მწერალი კოტე ჯანდიერი: "შიში მხოლოდ აძლიერებს მოძალადეს, ნიჰილიზმი კი ხშირად კონფორმიზმის ნიღაბია და სხვა არაფერი"

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

9 თებერვალი, 2009

"შესაძლოა, რომის მოქალაქეები არ არიან თავისუფლების ღირსი, მაგრამ თვითონ თავისუფლება იმსახურებს იმას, რომ თავი გაწირო მისი გულისთვის"

"თავისუფლების ინსტიტუტმა" შეასრულა ქვეყნის მთავარი იდეოლოგისა და ცენზორის, ზოგ შემთხვევაში კი - მთავარი ინკვიზიტორის როლი. სააკაშვილის რიტორიკის წყარო სწორედ ამ ორგანიზაციის წევრ ფრანკენშტაინთა "ნააზრევი" იყო. მაგრამ ახლა ხელისუფლებას თვით ეს მახინჯი იდეოლოგიაც კი აღარ გააჩნია. ის მხოლოდ თვითგადარჩენისათვის ბრძოლით არის დაკავებული. არ უნდა გაგვიკვირდეს, თუ "თავისუფლების ინსტიტუტი" ამ ბრძოლაში სააკაშვილისათვის ხელისშემშლელი აღმოჩნდება, მის მოკავშირეთა შორის კი მანანა არჩვაძეს, გარდაცვლილი გურამ შარაძის მომხრეებსა და თვით ბასილ მკალავიშვილსაც კი ვიხილავთ.
არ გამოვრიცხავ, რომ ხელისუფლების სრულმა ამორალურობამ და მისი მნიშვნელოვანი ნაწილის გააფთრებულმა ბრძოლამ ეკლესიის წინააღმდეგ მოსახლეობას სწორედ სარწმუნოებაში აპოვნინა ზნეობრივი ალტერნატივა. ამავე მიზეზით თითქმის სრულიად დაიკარგა კრიტიკული აზროვნება და ძალიან არაპოპულარული, ზოგჯერ - საზოგადოებისაგან განკვეთის ტოლფასიც კი გახდა საპატრიარქოს კრიტიკა. ბევრი იმიტომ არის ჩუმად, რომ დავით პაიჭაძისა და "თავისუფლების ინსტიტუტის" მომხრედ არ ჩათვალონ.
თუკი სახელმწიფოს უხეში ჩარევა სარედაქციო პოლიტიკაში, ტელეარხების რბევა-დახურვა და ურჩ ჟურნალისტებთან ფიზიკური ანგარიშსწორება ხუთი წლის განმავლობაში მისაღები და გამართლებული იყო, მაშინ რატომ არის მიუღებელი საპატრიარქოს მსგავსი მცდელობა, რომელიც რეკომენდაციის ფორმით არის მოწოდებული? თუკი პატრიარქის მხრიდან დაუშვებელია ზეწოლა ტელევიზიებზე, მაშინ რატომ არის ეს დასაშვები გიგა ბოკერიასთვის, კოდუასთვის ან დათა ახალაიასთვის?"
"მთელი კვირა" მწერალ კოტე ჯანდიერს ესაუბრა.

- თქვენ, ოპოზიციურად განწყობილ ინტელექტუალურ წრეებთან ერთად, ბოლო დროს ხელისუფლებისთვის გაგზავნილ არაერთ კრიტიკული შინაარსის მიმართვას აწერთ ხელს. კონკრეტულად, რას მიაღწიეთ ასეთი მოქმედებით? და აქვე: როგორ ფიქრობთ, თქვენ და თქვენმა თანამოაზრეებმა ხომ არ დააგვიანეთ? მაშინვე არ უნდა გქონოდათ თქვენი რეაქცია იმაზე, რასაც ახლა დანაშაულებრივ პოლიტიკას უწოდებთ და რისი შეცვლაც უკვე პრაქტიკულად შეუძლებელი ხდება?
- მე პოლიტიკოსი არა ვარ და რაიმე კონკრეტულ პოლიტიკურ დივიდენდს არ ვეძებ და არ ველოდები. თუმცა, ვფიქრობ, რომ ნებისმიერი ნორმალური მოქალაქის ბუნებრივი რეაქციაა, გამოხატოს თავისი პროტესტი აღვირახსნილი უსამართლობის, ძალადობის, სახელმწიფო პოლიტიკის რანგში აყვანილი უმეცრების, უკულტურობისა და იდიოტიზმის მოძალების წინააღმდეგ. რაც შეეხება იმას, რომ "მაშინვე არ მქონდა რეაქცია" სააკაშვილისა და მისი გუნდის დანაშაულებრივ პოლიტიკაზე, ნამდვილად ვერ მივიღებ ამ საყვედურს. 2004 წლის გაზაფხულზე, როდესაც ნიღბიანმა მანქურთებმა დაარბიეს ტელეკომპანია "იბერია", არსებობის საშუალება წაართვეს ლიტერატურულ ჟურნალ "ომეგას" და გაზეთ "ჩვენს მწერლობას", მე იმ ადამიანთა შორის ვიყავი, რომლებმაც, თქვენი კოლეგების აბსოლუტური უმრავლესობისგან განსხვავებით, პროტესტი გამოთქვეს, სხვათა შორის - ტელევიზიის საშუალებითაც, რაც საერთოდ არ მჩვევია. ეს იყო ვარდოსანთა პირველი ნაბიჯები.
მე ვეკითხები იმ ადამიანებს, რომლებიც ახლა, როდესაც ურემი უკვე გადაბრუნდა და ქვეყანა უფსკრულისკენ მიექანება, ყელყელაობენ და ოპოზიციურ ლოზუნგებს გაჰკივიან: სად იყავით მაშინ, როდესაც თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში პოლიციური ქვედანაყოფები შეიყვანეს და ღვაწლმოსილი პროფესორები უჰაერო და უწყლო სააქტო დარბაზში გამოკეტეს, შემდეგ პროკურატურაში გამოიძახეს და ხულიგნობის ბრალდება წაუყენეს? რომელი ნორმალური საზოგადოება შეარჩენდა ხელისუფლებას უნივერსიტეტის რბევა-განადგურებას? ასეთი რამ შუა საუკუნეების ევროპელ იმპერატორებსა და ტირანებსაც კი არ ჩაუდენიათ, არც გენერალ როდიონოვს გაუბედავს და, ამ მხრივ, მხოლოდ მაო ძე-დუნის ხუნვეიბენებს შეუძლიათ "იამაყონ". იმ ღამეს მე უნივერსიტეტში ვიყავი და საკუთარი თვალით ვხედავდი რეფორმის სახელით ჩატარებულ მთელ ამ სპეცოპერაციას. ეს ვანდალიზმი, განსაკუთრებით კი ის ფაქტი, რომ ასეთი მხეცობა და ბარბაროსობა ხახვივით შერჩა ხელისუფლებას, სამარცხვინო ლაქად დააჩნდა მთელ ჩვენს საზოგადოებას, განურჩევლად იმისა, თუ ვინ იყო იქ და ვინ - არა. ეს ჩამონათვალი შემიძლია კიდევ გავაგრძელო, მაგრამ ახლა ამის საჭიროებას ვერ ვხედავ.
თქვენ ამბობთ, რომ ახლა უკვე გვიანია დანაშაულებრივი სახელმწიფო პოლიტიკის შეცვლა. დაგეთანხმებით. ამ, ახლა უკვე მთელ მსოფლიოში თავლაფდასხმულ და ქვეყნის შიგნით სრულიად დისკრედიტირებულ ხელისუფლებას ერთადერთი, სრულიად კონკრეტული მიზანი ამოძრავებს - ძალაუფლების ბერკეტების შენარჩუნება და საკუთარი თავის გადარჩენა ნებისმიერ ფასად. რა არის ქვეყნისათვის სასიკეთო ან საზიანო - ეს მათთვის არ არის მთავარი და არსებითი.
- "ხალხი იმსახურებს იმ ხელისუფლებას, რომელიც ჰყავს". ბოლო დროს საქართველოში ამ თეზის საპირისპირო მოსაზრებაც გაჩნდა: "გვაქვს ვითარება, როცა გვყავს ისეთი ხელისუფლება, როგორსაც ქართველი ხალხი არ იმსახურებს". თქვენი პოზიცია როგორია?
- მე ვერ გამოვდგები მთელი საზოგადოების მსაჯულად. ზოგი ჩვენი თანამემამულე ნამდვილად იმსახურებს ამ ხელისუფლებას, ზოგი კი - არა. სტატისტიკას ნამდვილად არ ვფლობ. გეორგ ბიუხნერს აქვს ერთი შესანიშნავი ნაწარმოები, რომელიც კატონ უტიკელს ეძღვნება. კატონი იულიუს კეისრის თანამედროვე იყო და პრაქტიკულად ერთადერთმა აღიმაღლა ხმა მომავალი ტირანიის წინააღმდეგ. მის არგუმენტებს ლოგიკური კონტრარგუმენტი არ მოეძებნა და კონფორმისტებმა მას დაუწყეს დარწმუნება, რომ რომის მოქალაქეებს არ სურთ თავისუფლება, ისინი ითხოვენ ძლიერ ლიდერს, რომელიც მათ ნაცვლად აიღებს პასუხისმგებლობას ყველაფერზე, რაც ქვეყანაში ხდება. ბიუხნერის გმირი მათ პათეტიკურ, მაგრამ ჩემი აზრით, სწორ პასუხს აძლევს: "შესაძლოა, რომის მოქალაქეები არ არიან თავისუფლების ღირსი, მაგრამ თვითონ თავისუფლება იმსახურებს იმას, რომ თავი გაწირო მისი გულისთვის". ეს მინდა, იმათ გასაგონად ვთქვა, ვინც ფიქრობს, რომ არ იმსახურებს სააკაშვილის დიქტატურას.
- ერთხელ თქვენ შენიშნეთ, რომ ქართული საზოგადოების ზნეობრივ ორიენტირებს შიში, ნიჰილიზმი და ორმაგი სტანდარტი განსაზღვრავს. გასაგებია, რა იგულისხმება ორმაგ სტანდარტში, მაგრამ, თუ შეიძლება, დააკონკრეტეთ: შიში რის მიმართ? და რის მიმართ - ნიჰილიზმი?
- იგულისხმება სამსახურიდან დათხოვნის, ქონების წართმევის, დაჭერის, შვილისათვის ნარკოტიკის ან იარაღის ჩადების, ახლობლების დაწიოკების, დღისით, მზისით არმატურის ნაჭრებით დასახიჩრების ან, სულაც - ქუჩაში ჩაცხრილვის შიში და ნიჰილისტური განწყობა საზოგადოების, ოპოზიციის, კრიტიკულად მოაზროვნე ადამიანთა შესაძლებლობების და ვითარების შეცვლისათვის გაწეული ძალისხმევის მიმართ. ერთსაც და მეორესაც თავისი ობიექტური საფუძველი აქვს. მაგრამ შიში მხოლოდ აძლიერებს მოძალადეს, ნიჰილიზმი კი ხშირად კონფორმიზმის ნიღაბია და სხვა არაფერი.
- ბოლო დროს სულ უფრო აქტუალური ხდება ჩვენს ქვეყანაში ხელისუფლების ცვლილების აუცილებლობის საკითხი. გასაგებია, რომ საზოგადოებაში არსებობს პროტესტი მოქმედი ხელისუფლების მიმართ, მაგრამ, თუკი ჩვენი საზოგადოების ზნეობრივ ორიენტირებს გავითვალისწინებთ (რაზეც თქვენ საუბრობთ), მაშინ როგორ ფიქრობთ, ამ ეტაპზე ქართული საზოგადოება რა ტიპის ცვლილებისთვის არის მზად?
- საღი აზრის მქონე ადამიანისათვის ცხადია, რომ ამ სამარცხვინო ხელისუფლების, განსაკუთრებით კი პირადად სააკაშვილის ყოველი საჯარო გამონათქვამი, ყოველი გადაწყვეტილება თუ სტრატეგიული ობიექტების გასხვისებასა და განკარგვასთან დაკავშირებული ფარული გარიგებები რეალური ხიფათის მომტანია სახელმწიფოსათვის. ეს განსაკუთრებით საშიშია იმ პირობებში, როდესაც რუსული საოკუპაციო ჯარი თბილისიდან სულ რაღაც 35 კილომეტრში იმყოფება, საქართველოს პოლიტიკური ხელმძღვანელობა კი საერთაშორისო ასპარეზზე ნულოვანი რეიტინგით სარგებლობს და ქვეყნისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის საკითხები ჩვენს საზღვრებს გარეთ, პრაქტიკულად ჩვენი მონაწილეობის გარეშე წყდება. ამ ხელისუფლების ყოველი დღე გვაახლოებს სრულ სახელმწიფოებრივ, ეკონომიკურ და ზნეობრივ კატასტროფასთან. ამას წერტილი უნდა დაუსვას საზოგადოებამ, თუკი მას თვითგადარჩენის ჯანსაღი ინსტინქტი და ღირსების გრძნობა ჯერ კიდევ აქვს შერჩენილი.
- თქვენი დაკვირვებით, რა რესურსი აქვს ოპოზიციას საქართველოში რეალური ცვლილებებისთვის? ზუსტად ის, რა რესურსიც საზოგადოებას აქვს, თუ? სხვათა შორის, არსებობს სხვა მოსაზრებაც: რომ საქართველოში საზოგადოებამ გაუსწრო პოლიტიკის მკეთებელ ადამიანებს. თქვენი აზრი როგორია ამასთან დაკავშირებით?
- ნუ გავასწრებთ დროს, ეს მალე გამოჩნდება. თუმცა, მიმაჩნია რომ ირაკლი ალასანიას სახით ოპოზიციის ფლანგზე გამოჩნდა სერიოზული ძალა, რომელიც თავისი გაწონასწორებულობით, პროფესიული თვისებებითა და რეპუტაციით მისაღებია ქართული საზოგადოების უმრავლესობისათვის - ისევე, როგორც ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკური პარტნიორებისათვის საზღვარგარეთ.
- ამას წინათ ოპოზიციის ერთ-ერთმა წარმომადგენელმა ჩვენთან ინტერვიუში შენიშნა, რომ გირგვლიანთან დაკავშირებით საპროტესტო აქციაზე ხალხის მობილიზება გაუჭირდათ. ეს, თქვენი აზრით, რაზე მიანიშნებს?
- დიახ, ეს გულგრილობას და ნიჰილიზმს ნიშნავს, რაც ძალიან სავალალოა.
- მიხეილ სააკაშვილი საახალწლოდ ინდაურებს ურიგებდა თავის დროზე მის მიერვე "ჩარეცხილი" ინტელიგენციის წარმომადგენლებს. როგორ ფიქრობთ, სააკაშვილისთვის ახალი თაობის, თავისუფალი ინტელექტუალების ჯგუფის იდეოლოგიური მხარდაჭერა საკმარისი აღარ არის?
- მე მგონი, სააკაშვილმა კარგად იცოდა, ვისთვის გაეგზავნა ინდაური და ვისთვის - არა. აქედან გამომდინარე, ნათელია, ვისაც გულისხმობდა "ჩარეცხილებში". მაგრამ, საბედნიეროდ, სააკაშვილის გადასაწყვეტი არ გახლავთ ის, თუ ვინ არის მართლა "ჩასარეცხი" და ვინ - არა.
- როცა ვსაუბრობთ ხელისუფლების პოლიტიკისა და თავისუფალი ინტელექტუალების ურთიერთკავშირზე, ყველამ იცის, რომ იმ ინტელექტუალთა შორის, უპირველესად, "თავისუფლების ინსტიტუტის" გუნდი იგულისხმება. მათ გარდა, კონკრეტულად ვის დაასახელებთ? ვინ არის სააკაშვილის რეჟიმის ერთგვარი იდეოლოგიური საყრდენი და მასტიმულირებელი?
- მე ვთვლი, რომ ეს უკვე განვლილი ეტაპია. "თავისუფლების ინსტიტუტმა" შეასრულა ქვეყნის მთავარი იდეოლოგისა და ცენზორის, ზოგ შემთხვევაში კი - მთავარი ინკვიზიტორის როლი. სააკაშვილის რიტორიკის წყარო სწორედ ამ ორგანიზაციის წევრ ფრანკენშტაინთა "ნააზრევი" იყო. მაგრამ ახლა ხელისუფლებას თვით ეს მახინჯი იდეოლოგიაც კი აღარ გააჩნია და ის, როგორც უკვე ვთქვი, მხოლოდ თვითგადარჩენისათვის ბრძოლით არის დაკავებული. არ უნდა გაგვიკვირდეს, თუ "თავისუფლების ინსტიტუტი" ამ ბრძოლაში სააკაშვილისათვის ხელისშემშლელი აღმოჩნდება, მის მოკავშირეთა შორის კი მანანა არჩვაძეს, გარდაცვლილი გურამ შარაძის მომხრეებსა და თვით ბასილ მკალავიშვილსაც კი ვიხილავთ. ეს მას პოლიტიკური მოწინააღმდეგეების, პირველ რიგში კი - ირაკლი ალასანიას წინააღმდეგ მიმართული პროპაგანდისათვის შეიძლება დასჭირდეს. დღეს კი, ვიმეორებ, სააკაშვილს არავითარი იდეოლოგია არა აქვს და არც შეიძლება ჰქონდეს. ქვეყანას რეალურად ადეიშვილი და მერაბიშვილი მართავენ.
- შობის დღესასწაულზე სამების საკათედრი ტაძარში შესულ მიხეილ სააკაშვილს კათალიკოს-პატრიარქი იქით მიეგება. როგორ აღიქვით ეს ჟესტი?
- ეს იმაზე მეტყველებს, რომ ეკლესიის შიგნით არსებობს მრევლისათვის ჯერჯერობით ფარული შიდა დინებები და წინააღმდეგობები, რაც პატრიარქს აიძულებს, აკეთოს ასეთი ჟესტები და გადადგას არაპოპულარული ნაბიჯები. სხვათა შორის, არაერთი სასულიერო პირი დღესაც ვანო მერაბიშვილის ნაჩუქარი "ჯიპით" გადაადგილდება. ვფიქრობ, ეს ძალიან ცუდია.
- საქართველოში ეკლესიასთან მიმართებით კრიტიკული პოზიციის (რაც ყველამ იცის, რომ არსებობს) საჯაროდ გამოხატვისგან თავს იკავებს პრაქტიკულად ყველა. თქვენი აზრით, რა განაპირობებს ასეთ სიფრთხილეს? რატომ გახდა ეკლესიის კრიტიკა ტაბუირებული თემა?
- იმიტომ, რომ ახლა "ასეთი დროა" და ასეთი კონიუნქტურაა. არ გამოვრიცხავ, რომ ხელისუფლების სრულმა ამორალურობამ და მისი მნიშვნელოვანი ნაწილის გააფთრებულმა ბრძოლამ ეკლესიის წინააღმდეგ მოსახლეობას სწორედ სარწმუნოებაში აპოვნინა ზნეობრივი ალტერნატივა. ამავე მიზეზით თითქმის სრულიად დაიკარგა კრიტიკული აზროვნება და ძალიან არაპოპულარული, ზოგჯერ საზოგადოებისაგან განკვეთის ტოლფასიც კი გახდა საპატრიარქოს კრიტიკა. ბევრი იმიტომ არის ჩუმად, რომ დავით პაიჭაძისა და "თავისუფლების ინსტიტუტის" მომხრედ არ ჩათვალონ. თუმცა, ნინო ბურდულს ამის არ შეეშინდა... უნდა გითხრათ, რომ არც მე.
- პირველი არხის სატელევიზიო პროექტის - "დიდი ათეულის" გარშემო ატეხილ აურზაურთან დაკავშირებით თქვენი პოზიცია როგორია?
- პირადად ჩემთვის მოულოდნელი არ ყოფილა ეკლესიის პოზიცია. არც მანანა არჩვაძის გააქტიურება გამკვირვებია. ყველაზე საინტერესო იყო საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეთვალყურეო საბჭოს გადაწყვეტილება. მე ეჭვი არ მეპარება მიშა ჭიაურელის გულწრფელობაში, როდესაც ის ამბობს, პატრიარქის რეკომენდაცია ჩემთვის უმაღლესი ჭეშმარიტებააო. მაგრამ რაც შეეხება იმათ, ვისაც ამ საბჭოში წამყვანი პოზიციები უკავიათ, დარწმუნებული ვარ, ისინი გადაცემის შეჩერების გადაწყვეტილებას არ მიიღებდნენ, რომ არ ყოფილიყო ჩარევა ხელისუფლების უმაღლესი ეშელონებიდან. სხვათა შორის, ჩემთვის ეს კიდევ ერთი საბუთია იმის სასარგებლოდ, რომ სააკაშვილი გარკვეულ საკითხებში ცდილობს დისტანცირებას "თავისუფლების ინსტიტუტისაგან". დათო პაიჭაძის ასეთი გაცხარებაც ამით შეიძლება აიხსნას. რა ვქნა, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მე ვიზიარებ მის მიერ მოყვანილ ლოგიკურ არგუმენტებს, მაგრამ მინდა, ვკითხო: თუკი სახელმწიფოს უხეში ჩარევა სარედაქციო პოლიტიკაში, ტელეარხების რბევა-დახურვა და ურჩ ჟურნალისტებთან ფიზიკური ანგარიშსწორება ხუთი წლის განმავლობაში მისაღები და გამართლებული იყო, მაშინ რატომ არის მიუღებელი საპატრიარქოს მსგავსი მცდელობა, რომელიც რეკომენდაციის ფორმით არის მოწოდებული? თუკი პატრიარქის მხრიდან დაუშვებელია ზეწოლა ტელევიზიებზე, მაშინ რატომ არის ეს დასაშვები გიგა ბოკერიასთვის, კოდუასთვის ან დათა ახალაიასთვის?