როგორ ავიცილოთ თავიდან პოლიტიკური დევნა არჩევნების შემდეგ

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

17 დეკემბერი, 2007

თემურ იაკობაშვილი: "იზოლაციაში შეიძლება აღმოჩნდეს ერთ-ერთი პოლიტიკური ძალა და არა - ქვეყანა"

"ის, რაც საქართველოში მოხდა, სისტემის კრიზისმა გამოიწვია. ძალზე საყურადღებოა ისიც, რაც ამ კრიზისის დროს გამოჩნდა: ჩვენმა მთავრობამ კრიზისის მენეჯმენტი არ იცის", - ასეთ შეფასებას აძლევს საქართველოში მიმდინარე ბოლოდროინდელ პოლიტიკურ პროცესებს საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდის აღმასრულებელი ვიცე-პრეზიდენტი - თემურ იაკობაშვილი.

- არა მხოლოდ საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლები, არამედ პოლიტოლოგთა ნაწილიც მიიჩნევს, რომ ბოლო პერიოდში ქვეყანაში შექმნილ მდგომარეობას პოლიტიკურ კრიზისთან საერთო არაფერი აქვს. ოპოზიცია კი აცხადებს, რომ ეს სწორედ პოლიტიკური კრიზისი იყო. თქვენ როგორ შეაფასებთ ნოემბრის პროცესებს?

- მიმაჩნია, რომ ეს პოლიტიკური სისტემის კრიზისი იყო. ვგულისხმობ პოლიტიკური სისტემის ძირითადი ინგრედიენტების - პოლიტიკური პარტიების სისუსტით გამოწვეულ კრიზისს. დღეს საქართველოში პოლიტიკური პარტიები არ არსებობს, ან - არსებობს ძალზე ჩანასახოვან მდგომარეობაში. მოკლედ, ჩვენთან მოდაშია არა პოლიტიკური პარტიები, არამედ - პოლიტიკური მოძრაობები.
გვაქვს ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაც: ისე ხდება, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციები არამარტო ქმნიან პოლიტიკას, არამედ მას ახორციელებენ კიდეც. არასამთავრობო ორგანიზაციების ხელმძღვანელები პოლიტიკოსებივით იქცევიან, პოლიტიკოსები კი, ხშირად - არასამთავრობო ორგანიზაციების ხელმძღვანელებივით.

- კონკრეტულ მაგალითებს დაასახელებთ?
- ყველამ კარგად ვიცით, ვისზეც ვსაუბრობ. არიან ისეთები, ვინც ტრანსფორმაცია მოახერხა. გიგა ბოკერიამ და დავით უსუფაშვილმა შეძლეს, "ენჯეოშნიკობიდან" პოლიტიკაში გადასულიყვნენ და პოლიტიკოსები გამხდარიყვნენ, რასაც ვერ ვიტყვით სხვებზე, რომლებიც ჯერ კიდევ "ენჯეოში" დარჩნენ. ისინი, ხელისუფლებაშიც და ოპოზიციაშიც, "ენჯეოშნიკური" მენტალიტეტით არიან წარმოდგენილი.
პოლიტიკოსების ტრიბუნა კი უნდა იყოს მედია, პარლამენტი. ხოლო ხელისუფლებასთან ქუჩით ლაპარაკი, ან კიდევ - ხელისუფლების მხრიდან ისე მოქცევა, როგორც ის ექცევა, პოლიტიკური სისტემის კრიზისს ნიშნავს. ასეთ დროს კი პოლიტიკური დისპუტი ქუჩაში გამოდის.

- თქვენ ფიქრობთ, რომ ოპოზიციას მედია ერთ-ერთ საშუალებად არ გამოუყენებია?
- როგორ არა, გამოიყენა და ვფიქრობ, რომ, ამ თვალსაზრისით, ხელისუფლებამაც და ოპოზიციამაც გადააჭარბა: ერთმა მედია თავისი საქმიანობის აპოლოგეტად გადააქცია ("რუსთავი-2"), მეორემ კი იგი ხელისუფლების დამხობის ინსტრუმენტად გამოიყენა("იმედი").

- პოლიტიკური მოძრაობისა და პოლიტიკური პარტიის სხვაობას რაც შეეხება: ისინი, ვინც დღეს საქართველოში პოლიტიკურ სპექტრს წარმოადგენენ, თავს სწორედ პოლიტიკურ პარტიებს უწოდებენ და არა - მოძრაობებს.
- არიან ისეთები, ვინც ამ სხვაობას ხედავს და პირიქით. მაგალითად, ვინ არის გოგა ხაინდრავა? მე რომ მკითხოთ, ის პოლიტიკოსია. ამავე დროს, ის არასამთავრობო ორგანიზაციას - "თანასწორობის ინსტიტუტს" წარმოადგენს.

- ეს ერთ-ერთი მაგალითია, რომლის დასახელებისგან ზემოთ თავი შეიკავეთ?
- დიახ. თინა ხიდაშელი კი, ჩემი აზრით, ძალიან კარგი იურისტია და ძალიან ეფექტური იყო, როგორც ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ხელმძღვანელი.
პოლიტიკური პარტიებისა და მოძრაობების თემას თუ დავუბრუნდებით, შეიძლება ითქვას: პარტიები ვიღაცის ინტერესების გამომხატველები უნდა იყვნენ, რომელიღაც ჯგუფის. საქართველოში ყველა პარტია ყველას ინტერესებს გამოხატავს. ასეთი რამ კი ბუნებაში არ ხდება. ეს უფრო საერთო სახალხო მოძრაობაა.

- სისტემის კრიზისი, უფრო კონკრეტულად, რამ გამოიწვია?
- ბევრმა ფაქტორმა. პირველი, ალბათ, ის არის, რომ საქართველოში არც ერთ ხელისუფალს არ უზრუნია პოლიტიკური პარტიების გაძლიერებისთვის. ზოგჯერ, "ნაციონალურ მოძრაობას" ვადანაშაულებთ იმაში, რომ მან ეს არ გააკეთა. ეს კი "ნაციონალური მოძრაობის" კი არა, პრეზიდენტის საქმე იყო. და, როცა ქვეყნის პრეზიდენტი იძახდა, რომ ოპოზიცია არის ფარჩაკი, ეს მისი სირცხვილიც იყო.
ვთქვათ, წუხხარ და აღიარებ ამას, მაგრამ რას აკეთებ იმისთვის, რომ ოპოზიცია გაძლიერდეს? საქართველოში რომელიმე ბიზნესმენს რომელიმე ოპოზიციური პარტია რომ დაეფინანსებინა, იმ ბიზნესმენს რა მოუვიდოდა? აი, ამ მიზეზის გამო, ოპოზიციური პარტიების ნაწილი ან რუსეთის ფულზე უნდა წასულიყო, ან - პატარკაციშვილის. მათ სხვა შემოსავლის წყარო, პრინციპში, არ ჰქონდათ. ოპოზიციურ სპექტრში ძალზე საინტერესო გაყოფა მოხდა: ერთ მხარეს იყვნენ "მრეწველები" და "ახლები" - ანუ ის პარტიები, რომლებსაც თავიანთი ფული აქვთ და დამატებით არავის ფული არ სჭირდებათ; და, მეორე მხრივ, ოპოზიციის ის ნაწილი, რომელსაც თავისი ფული არ აქვს და ვიღაცის ფული უნდა აეღო (ოქრუაშვილის პარტია, ნათელაშვილი და სხვები). 7 ნოემბრის შემდეგ კი, გაერთიანებული ოპოზიცია სამ ნაწილად დაიშალა: ლეიბორისტები ცალკე წავიდნენ; პატარკაციშვილი ფორმალურად, მაგრამ მაინც - ცალკე იყრის კენჭს; დანარჩენები კი ცალკე არიან. ესეც საყურადღებოა. საქართველოში პარტიების განვითარებისთვის სერიოზული ზრუნვაა საჭირო. საინტერესო კი ის არის, რომ ქვეყანა უკვე მომწიფებულია პოლიტიკური პარტიების განვითარებისთვის. თუმცა, ჯერჯერობით, მე პირადად, მხარს ვერ დავუჭერ საქართველოს საპარლამენტო მოწყობას - იმიტომ, რომ იგი გულისხმობს ძლიერი პოლიტიკური პარტიების არსებობას, რომლებიც ერთმანეთს პარლამენტში ებრძვიან. თუ პოლიტიკური პარტიები არ არსებობს, მაშინ ვინ უნდა იბრძოლოს პარლამენტში?
... ახლა კი ვნახოთ, რას ვაკეთებთ. ეს საპრეზიდენტო არჩევნებია? ჩემი აზრით, არა - იმიტომ, რომ არჩევანი არ ხდება საპრეზიდენტო კანდიდატებს შორის. არჩევანი კეთდება შემდეგზე: ვაძლევთ თუ არა მიხეილ სააკაშვილს მანდატს, რომ მან სოციალური პროექტები განახორციელოს, თუ გვინდა ქვეყნის სხვანაირი მოწყობა (საპარლამენტო ან მონარქია). მაგალითად, გაჩეჩილაძე იძახის: "უნდა ამირჩიოთ არა იმიტომ, რომ მაგარი პრეზიდენტი ვიქნები, არამედ იმიტომ, რომ მე პრეზიდენტის ინსტიტუტს გავაუქმებ". სინამდვილეში, ვერ გააუქმებს - იმიტომ, რომ პრეზიდენტი საპარლამენტო რესპუბლიკაშიც არის, უბრალოდ, მას უფლებები აქვს შეზღუდული.
- და ეს გაჩეჩილაძემ არ იცის?
- ვფიქრობ, რომ ძალიან კარგად იცის.

- მაშინ, ხალხს ატყუებს?
- არ მგონია, რომ ატყუებს. ტყუილსა და ნახევრადსიმართლეს შორის დიდი სხვაობაა. ამ შემთხვევაში, ის იმ ნახევრადსიმართლეს იძახის, რომელიც, მისი აზრით, მნიშვნელოვანია, რომ მოსახლეობამ გაიგონოს. მაგრამ, ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანი სხვა რამ არის - ის, რომ საპარლამენტო დემოკრატია თავისთავად გულისხმობს სერიოზული პოლიტიკური პარტიების არსებობას. და, რადგან საქართველოში პოლიტიკური პარტიები არ არსებობს, საქართველოში საპარლამენტო რესპუბლიკის შექმნის საფუძველიც ჯერ არ არსებობს.

- ამ ეტაპზე, სახელმწიფოებრივი მოწყობის რომელი სისტემა მიგაჩნიათ საქართველოსთვის ყველაზე ოპტიმალურად?
- საპრეზიდენტო, ოღონდ ისეთი კი არა, როგორიც აქამდე გვქონდა, არამედ - რეალურად დაბალანსებული. მაინცდამაინც საპრეზიდენტო კი იმიტომ, რომ გარდამავალ ეტაპზე ქვეყანას კონსოლიდირებული ხელისუფლება სჭირდება.

- მიგაჩნიათ, რომ გარდამავალ ეტაპზე ქვეყანას პრეზიდენტი - ანუ ერთი კაცი უნდა მართავდეს?
- არა ერთი კაცი, არამედ - ერთი გუნდი. აქ საუბარია გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმზე. თუ გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმი, ასე ვთქვათ, ბევრდებატიანია, მაშინ გადაწყვეტილებას ვერასოდეს მიიღებ. ჩვენი ქვეყანა გარდამავალ პერიოდში იმყოფება და ბევრი გადაწყვეტილებაა მისაღები. ცხადია, მაქსიმალურად უნდა შეზღუდო არასწორი გადაწყვეტილებების მიღება. ხალხი გაუთავებელ ტრანსფორმაციას ვეღარ აიტანს.
საპარლამენტო რესპუბლიკა, თავისთავად, არაფრის გარანტი არ არის: ჰიტლერი საპარლამენტო რესპუბლიკის წიაღში მოვიდა. არც მონარქიაა არაფრის გარანტი: ბულგარეთში მონარქია აღადგინეს, მაგრამ არაფერი გამოუვიდათ, სანამ ქვეყნის ევროპისკენ წაყვანა არ დაიწყეს. აღარ გვაქვს დრო და საშუალება, რომ საკუთარ თავსა და მოსახლეობაზე ექსპერიმენტები ვატაროთ.

- თქვენ ახსენეთ ფული - რუსეთისა და პატარკაციშვილის. თქვენი დაკვირვებით, ქართულ პოლიტიკურ სპექტრში ვისი ფული სჭარბობს?
- საქართველოში ძალიან ცოტაა ისეთი პოლიტიკური ძალა, რომელიც რუსეთის ფულს დაყაბულდებოდა. ასეთები არიან და ფულსაც იღებენ, მაგრამ - ჩუმად. იმიტომ, რომ მტრის ფულია - იმის, ვინც ტერიტორიებს გართმევს, გბომბავს და ა.შ. ბადრის ფულს კი რუსული ფულისგან განვასხვავებდი. რა გზით არის ნაშოვნი, ალბათ, ბადრის უნდა ჰკითხოთ, მაგრამ ერთი რამ შეიძლება ითქვას: იმ ფულს სახელმწიფო ინტერესები მოჰყვება, ამ ფულს კი - კერძო ინტერესები.

- თქვენი აზრით, რატომ მიიჩნევს ხელისუფლება პატარკაციშვილს ძალზე სერიოზულ სახელმწიფოებრივი საფრთხის შემცველად?
- იმიტომ, რომ პატარკაციშვილის ტელევიზია "იმედი" ამ ხელისუფლებისთვის კლასიკურ ასიმეტრიულ საფრთხეს წარმოადგენდა. ასიმეტრიული საფრთხის განმარტება კი ასეთია: ეს არის საფრთხე, რომელსაც, პრინციპში, არ იცი, როგორ უნდა ებრძოლო და, რომელიც შენთან საომრად შენივე მეთოდებს იყენებს. "იმედი", რომელიც არის მედიაინსტიტუცია, რომელიც მედიის თავისუფლების ყველა ხერხს იყენებს, ბოლო პერიოდში ამ ხელისუფლების წინააღმდეგ პირდაპირ იყო მიმართული. ის კლასიკური ასიმეტრიული საფრთხე იყო.

- მეთოდები ახსენეთ. რა მეთოდებს იყენებდა "იმედი"?
- არ იცით, რა მეთოდებს იყენებდა? გადაცემა და სიუჟეტი ძალიან მარტივი სამანიპულაციოა. "იმედი", რომელიც თავისუფალი სიტყვის ერთ-ერთი ოაზისი იყო, ბოლო პერიოდში... მაგალითად, გადაცემა "დროება" სენკევიჩის "მოგზაურთა კლუბისაგან" არ განსხვავედებოდა, უცებ კი დაიწყო მოყოლა იმაზე, თუ რა ხდება ქვეყანაში. ამას ძალზე სპეციფიკური კუთხიდან აკეთებდა. რა თქმა უნდა, ხელისუფლების წარმომადგენლებმა თავად მოახდინეს ამ ტელევიზიის მარგინალიზაცია. "იმედმა" კი, ბოლო პერიოდში, "რუსთავი-2-ის" როლი გაიმეორა. სხვა საკითხია მისი დარბევა და დახურვა. რა თქმა უნდა, ეს ბარბაროსობა იყო. მაგრამ ასიმეტრიულ საფრთხეებზე რეაგირების შემთხვევაში შეცდომებისგან დაზღვეული არავინ არის. ამერიკაშიც და ევროპაშიც არის გადახრები. მთავარი ის არის, თუ როგორ რეაგირებ შენს შეცდომებზე. ამ მთავრობამ უნდა გამოიძიოს და დასაჯოს ის ხალხი, ვინც ძალას გადაამეტა: დემონსტრაციების, "იმედის" დარბევისას.
პრეზიდენტ სააკაშვილის გადაწყვეტილება გადადგომის თაობაზე კი, შექმნილ სიტუაციაში, უდავოდ სწორი ნაბიჯი იყო.

- თქვენ მიგაჩნიათ, რომ ეს პრეზიდენტ სააკაშვილის მხრიდან კომპრომისი იყო?
- ეს ერთადერთი სწორი ნაბიჯი იყო.
- მაგრამ, როგორც ამბობენ, პრეზიდენტს ამ გადაწყვეტილების მიღება დასავლეთმა აიძულა.
- ეს ტყუილია. დასავლეთი "იმედის" გახსნას აიძულებდა. გადადექიო, არავის უთქვამს.
- არც კულუარებში?
- არც კულუარებში.
- თქვენ ამტკიცებთ, რომ ეს გადაწყვეტილება საკუთრივ, მისი პოლიტიკური გადაწყვეტილებაა?
- დიახ. შეიძლება, ვიღაცამ შიგნიდან ურჩია, მაგრამ გარედან რჩევა ეს არ ყოფილა.
- რატომ გამორიცხავთ ამას?
- იმიტომ, რომ ვიცი.

- იქნებ, იმიტომ გადადგა, რომ არჩევნებში გამარჯვებაში დარწმუნებული იყო?
- არ ვიცი. ამას 5 იანვარი გვაჩვენებს. არ მგონია, რომ ახლა სააკაშვილს გამარჯვება გარანტირებული ჰქონდეს. ეს არის პირველი არჩევნები, რომლის შედეგები წინასწარ არ ვიცით.
მიმაჩნია, რომ დემოკრატიული პროცესების თვალსაზრისით, სწორი მიმართულებით მივდივართ. გადახრები იცით, სად არის? გადახრები არის შიგნით: რამდენად დროულად გაიხსნა "იმედი"; რამდენად ადეკვატურად არის მედიაში წარმოდგენილი ოპოზიცია; იყენებს თუ არა სააკაშვილი სახელმწიფო რესურსს; რამდენად სუფთად შევძლებთ არჩევნების ჩატარებას...

- მაგრამ ის, რაც ახლა ჩამოთვალეთ, პრინციპული მნიშვნელობის საკითხები არ არის?
- ეს პრინციპული მნიშვნელობის საკითხებია. გააჩნია, რა პროპორციით იქნება ეს დარღვევები. თუ ისინი იმ პროპორციით იქნება, რომელიც 5 იანვარს უაზროს გახდის... მაგრამ, თუ დარღვევები, უხეშად რომ ვთქვათ, "ნორმალური გადახრის ფარგლებში" იქნება, მაშინ არჩევნები ნორმალურად ჩატარდება. ეს არ იქნება იდეალური არჩევნები, მაგრამ იქნება უკეთესი, ვიდრე ადრე იყო.

- უფრო დაწვრილებით, როგორ დაახასიათებთ წინასაარჩევნო პერიოდს?
- წინასაარჩევნო პერიოდი ჯერ სრულად არ დაწყებულა, ამიტომ მას ვერ დავახასიათებ. ბადრი პატარკაციშვილი აქ არ არის, ოპოზიციამ კი ახლა დაიწყო წინასარჩევნო კამპანია...
- მაგრამ მიხეილ სააკაშვილმა წინასაარჩევნო კამპანია ხომ კარგა ხანია, დაიწყო...
- მან კამპანია, სხვებთან შედარებით, ცოტა ხნით ადრე დაიწყო. საერთოდ კი, წინასაარჩევნო პერიოდი ახლა "რაზგონზეა".
- თქვენი აზრით, საპრეზიდენტო არჩევნებში ვინ არიან რეალური კონკურენტები?
- თუ მეორე ტური ჩატარდება, ყველა კანდიდატი რეალურია - სარიშვილის გარდა. მეორე ტურში გასვლის შანსი კი, ჩემი აზრით, სააკაშვილს, გაჩეჩილაძეს და გამყრელიძეს აქვთ.
- ცალკეული კანდიდატების გამარჯვების შემთხვევაში, როგორ წამოგიდგენიათ ქვეყნის პერსპექტივა? ვთქვათ, გაჩეჩილაძის გაპრეზიდენტების შემთხვევაში რას ვარაუდობთ?
- მას სურს, გაუქმდეს პრეზიდენტის ინსტიტუტი. თეორიულად ვმსჯელობ: დღეს პარლამენტში უმრავლესობა ვის აქვს? "ნაცმოძრაობას". ისინი ცვლილებას მიიღებენ და პრემიერ-მინისტრად ვინ მოგვევლინება? მიხეილ სააკაშვილი. გაჩეჩილაძე უფლებებშეზღუდული პრეზიდენტი იქნება, სააკაშვილი კი - პრემიერ-მინისტრი, ოღონდ - სერიოზული უფლებებით.
- რას ვარაუდობთ სააკაშვილის გამარჯვების შემთხვევაში?
- სააკაშვილის გამარჯვების შემთხვევაში ოპოზიცია ქუჩაში გამოვა.
- თქვენი აზრით, შესაძლოა, ისევ დესტაბილიზაციის საფრთხე გაჩნდეს?
- ეს შესაძლებელია.
- პატარკაციშვილი?
- ლონდონში წავა.

- თქვენ ამას სააკაშვილის გაპრეზიდენტების შემთხვევაში ვარაუდობთ, მაგრამ მე პატარკაციშვილის გაპრეზიდენტებაზე გკითხეთ...
- პატარკაციშვილი პრეზიდენტი ვერ გახდება - იმიტომ, რომ ის პოლიტიკოსი არ არის. ის ბიზნესმენია. სააკაშვილის ადგილზე რომ ვიყო, პატარკაციშვილს ბიზნესომბუდსმენად დავნიშნავდი და იმას გავაკეთებინებდი, რაც ყველაზე კარგად ეხერხება: კომერცია და კომერციის დაცვა. ოფიციალურ სახელმწიფო პოსტს შემოვიღებდი. ხომ არის სოზარ სუბარი...

- რატომ? სოზარ სუბარი ცუდი უფლებადამცველია?
- პატარკაციშვილი - როგორც ბიზნესმენების დამცველი, უფრო სხვა წონისა იქნებოდა.
პატარკაციშვილს სხვანაირი შლეიფი აქვს, სხვა ძალა. ვერ ხედავთ განსხვავებას სუბარსა და პატარკაციშვილს შორის? მე არ ვამბობ, რომ სოზარი ცუდია. მე მის პოლიტიკურ წონაზე ვსაუბრობ.

- არსებობს თუ არა არჩევნების გაყალბების რეალური საფრთხე?
- საფრთხე არის არა არჩევნების დღე, არამედ ის, თუ რა ხდება არჩევნებამდე. არჩევნების დღეს, ვფიქრობ, რომ იქნება მცირე დარღვევები, ინიცირებული ადგილებზე. ამ ეტაპზე ხელისუფლებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, რომ მან არჩევნები არ გააყალბოს და საერთაშორისო დამკვირვებლებმა ნორმალური ანგარიში დაწერონ.

- და ხელისუფლება ამისთვის ყველაფერს აკეთებს?
- ყველაფერს აკეთებს, მაგრამ არ მგონია, რომ ყველაფერი ადგილებამდე დავიდეს.
- პრეზიდენტობის ოპოზიციონერი კანდიდატები აცხადებენ, რომ მათ წინასაარჩევნო კამპანიის ჩატარება არათანაბარ პირობებში უწევთ. თქვენი დაკვირვებით, კონკრეტულად, რა აკრძალულ მეთოდებს იყენებს პრეზიდენტობის ერთ-ერთი კანდიდატი - მიხეილ სააკაშვილი?
- რა თქმა უნდა, არათანაბარ პირობებში იქნებიან - იმიტომ, რომ საქმე გვაქვს ქარიზმატულ, ახლახანგადამდგარ პრეზიდენტთან, რომელსაც ბიზნესმენთა სერიოზული ნაწილიდან სერიოზული მხარდაჭერა აქვს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ისინი მიხეილ სააკაშვილს მხარს ღიად უჭერენ, ვთქვათ, "ცენტრ-პოინტი", "ავერსი"... ეს ფულია, რომელიც სააკაშვილს საშუალებას აძლევს, მაგალითად, ვიღაც პატარა გოგოს კომპიუტერი აჩუქოს. თუმცა, მე ამაში განსაკუთრებულს ვერაფერს ვხედავ: მსოფლიოს ნებისმიერ ქვეყანაში სახელმწიფოს გადამდგარი ხელმძღვანელი ცდილობს, ადმინისტრაციული რესურსი გამოიყენოს. გააჩნია, რა დოზით იყენებ ამას.

- არსებობს საფრთხე, რომ ნებისმიერი საპრეზიდენტო კანდიდატის გამარჯვების შემთხვევაში, მოსალოდნელია პოლიტიკური დაპირისპირება, პოლიტიკური დევნა.
- ჩემი აზრით, ეს გარდაუვალია.
- გამოსავალს რაში ხედავთ?
- წინასაარჩევნო პერიოდი ნორმალიზებული უნდა იყოს; არჩევნები უნდა ჩატარდეს გამჭვირვალედ, დარღვევების მინიმალიზაციით, საერთაშორისო დამკვირვებლების აქტიური მონაწილეობით.

- ზემოთ აღნიშნეთ, რომ ხელისუფლებას პოლიტიკური პარტიების გაძლიერებაზე არ უზრუნია. ახლახან, ამერიკელმა პოლიტოლოგმა - ქ-ნმა ეპლბაუმმა რადიო "თავისუფლებასთან" ინტერვიუში განაცხადა, რომ ის, რაც საქართველოში მოხდა, გარკვეულწილად, დასავლეთის, ამერიკის შეერთებული შტატების შეცდომაა: მთელი ყურადღება მხოლოდ პრეზიდენტზე იყო კონცენტრირებული და სააკაშვილის მემკვიდრეობის ჩამოყალიბებისთვის, სერიოზული პოლიტიკური სპექტრის ჩამოყალიბებისთვის არ იზრუნეს.
- ეს ქართველების გასაკეთებელია. და მეორე: ოთხი წლის წინ ჩვენ ვლაპარაკობდით იმაზე, არის თუ არა საქართველო სახელმწიფო. დღეს ჩვენ საქართველოში დემოკრატიის ხარისხზე ვსაუბრობთ. ეს ძალიან დიდი განსხვავებაა. ჩვენ სახელმწიფო გვაქვს - სუსტი სახელმწიფო ინსტიტუტებით, არასაკმარისი დემოკრატიით, მაგრამ ხომ ფაქტია, რომ სახელმწიფო გვაქვს! ეს ამ ხელისუფლებამ შეძლო; მათ შორის - საერთაშორისო დახმარების სწორად გამოყენებით. ეს ფული რეალურად ხომ დაიხარჯა! მას, ძალიანაც რომ გინდოდეს, არავინ შეგაჭმევინებს.
ამავე დროს, ძალზე საყურადღებოა ის, რაც ამ კრიზისის დროს გამოჩნდა: ჩვენმა მთავრობამ არ იცის კრიზისის მენეჯმენტი; მიშას კი იმდენი უძახეს, - პიარიო, - აღმოჩნდა, რომ მას სულაც არ სცოდნია პიარი (იმდენი კარგი რამ, რაც გაკეთდა, ხალხამდე სწორად ვერ მიიტანეს); და გამოჩნდა, რომ კრიზისში ამერიკელებზე უფრო ეფექტურები ევროპელები ყოფილან. ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც საქართველოში, ამერიკელებთან ერთად, პროცესში ევროპელები რეალურად ჩაერთვნენ. ამერიკელებთან ერთად, ჩვენ ვნახეთ ევროპელების ძალზე შეთანხმებული, აქტიური ქმედება საქართველოში, რაც არის ახალი და მისასალმებელი. მიხნიკი ვინ ჩამოიყვანა? ამერიკელმა? ის ევროპელებმა ჩამოიყვანეს!

- "ჩვენ შეიძლება იზოლაციაში აღმოვჩნდეთ" - გიგა ბოკერიას მიერ გაკეთებული ეს მინიშნება ხელისუფლების მხრიდან მინიშნებად უნდა მივიჩნიოთ. როგორ ფიქრობთ, ამით ხელისუფლებას რისი თქმა სურს?
- რა იზოლაციაზეა საუბარი, არ მესმის. იზოლაციაში შეიძლება აღმოჩნდეს ერთ-ერთი პოლიტიკური ძალა და არა - ქვეყანა.