რატომ არ უერთდება ლაშა ბაქრაძე საპროტესტო აქციებს?

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

13 აპრილი, 2009

"ამ ქვეყანაში მხოლოდ ორი აზრი არ არსებობს"

"საქართველოში არსებულ პოლიტიკურ პარტიებს შორის ხალხის დიდი ნაწილი ვერ ხედავს წინამძღოლ ძალას, რომელთანაც შესაძლებელი იქნებოდა იდენტიფიცირება; რომელიც პროტესტის მუხტს მართლაც რაღაც მიმართულებას მისცემდა. ასეთ მდგომარეობაში, ბევრი ადამიანისთვის - ისევე, როგორც ჩემთვის, ძალიან ძნელია, აირჩიოს ორიდან ერთი. ვფიქრობ, რომ ხალხის ძალიან დიდი უმრავლესობა საერთოდ არ იღებს ამ პროცესებში მონაწილეობას და განზე დგას.
ვთვლი, რომ იქ, სადაც არ შემიძლია თუნდაც მცირე გავლენის მოხდენა მიმდინარე პროცესებზე; მცირე გავლენის მოხდენა გადაწყვეტილების მიღებაში, ჩემი მხრიდან უპასუხისმგებლობა იქნებოდა, რომ ასეთ პროცესებში მივიღო მონაწილეობა. უპასუხისმგებლობად მიმაჩნია, ვინმეს რაიმე მოვუწოდო, როცა არ ვიცი, როგორ შეიძლება ეს პროცესები განვითარდეს" - "მთელ კვირას" გერმანისტი, ისტორიკოსი ლაშა ბაქრაძე ესაუბრება.

- როგორ დაახასიათებთ ჩვენს ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებს? რა არის ამ პროცესში, თქვენი აზრით, ყველაზე ნიშანდობლივი?
- ალბათ ის, რომ დღესაც იმავე მეთოდებით ვცდილობთ ჩვენი აზრის გამოხატვას პრობლემურ საკითხებთან დაკავშირებით, როგორც ვცდილობდით ოცი წლის წინ. ეს არის ქუჩაში დგომის მეთოდი - ის, რასაც მეცნიერულ ენაზე პირდაპირი დემოკრატია შეგვიძლია ვუწოდოთ. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ საქართველოში დემოკრატიულმა აზროვნებამ წინ ვერ წაიწია.
- ახლა, თქვენი აზრით, ქუჩაში გამოსვლის გარდა, სხვა გზა არსებობდა?
- მე იმას კი არ ვამბობ, რომ არალეგიტიმურია ქუჩაში გამოსვლა, არამედ ვამბობ: ეს არის სამწუხარო რეალობა, როცა პროტესტის გამოხატვა ქუჩაში გამოსვლით ხდება აუცილებელი.
- და როგორ ფიქრობთ, რატომ ხდება ასე მთელი ამ წლების განმავლობაში?
- საზოგადოების გარკვეულ ნაწილს თუნდაც არჩევნებში მიღებული რეზულტატის ნდობა უჭირს. ეს გასაგებიცაა. ამაში, ვფიქრობ, რომ პირველ რიგში, დამნაშავე არიან ისინი, ვინც ხელისუფლებაშია. შეუძლებელია, ნდობა არსებობდეს მაშინ, როდესაც ხელისუფლება საარჩევნო კომისიის ხელმძღვანელად ნიშნავს ლევან თარხნიშვილს.
- გავრცელებული მოსაზრებაა, რომ ახლა ხელისუფლება და ოპოზიცია კი არ უპირისპირდება ერთმანეთს, არამედ ერთმანეთს უპირისპირდება ხელისუფლება და დანარჩენი საზოგადოება. საინტერესოა თქვენი მოსაზრება ამასთან დაკავშირებით.
- მე ვფიქრობ, რომ აი, ეს გაყოფა - რომ თითქოს მხოლოდ ორი აზრი არსებობს ამ ქვეყანაში - არის სრულიად აბსურდული და არანაირად არ შეესაბამება რეალობას. ვფიქრობ, რომ ხალხის ძალიან დიდი უმრავლესობა საერთოდ არ იღებს ამ პროცესებში მონაწილეობას და განზე დგას.
- და ის ათიათასობით ადამიანი ვინ არის, ახლა ქუჩაში რომ გამოვიდა?
- მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი გამოვიდა, ეს მაინც ხალხის მხოლოდ და მხოლოდ ერთი, მცირე ნაწილია. საზოგადოების დიდი ნაწილი არ არის რეპრეზენტირებული არსებულ პარლამენტში; არ არის წარმოდგენილი იმ პარტიების მიერ, რომლებიც თავიანთ თავს პარტიებს უწოდებენ. ჩვენ შევქმენით ფიქცია, თითქოს პარტიები არსებობენ ამ ქვეყანაში. სინამდვილეში, ეს პარტიები არავის არ წარმოადგენენ, გარდა ამ პარტიების წევრებისა და მათი ოჯახის წევრებისა. საქართველოში არ არსებობს სოციალური ფენის წარმომადგენელი პარტია. საქართველოს მოსახლეობის ალბათ, სულ ცოტა, ნახევარი მაინც პროცესებში არანაირ მონაწილეობას არ იღებს. მე ალბათ ქართული საზოგადოების სწორედ იმ უმრავლესობას მივეკუთვნები, რომელიც ამ პოლიტიკურ შერკინებაში თავის ადგილს ვერ ხედავს. პოლიტიკური პარტიები, ხელისუფლებაში თუ ხელისუფლების გარეთ მყოფები, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ვიღაცას წარმოადგენენ, მგონია, რომ მხოლოდ იმ პატარა ჯგუფებს წარმოადგენენ, რომლებიც სწორედ ამ პარტიებშია და მეტს არავის.
- სხვათა შორის, ამ დღეებში საპროტესტო აქციებზე გამოსული ბევრი ადამიანისგან მსმენია: "გამოვედით - იმიტომ, რომ გვაქვს ძლიერი პროტესტის გრძნობა, მაგრამ ჩვენ არ ვიცით, რა იქნება შემდეგ". თქვენი აზრით, ისინი ამ პარტიების მხარდამჭერები არიან?
- რასაკვირველია, ეს ადამიანები ამ პარტიების მხარდამჭერები არ არიან. ეს არის პროტესტის დიდი და სრულიად ლეგიტიმური მუხტი. პარტიები ცდილობენ, რომ ეს მუხტი თავიანთი ინტერესებისთვის გამოიყენონ. ეს ბუნებრივიც არის. მაგრამ თუკი ჩვენ ამ ქვეყანაში დემოკრატიის აშენება გვინდა, რასაკვირველია, ეს უნდა ემყარებოდეს ფართო ბაზას. ჩვენთან კი ასეთი ბაზა არ არსებობს. ქვეყანას აშენებს ხალხი. საქართველოში არსებული პოლიტიკური ძალები კი საზოგადოების ძალიან მცირე სეგმენტს წარმოადგენენ. ამავე დროს, ამ პარტიებს შორის ხალხის დიდი ნაწილი ვერ ხედავს წინამძღოლ ძალას, რომელთანაც შესაძლებელი იქნებოდა იდენტიფიცირება; რომელიც პროტესტის მუხტს მართლაც რაღაც მიმართულებას მისცემდა. ასეთ მდგომარეობაში, ბევრი ადამიანისთვის - ისევე, როგორც ჩემთვის, ძალიან ძნელია, აირჩიოს ორიდან ერთი.
- თქვენ ამ ორიდან მაინც რომელი გირჩევნიათ?
- მე არც ერთი არ მირჩევნია.
ძალიან გამახარა იმან, რომ ხალხი, რომელიც ქუჩაში დგას, ვინაიდან პროტესტი აქვს, ამიტომ ყველაფერზე თანახმა კი არ არის; ყველაფერზე კი არ ხუჭავს თვალს, როგორც პოლიტიკური პარტიების დიდი უმრავლესობა იქცევა. როდესაც ხალხმა უსტვინა ნინო ბურჯანაძეს, ეს ჩემთვის იყო იმის ნიშანი, რომ ეს ადამიანები აზროვნებენ და მათ ბევრ რამეზე - მიუხედავად იმისა, რომ პროტესტი ამოძრავებთ, სრულიად ჯანსაღი რეაქცია აქვთ. ოპოზიცია კი არის სხვადასხვა ჯგუფისაგან შემდგარი ამორფული მასა, რომელსაც მხოლოდ ერთი ადამიანის მიმართ წინააღმდეგობის სურვილი აერთიანებს. საზოგადოებისათვის გაუგებარია, ამ ხალხმა ის საითკენ უნდა წაიყვანოს.
მე კი ვთვლი, რომ იქ, სადაც არ შემიძლია თუნდაც მცირე გავლენის მოხდენა მიმდინარე პროცესებზე; მცირე გავლენის მოხდენა გადაწყვეტილების მიღებაში, ჩემი მხრიდან უპასუხისმგებლობა იქნებოდა, რომ ასეთ პროცესებში მივიღო მონაწილეობა. უპასუხისმგებლობად მიმაჩნია, ვინმეს რაიმე მოვუწოდო, როცა არ ვიცი, როგორ შეიძლება ეს პროცესები განვითარდეს.
- ახლა თქვენ ქუჩაში არ დგახართ?
- არა. არ ვდგავარ.
- იქნებ განმარტოთ: თქვენ, როგორც რიგით მოქალაქეს, რა გიშლით ხელს, დადგეთ მასობრივ საპროტესტო აქციაზე თქვენი თანამოქალაქეების გვერდით? თქვენ მიგაჩნიათ, რომ იმ ადამიანებს ოპოზიციური ძალები ისე მართავენ, რომ არაფერსაც არ ეკითხებიან?
- ის ადამიანები, რომლებიც იქ ე.წ. პოლიტიკურ პარტიებს წარმოადგენენ, ამ ხალხის მიზანმიმართულად მართვას ცდილობენ. თუ გინდათ, მაგალითს გეტყვით: აქციაზე წაკითხულ იქნა მიმართვა ხელისუფლებისადმი. და იმ ადამიანებმა, რომლებიც ტრიბუნასთან დგანან, ხალხისგან დასტური მიიღეს. ამით იმ წერილს ერთგვარი ლეგიტიმაცია მიეცა, ოპოზიციის წარმოდგენით. თუკი უნდოდათ, რომ ეს გაეფორმებინათ, როგორც ხალხის ნება, მაშინ ის წერილი გარკვეულ პირებს კი არ უნდა დაეწერათ, არამედ - იმ თავყრილობაზე არჩეულ პირებს. ეს მინიმუმი უნდა შეესრულებინათ; ხალხისთვის უნდა ეკითხათ, ვის დაეწერა ის მიმართვა. სრულიად ფორმალურ რამეს ვამბობ: თუ გინდა, ლეგიტიმაცია მისცე ასე დაწერილ და ხალხის წინ გამოტანილ წერილს, მაშინ თანმიმდევრული მაინც იყავი.
- თუ ასეა, თქვენი აზრით, სად უნდა წავიდეს ის ხალხი, ვინც აღსავსეა პროტესტით და, როგორც ჩანს, რაღაც ცვლილება უნდა?
- ეს ხელისუფლების დანაშაულია. მას არ უნდა უკვირდეს, რომ ხალხი ქუჩაში გადის და ასე ცდილობს, გამოხატოს თავისი უკმაყოფილება. საერთოდ, ეს ქართული სახელმწიფოებრიობისთვის პრინციპული პრობლემაა - ხალხის დიდი ნაწილი (პირდაპირ თუ არაპირდაპირ) არ მონაწილეობს ქვეყნის აღმშენებლობაში. ასე კი, არათუ დემოკრატიას, საერთოდ, ქვეყანას ვერ ავაშენებთ.
- აგვისტოს დღეებში საზოგადოებრივ მაუწყებელზე გადაცემის წასაყვანად მიგიწვიეს თუ ეს თქვენი ინიციატივა იყო?
- სპონტანური შემოთავაზება იყო: საზოგადოებრივ არხზე მივედი, როგორც ერთ-ერთი სტუმარი, და მერე შემომთავაზეს, რომ ბარემ მე წამეყვანა გადაცემა.
- რა იყო იმ გადაცემის მიზანი?
- მაშინ საქართველოში ძალიან ცუდი მდგომარეობა იყო; ძალიან დიდი გაურკვევლობა, და მე საჭიროდ ჩავთვალე, რომ ამასთან დაკავშირებით საუბარი (მეტ-ნაკლებად, რამდენადაც ეს შესაძლებელი იყო) მნიშვნელოვანი და საინტერესო იქნებოდა. გარდა ამისა, საზოგადოება ძალიან აღელვებული იყო და ვიფიქრე, რომ ეს გადაცემა მას ერთგვარად დაამშვიდებდა.
- როგორ ფიქრობთ, თქვენ ეს შეძელით?
- ვფიქრობ, რომ პირველი, ხანგრძლივი გადაცემით ეს შევძელი. ბევრმა ადამიანმა მითხრა, რომ ეს იმ დროს ძალიან მნიშვნელოვანი იყო.
- მაშინ ბევრისგან მოვისმინე, ლაშა ბაქრაძეს რა უნდოდა ამ გადაცემის წამყვანადო.
- საქართველოში არ არსებობს შემთხვევა, რაიმე გააკეთოს ადამიანმა და ამით ვიღაც უკმაყოფილო არ დარჩეს. ერთი მინუსი, რომელიც ამ გადაცემას, რასაკვირველია, ჰქონდა, იყო ის, რომ სტუმრები მე არ მომიწვევია, გარდა რამდენიმესი. ის ადამიანები დაპატიჟებულები იყვნენ ტელევიზიის მესვეურების მიერ. ეს გავაპროტესტე კიდეც. მერე, როდესაც ტელევიზიამ ჩათვალა, რომ დამშვიდდა მდგომარეობა, როგორც მოსალოდნელი იყო, რასაკვირველია, მე აღარ დავჭირდით.
- თქვენ თანხმობა განაცხადეთ, მათ მიერ მოწვეულ სტუმრებთან გესაუბრათ?
- დიახ. ვფიქრობდი, რომ გადაცემები გაგრძელდებოდა და მტკივნეულ საკითხებზე უფრო სეროზულ საუბარს შევძლებდით.
- და ამაში პრობლემა ვერ ნახეთ?
- პრობლემა ვნახე და ეს მაშინვე ვუთხარი კიდეც. იმ ადამიანების დიდი ნაწილი ჩემთვის საინტერესო არ იყო და ვთვლი, რომ საზოგადოების დიდი ნაწილისთვისაც იმათი მოსმენა, ვინც საინფორმაციო გადაცემებში გაუთავებლად ჩანდნენ, მოსაწყენი იქნებოდა.
- თუ სიტუაცია ისევ უკიდურესად დაიძაბება და პატრიარქი ისევ ჩაერთვება მიმდინარე პროცესებში, თქვენი აზრით, როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები?
- მიმაჩნია, რომ ეკლესია არავითარ შემთხვევაში არ უნდა ერეოდეს ამ პროცესებში. ოპოზიციისა და ხელისუფლების მიერ პატრიარქით გაუთავებელი სპეკულაცია უნდა დამთავრდეს. და პატრიარქმაც არ უნდა მისცეს პოლიტიკურ პარტიებს მისი ბოროტად გამოყენების საშუალება. თუ ჩვენ გვინდა, რომ სამოქალაქო სახელმწიფო ავაშენოთ, მაშინ ეკლესია ამ პროცესებში არ უნდა ერეოდეს.
- პოსტსაბჭოთა ქვეყანაში ეს შესაძლებელია?
- რასაკვირველია. ერთი იდეოლოგიის ჩანაცვლება მეორე იდეოლოგიით კომუნისტური აზროვნებისათვის არის დამახასიათებელი. ეს ამ ქვეყანაში ძირეულად ვერ აღმოიფხვრა: ის დღესაც ძალიან ძლიერია.
- იუბილარ გურამ დოჩანაშვილთან მიხეილ სააკაშვილის სტუმრობამ თქვენზე როგორი შთაბეჭდილება მოახდინა?
- და რა არის ცუდი იმაში, რომ პრეზიდენტი მიდის სტუმრად ერთ-ერთ მწერალთან?
- თქვენ ინდაურის ყბადაღებული თემა დაგავიწყდათ? სააკაშვილმა საქართველოში პატივსაცემ მწერალს იტალიასთან დაკავშირებული ოცნება აუხდინა. თქვენი აზრით, არის თუ არა პრეზიდენტის ეს ძღვენი ინდაურის გაუმჯობესებული ვარიანტი?
- ვინც ინდაურს იღებს, ეს მისი პრობლემაა და არა იმისი, ვინც ინდაურს აძლევს. ამ ქვეყანაში მწერლები და ე.წ. ინტელიგენცია ყოველთვის ძალიან ახლოს იყვნენ ხელისუფლებასთან. ამიტომაც ჩვენი საზოგადოება ამ მომწერლო და მომომღერლო ელემენტებს, ცხადია, არ ენდობა. ეს არის საბჭოთა ინტელიგენცია. შვილებიც ზუსტად ისეთი საბჭოთა ინტელიგენციის წარმომადგენლები არიან, როგორც მათი მამები და დედები იყვნენ, რომლებიც გაუთავებლად ისვენებდნენ ბიჭვინთებსა და ლიკანებში, და ეგონათ, რომ ეს მათ შთამომავლობით ეკუთვნოდათ. ძალიან ბედნიერი იქნებოდა ინტელიგენციის დიდი ნაწილი, ხელისუფლებასთან ისევ ახლოს რომ იყოს.
მაგრამ არის საკითხის მეორე მხარეც: თუკი პრეზიდენტს უნდა, რომ რამე აჩუქოს, ვთქვათ, მისთვის საყვარელ მწერალს, ამაში მე პრობლემას ვერ ვხედავ. პრობლემა არის ის, თუ რამდენად არის მორალურად გამართლებული ასეთი საჩუქრის აღება.