალური არჩევნები ჩატარდეს, მაგრამ საშინაო და საგარეო რესურსების ერთობლიობა ასეთ ვითარებას, ადრე თუ გვიან, შექმნის.
- თქვენ დასავლეთის ზურგით ლაპარაკობთ?
- ვლაპარაკობ არა დასავლეთის ზურგით, არამედ იმის საფუძველზე, რომ სააკაშვილს უკვე ეცლება ის ზურგი, რომელიც მას ჰქონდა ხუთი წლის განმავლობაში. ამერიკის ახალი ადმინისტრაციიდან მას უწინდელი უპირობო მხარდაჭერა აღარ ექნება. სწორედ ამ დამატებით რესურსს ვგულისხმობ და არა იმას, რომ ამერიკაში შეარჩევენ და დაგვისვამენ მიშაზე უკეთესს. ეს არ შედის საქართველოს ინტერესებში.
- იქნებ ამერიკის ინტერესებში შედის?
- ბუშის ადმინისტრაციის ინტერესებში შედიოდა. ამიტომაც გახდა საქართველო, განსაკუთრებით - აგვისტოს მოვლენების შემდეგ, მთლიანად დამოკიდებული გარე მოთამაშეებზე. ახლა ამ ქვეყანაში სუვერენიტეტი ჩვენ უნდა დავიბრუნოთ.
- რატომ გამორიცხავთ, რომ შტატებს შეიძლება აქვს სურვილი, რომ საქართველოში, მაგალითად, ალასანია გახდეს პრეზიდენტი?
- სავარაუდოა, მას რომელიღაც ეტაპზე გაუჩნდეს სურვილი (თუკი ჯერ არ გასჩენია), რომ საქართველოში ხელისუფლება შეიცვალოს. მაგრამ ასეთი სურვილი რეალიზებული იქნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იქ დაინახავენ, რომ შიდა ვითარება ამისთვის მომწიფებულია. იმედი მაქვს, რომ შეცდომას აღარ გაიმეორებენ და ფსონს დადებენ არა ერთ პიროვნებაზე, არამედ ინსტიტუციონალიზებულ ერთობაზე: გუნდზე, პლატფორმაზე, ხედვაზე, ფასეულობებზე და არა ქარიზმატულ ლიდერზე. სამწუხაროდ, ჩვენ, გარკვეულწილად, გარედან გავლენაზე ვიქნებით დამოკიდებული - იმიტომ, რომ ჯერ კიდევ ვერ ჩამოვაყალიბეთ საკმარისად ჯანსაღი პოლიტიკური სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს ხელისუფლების პერიოდულ ცვლას კონსტიტუციურ რეჟიმში.
- ალასანიას გაუჩინარება აქ გამართული კონსულტაციების შემდეგ რას ნიშნავდა?
- ის, რომ იანვრის დიდ ნაწილს ალასანია შტატებში გაატარებდა, წინასწარვე იყო ცნობილი.
- შეიძლება ცნობილი იყო თქვენთვის და "ახლებისთვის", ან თუნდაც ოპოზიციურ წრეებში, მაგრამ ეს საზოგადოებისთვის არ იყო ცნობილი. საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში უკვე ერთგვარი იმედგაცრუებაც არსებობს: ალასანიას კონკრეტული ჯერ არაფერი უთქვამს.
- მას აქვს თავისი მოსაზრებები, რაც მის ხელთ არსებულ ინფორმაციას და ამ ინფორმაციაზე აგებულ ლოგიკას ეფუძნება. მაგრამ მეც ვხედავ რისკს: მოლოდინი, რომელიც ალასანიასთან დაკავშირებით შეიქმნა საზოგადოებაში, შეიძლება ნელ-ნელა დაქვეითდეს - იმიტომ, რომ საზოგადოება მისგან მართლაც მკაფიო სამოქმედო პროგრამას ელოდება. ალასანია უკვე დაბრუნდა თბილისში; ცოტაც დაველოდოთ, რას იტყვის. თუმცა, მეც მაქვს განცდა, რომ მან ერთგვარად დაამუხრუჭა.
- ინტენსიური კონსულტაციები გქონდათ, თქვენც ელოდებოდით, რომ ის იქნებოდა თქვენი "ქუდის" თავში, და უცებ - პროცესი შეჩერებულია. რატომ?
- საკვანძო საკითხებში ჩვენი პოზიციების სერიოზული თანხვედრაა, მაგრამ შესაძლოა, იმთავითვე რაღაც ნაკლი იყო ამ ურთიერთობებში: გამოდიოდა რესპუბლიკური პარტია; გამოდიოდა "ახალი მემარჯვენეები" და... ფიგურირებდა ალასანია. რაღაც ბალანსი დარღვეული იყო. მან თქვა, რომ საკუთარი გუნდის ფორმირება სჭირდება. ეს ალბათ დროს მოითხოვს. ახლა, როგორც ჩანს, ალასანიას სჭირდება საშინაო და საგარეო ფაქტორების გააზრება და მათ ბაზაზე სამოქმედო გეგმის ჩამოყალიბება. მანამდე ჩვენ და "ახალი მემარჯვენეები" ალიანსის ფორმატში ვაგრძელებთ საქმიანობას და ეს ალიანსი სულ უფრო დახვეწილ ფორმასა და შინაარსს იძენს, რაც, თავისთავად, ფასეულია. ასე რომ, არ მიკვირს ალასანიას ნაბიჯი საკუთარი გუნდის ჩამოყალიბების მიმართულებით, მაგრამ ცოტათი მაშფოთებს ის გარემოება, რომ თავად ალასანია აგვიანებს საზოგადოებაში არსებულ მოლოდინებზე ადეკვატურ პასუხს.
- თქვენთანაც აგვიანებს პასუხს?
- ჩვენ მოვითმენთ.
- ხომ არ გამორიცხავთ, რომ შესაძლოა, ალასანიას გარეშე დარჩეთ? როგორც ჩანდა, სწორედ მისი ავტორიტეტი განაპირობებდა თქვენი ალიანსის მიმართ საზოგადოების ინტერესს.
- მიმაჩნია, რომ ასეთი კოალიცია მნიშვნელოვანწილად გააბათილებდა იმ ნიჰილიზმს, რომელიც საზოგადოების ნაწილში არსებობს ოპოზიციის მიმართ. უსაფუძვლოა ჭორები იმის თაობაზე, თითქოს ალიანსი არ შედგა. მაგრამ რომც არ შედგეს - ჩვენ საკმარისი პოლიტიკური გამოცდილება გვაქვს და გაწბილებების საკმარისი მარაგიც დაგვიგროვდა, რათა მორიგი უსიამოვნება გადავიტანოთ.
- გასაგებია, რომ ოცდაათი წელია, არსებობთ, მაგრამ საზოგადოებას ინტერესი და მოლოდინი სწორედ კოალიციის მიერ გაუჩნდა.
- ვიმეორებ: აშკარად ნაადრევია ამ ყველაფერზე წარსულ დროში საუბარი. ვფიქრობ, იმედისმომცემიც უნდა იყოს ის, რომ სერიოზული პრეტენზიებისა და გეგმების მქონე პოლიტიკური კოალიცია ზერელედ და ნაჩქარევად არ იქმნება.
- შეიძლება, პრემიერის მსგავსად, ალასანიასაც სხვა რეალობა დახვდა საქართველოში?
- რა თქმა უნდა. ის ორი წელიწადი მუშაობდა საზღვარგარეთ. მართალია, პოლიტიკური საკითხების საქმის კურსში იყო, მაგრამ შიდა პოლიტიკური პროცესები ამ ქვეყანაში ძალიან სპეციფიკურია. მონაყოლი ერთია და სხვა არის, როცა ამას დაინახავ, უშუალოდ სუბიექტებისგან მოისმენ ინფორმაციას. მიმაჩნია, რომ ხელისუფლება მუშაობდა ამ პროექტის წინააღმდეგ და კიდევ იმუშავებს; შესაძლოა, ზოგიერთი ოპოზიციაშიც კი მუშაობდა. არ ვიცი, რა უთხრეს ალასანიას ვაშინგტონში და ევროპულ პოლიტიკურ წრეებთან შეხვედრების დროს, მაგრამ ცხადია, რომ მოკლე დროის მანძილზე ალასანიამ მიიღო ზღვა წინააღმდეგობრივი ინფორმაცია. ამას გააზრება და დალაგება სჭირდება. ამიტომ მისი მესმის. მაგრამ გულწრფელად არ მინდა მოხდეს ისე, რომ ალასანია დააფუძნებს თავის პარტიას და ეს პარტია აღმოჩნდება ერთ-ერთი მათ შორის, რომელიც ამ ბოლო დროს სხვებმა დააფუძნეს - მაგალითად, ბურჯანაძემ და ნოღაიდელმა...
- ასეთ პარალელს რატომ ავლებთ?
- ეს პარტიები დაფუძნებულია იმ ადამიანების მიერ, რომლებიც დროის ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში სააკაშვილის ხელისუფლებაში იყვნენ. თანაც, ძალიან მაღალ, მართლაც საპასუხისმგებლო თანამდებობებზე.
- მაგრამ მაღალი რეიტიგნი ალასანიას აღმოაჩნდა და არა მათ.
- იმიტომ, რომ ალასანია ამ ხელისუფლებისგან გაცილებით უფრო დისტანცირებული იყო - ფორმალურადაც, არსებითადაც და, თუ გნებავთ, ტიპოლოგიურადაც. ამასთან, დანამდვილებით ვიცი, რომ ალასანიას პოტენციალი გუნდის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით გაცილებით მაღალია, მაგრამ იგი მაღალია ხარისხობრივი და არა საზოგადოებაში ცნობადობის თვალსაზრისით.
- ვის გულისხმობთ?
- რამდენიმე პროფესიონალ დიპლომატს, რომელთაგანაც ზოგი დღეს დიპლომატიურ სამსახურში არ არის. მაგრამ საზოგადოების ფართო ფენები მათ ნაკლებად იცნობენ. ამიტომ მათი პრეზენტირება ადეკვატური უკუპასუხის გამომწვევი შეიძლება არ იყოს.
- ოპოზიციურ სპექტრში მიიჩნევენ, რომ სააკაშვილის პრობლემა საპროტესტო აქციების გზით უნდა მოგვარდეს, თქვენ კი ისევ ვადამდელ არჩევნებზე საუბრობთ. ისევ ჩიხში ხომ არ შეგყავთ პროცესი? ხელს ხომ არ უშლით სხვა ოპოზიციურ ძალებს? თუ საარჩევნო კოდექსი ისე "შეიცვლება", როგორც ახლა "იცვლება" კონსტიტუცია?
- რას ნიშნავს "ჩიხში შეგყავთ პროცესი"? ან როგორ შეგვიძლია, ვინმეს ხელი შევუშალოთ, მაგალითად, მიტინგის გამართვაში? პირიქით - ყოველთვის ვემხრობოდით პოლიტიკური სუბიექტების საქმიანობის სრულ თავისუფლებასა და მრავალფეროვნებას.
- თუ მიტინგზე ყველა პოლიტიკური ძალა გამოვა, და იქ თქვენ მაინც არ მიხვალთ, ეს პროცესის ჩიხში შეყვანა არ იქნება?
- ეს სრულიად უსაფუძვლო ბრალდებაა. 2007 წელს მიტინგებში სისტემატურად ვმონაწილეობდით. როცა რაღაც გადაწყვეტილებას იღებ, უნდა გააანალიზო, საჭიროა მიზნისთვის, მავნებელია მიზნისთვის თუ სულ ერთია მიზნისთვის. პროცესი ხშირად ჩიხში შედის იმის გამო, რომ მიტინგის მონაწილეთა მოთხოვნები დაუკმაყოფილებელია და ბოლოს ვითარება ისე იძაბება, რომ პატრიარქის ჩარევა ხდება აუცილებელი. საშუალებასა და მიზანს შორის შესაბამისობა უნდა არსებობდეს.
მიმაჩნია, რომ სააკაშვილის ხელისუფლება - ეს არის მატყუარების, პროვოკატორების, შანტაჟისტების, გამომძალველების ხროვა და ამ ხელისუფლების პირობებში პოზიტიური ცვლილება ვერ მოხდება. ამიტომაც ნებისმიერი მშვიდობიანი და კანონიერი მეთოდი მასთან ბრძოლისა მისაღები და გამართლებულია.
თუ შიდა და საგარეო რესურსის კონსოლიდირება შესაძლებელი გახდება, მაშინ არ გამოვრიცხავ, რომ სააკაშვილი და მისი ხელისუფლება იძულებული იქნება, სერიოზულ დათმობებზე წავიდეს. უმნიშვნელოვანესი კი, ცხადია, შიდა რესურსია. როდესაც საზოგადოებაში სირცხვილი სძლევს შიშს, სწორედ მაშინ შეიქმნება ვითარება სააკაშვილის ხელისუფლების, მისივე ენით ვიტყვი - ჩასარეცხად. თუმცა კი ლაქა დარჩება. სისხლიანი ლაქა. ქართველებს უფრო უნდა შეგვრცხვეს იმ ვითარების, რომელიც სააკაშვილის ხუთწლიანი პრეზიდენტობის შედეგად შეიქმნა, ვიდრე გვეშინოდეს ამ ხელისუფლების მხრიდან რეპრესიების. სწორედ მაშინ გადავაბიჯებთ კრიტიკულ ზღვარს. არ ვიცი, ეს რა ფორმით იქნება: ქუჩის აქციებით თუ საზოგადოებისა და პოლიტიკური სპექტრის მხრიდან ზეწოლის სხვა ფორმებით. მაშინ შესაძლებელია, პოზიტიურად ჩაერთოს საგარეო ფაქტორიც.
- რა მნიშვნელობას ანიჭებთ შეერთებულ შტატებსა და საქართველოს შორის გაფორმებულ თანამშრომლობის ქარტიას?
- ცუდს ამაში არაფერს ვხედავ. მაგრამ ეს სპეციფიკური დოკუმენტია. დამავალდებულებელი ხასიათი მას არ აქვს: არ აქვს კანონის ძალა, არ არის რატიფიცირებული კონგრესის მიერ. ამ ქარტიით ერთგვარი სახელმძღვანელო დოკუმენტი დაუტოვეს ობამას, მაგრამ სხვა საკითხია, ისურვებს თუ არა ის ამ დოკუმენტით ხელმძღვანელობას.
- საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლები განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებენ ამ ქარტიით გათვალისწინებულ სამხედრო მხარდაჭერაზე.
- ბუნებრივია, იმ სფეროზე აკეთებენ აქცენტს, სადაც ყველაზე თვალსაჩინო მარცხი განიცადეს. არ უნდათ იმის აღიარება, რომ საქართველოს მილიტარიზაციის მცდელობა კრახით დასრულდა. და უნდათ საქმის ისე წარმოჩენა, თითქოს ეს კურსი იყო სწორი, იგი გაგრძელდება და ამაში შეერთებული შტატები აღმოგვიჩენს მხარდაჭერას. მხარდაჭერას, სავარაუდოდ, აღმოგვიჩენენ კიდეც, მაგრამ სრულიად ნათელია, რომ შეერთებული შტატები არ იომებს საქართველოსთვის. ჯარის გაწრთვნაში, აღჭურვაში, შეიარაღებაში, ალბათ, კვლავ დაგვეხმარებიან. თუმცა, დარწმუნებული ვარ, საქართველოს შეიარაღებული ძალების აღჭურვა მოხდება არა შეტევითი, არამედ თავდაცვითი იარაღით. ვფიქრობ, დასავლეთში მკაფიოდ ჩამოყალიბდა პოზიცია იმასთან დაკავშირებით, რომ სააკაშვილის შეირაღება შეტევითი საშუალებებით სახიფათოა.
- თქვენი აზრით, რას ნიშნავდა რამდენიმე დღით ევროპისთვის გაზის გათიშვა და რა გავლენას მოახდენს ეს პრეცედენტი ევროპის დამოკიდებულებაზე საქართველოსთან მიმართებით?
- საშუალო ევროპელისთვის გაცილებით მნიშვნელოვანია, იქნება მის სახლში გათბობა თუ არა, ვიდრე ის, იქნება თუ არა სამხრეთ ოსეთი აღიარებული თუ აუღიარებელი. ამიტომაც გაზის პრობლემამ გადაფარა ჩვენი პრობლემები.
ამ შეხლა-შემოხლაში ყველა მხარე დაზარალდა, ყველაზე მეტად კი - რუსეთის იმიჯი (გარკვეულწილად - უკრაინისაც), რადგანაც დადასტურდა, რომ რუსეთი ენერგომატარებლებს პოლიტიკური შანტაჟისთვის უკვე ევროპის მიმართაც იყენებს. ამით "ნაბუკოს" გაზსადენის პროექტიც უფრო აქტუალური გახდა, ანუ - ევროპის ენერგომატარებლებით მომარაგების დივერსიფიკაციის აუცილებლობა. მაგრამ ამ კონტექსტში ძალიან დისონანსურად გაიჟღერა "ენგურჰესთან" დაკავშირებით მიღებულმა გადაწყვეტილებამ. ეს არის დაახლოებით იგივე, რასაც თავის დროზე ბენდუქიძე იძახდა: გინდა თუ არა, გავყიდოთ მაგისტრალური გაზსადენი - იმიტომ, რომ გაზი მაინც რუსულია და "ტრუბა" ვისი იქნება, სულ ერთიაო. მაშინ სერიოზული ამერიკული ძალისხმევა გახდა საჭირო იმისთვის, რომ საქართველოს ხელისუფლებას აზრი შეეცვალა.
არ გამოვრიცხავ, რომ აქ ხელისუფლებამ მართლაც იძულებითი ნაბიჯი გადადგა, მაგრამ თუ ასეა, მაშინ გაცილებით არგუმენტირებული განმარტება არის საჭირო. ამ გზით თუ ვივლით, ერთ მშვენიერ დღეს რუსეთს შეიძლება ტანკების შემოყვანა აღარ დასჭირდეს. ის, უბრალოდ, გამოთიშავს საქართველოს. გარდა ამისა, ეს გადაწყვეტილება შეიცავს პოლიტიკური თვალსაზრისით უარყოფით მხარეებსაც: აფხაზეთშიც სკანდალია ამასთან დაკავშირებით. ჩემთვის "ენგურჰესის" საკითხს სხვა ასპექტიც აქვს: "ენგურჰესი" იყო ერთადერთი ობიექტი, სადაც, უნდოდათ თუ არ უნდოდათ, ქართველები და აფხაზები თანამშრომლობდნენ. ამ ობიექტის რუსების მიერ მართვა კი კიდევ უფრო დააშორებს აფხაზებსა და ქართველებს.
- ზემოთ აღნიშნეთ, რომ სააკაშვილის რეჟიმის პირობებში პროგრესი გამორიცხულია; რომ ეს არის მატყუარების, შანტაჟისტების, პროვოკატორებისა და გამომძალველების ხროვა. სხვათა შორის, ბევრისგან მსმენია, რომ არც ოპოზიციაა რამის გამკეთებელი. თუკი იდეალურ ვარიანტს წარმოვიდგენთ და დავუშვებთ, რომ სამართლიანი არჩევნები ჩატარდება, თქვენი აზრით, ამომრჩეველი ოპოზიციას ხმას მისცემს? საპრეზიდენტო არჩევნები გაიხსენეთ. ლევან გაჩეჩილაძეს ბევრმა ხმა იმიტომ მისცა, რომ ის ხმები მიხეილ სააკაშვილს არ მიმატებოდა. არ ფიქრობთ, რომ ამომრჩეველი ისევ გამოუვალ მდგომარეობაში აღმოჩნდება?
- ამიტომაც ვუსვამ ხაზს სამართლიანი არჩევნების გზით წარმომადგენლობითი პარლამენტის შექმნის აუცილებლობას.
- მაგრამ ის ადამიანები იმასაც ამბობენ, რომ კოალიციური მთავრობის შექმნის შემთხვევაში კიდევ უარესი მოხდება - ერთმანეთს დაერევიანო.
- განა პოლიტიკური სპექტრი საზოგადოების მდგომარეობის ანარეკლი არ არის? სარკე არ მოსწონთ იმიტომ, რომ აღიზიანებთ ის, რასაც ამ სარკეში ხედავენ. შეუძლებელია, იყოს დაბალი პოლიტიკური კულტურა, არ არსებობდეს სტრუქტურირებული საზოგადოება, არ იყოს სამოქალაქო პასუხისმგებლობა და უცებ არაჩვეულებრივ წარმატებებს ვაღწევდეთ. ჩვენი ალიანსის შექმნასაც იმიტომ ვუდგებით დაფიქრებითა და პასუხისმგებლობით, რომ ხარისხობრივად უკეთესი შედეგი მივიღოთ. არ ვამბობ, რომ წარმომადგენლობითი პარლამენტის შექმნით ამ ქვეყნაში სამოთხე გაჩნდება, მაგრამ იქ სრულიად საზოგადოება დაინახავს საკუთარ თავს, იმას, რასაც პარლამენტის დღევანდელ - შერჩეულ და არა არჩეულ შემადგენლობაში – ვერ ხედავს. საზოგადოება უნდა გახდეს უფრო მომთხოვნი თავისი რჩეულების მიმართ. სამართლიანი არჩევნების ჩატარების შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, პარლამენტი იქნება ჭრელი; რა თქმა უნდა, ჩვენ შეიძლება, რაღაც პერიოდით აღმოვჩნდეთ იმის მსგავს ვითარებაში, როგორშიც დღეს უკრაინა იმყოფება. ეს რთული პერიოდია, თუმცა იგივე უკრაინა მძიმედ, მაგრამ მაინც დემოკრატიის მიმართულებით მოძრაობს. როგორც ჩანს, ეს ეტაპი ჩვენც გასავლელი გვექნება. პოლიტიკური კულტურის გარედან დანერგვა შეუძლებელია.