პლასტმასის ყვავილების ქვეყანა

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

24 დეკემბერი, 2007

"შეიძლება, დემონსტრაცია ბევრს აღარ სიამოვნებდეს; შეიძლება, მეც არ მსიამოვნებდეს, როცა ადამიანები ისევ კარავში წვებიან, როგორც თხუთმეტი წლის წინათ. მაგრამ ვინ არის დამნაშავე: ისინი, ვინც პროტესტს აცხადებენ, თუ ისინი, ვინც სხვანაირად არ ისმენენ ხალხის ხმას?
თუ ხელისუფლება ასეთი ჩაკეტილი იქნება, მსგავსი კატაკლიზმები ყოველთვის მოხდება. დემონსტრაციები შეიძლება მერეც მოხდეს. ის ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში ეწყობა, მაგრამ დაპირისპირებაში არასდროს გადადის", - გერმანისტი, ისტორიკოსი ლაშა ბაქრაძე.

- საქართველოდან 2 ნოემბერს გავემგზავრე. ნოემბრის ბოლომდე აქ არ ვყოფილვარ. როდესაც უცხოეთში ხარ და უყურებ, შენს ქალაქში როგორ ცემენ დემონსტრანტებს, ან რა ხდებოდა "იმედში" შეჭრის დროს, შეიძლება კიდევ უფრო მძაფრ შთაბეჭდილებას ტოვებს, ვიდრე მაშინ, როცა შინ ხარ.
როდესაც უცხოელი ნაცნობები მეკითხებოდნენ, რასაკვირველია, მიჭირდა, მეთქვა, რომ ისეთი ქვეყნიდან ვარ, სადაც დემონსტრანტებს თავში კეტებს ურტყამენ და ცრემლსადენ გაზს ესვრიან. ზოგიერთი ჩვენი პოლიტიკოსი ამბობს, - ეს უცხოეთშიც ხდებაო. მართალია: ხდება ხოლმე, როდესაც, მაგალითად, ვიღაც ახალგაზრდები ფანჯრებს ამტვრევენ ან მანქანებს წვავენ, მაგრამ აქ ამის მსგავსი არაფერი მომხდარა.

- მაგრამ 7 ნოემბრის დარბევების შემდეგ ხელისუფლების წარმომადგენლები მოსახლეობას არწმუნებდნენ, რომ ასეთი ტიპის საპროტესტო გამოსვლებს ევროპაში სწორედ ასეთი მეთოდებით არბევენ. თქვენ კარგად იცნობთ ევროპას. პარალელის გავლება შესაძლებელია?
- მაგალითად, როდესაც გასულ წელს, პარიზის გარეუბნებში, ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში, აჯანყებებს აწყობდნენ, მათ ძალაზე ძალითვე უპასუხეს. ეს ევროპისთვისაც მიუღებელია. თბილისში მსგავსი არაფერი ხდებოდა, რომ ასეთი ძალით ეპასუხათ. ვფიქრობ, რომ ეს იყო შიში - დემონსტრაციის, განსხვავებული აზრის, პროტესტის მიმართ შიში; არა სახელმწიფოებრივი პოზიციის გამოვლენა, არამედ - პირიქით.
ხელისუფლება საერთოდ არ აპირებდა, რომ ხალხისთვის მოესმინა, და ხალხსაც სხვა საშუალება არ დარჩა - გარდა იმისა, რომ დემონსტრაციები მოეწყო. სამწუხაროა, რომ საქართველოში პერმანენტული დემონსტრაციები და ისევ შიმშილობები თუ არ მოხდა, ხელისუფლებასა და ხალხს შორის არანაირი კომუნიკაცია არ ხდება. ჩვენი საზოგადოება ჩამოყალიბებული რომ იყოს (რომელსაც, სხვათა შორის, ხელისუფლებამ უნდა შეუწყოს ხელი), მაშინ შეიძლებოდა, დიალოგი სხვა ფორმით წარმართულიყო. შეიძლება დემონსტრაცია ბევრს აღარ სიამოვნებდეს; შეიძლება, მეც არ მსიამოვნებდეს, როცა ადამიანები ისევ კარავში წვებიან, როგორც თხუთმეტი წლის წინათ. მაგრამ ვინ არის დამნაშავე: ისინი, ვინც პროტესტს აცხადებენ, თუ ისინი, ვინც სხვანაირად არ ისმენენ ხალხის ხმას?

- თქვენი აზრით, ვინ?
- "ვარდების რევოლუციის" შემდეგ, მთელი წლების განმავლობაში ვხედავდით, რომ წრე, რომელიც სახელმწიფოს მართავს, სულ უფრო ვიწროვდებოდა. პირადად მე მოველოდი, რომ ახალგაზრდა ადამიანებისგან შემდგარი ეს ხელისუფლება ბევრად უფრო გახსნილი, არაბიუროკრატიული იქნებოდა.

- თქვენ მათ იცნობდით და ეს გაძლევდათ ასეთი იმედის საფუძველს?
- დიახ, ზოგიერთებს ვიცნობდი და, ყოველ შემთხვევაში, ვფიქრობდი, რომ ისინი, დასავლურად მეტ-ნაკლებად განათლებული ადამიანები, უფრო სხვანაირად მოიქცეოდნენ, ვიდრე - მათი წინამორბედები. ვფიქრობდი, რომ ყველაფრის განმსაზღვრელი არ იქნებოდა ვიწრო პარტიულობის პრინციპი. პირიქით მოხდა: ისინი კეთილგანწყობილნი იყვნენ მხოლოდ იმათ მიმართ, ვინც პირადად მათი ერთგული იყო. ამას სახელმწიფოებრივ პრინციპებთან საერთო არაფერი ჰქონდა. საქართველოში გადაწყვეტილების მიმღებთა წრე არაბუნებრივად პატარაა. ეს დემოკრატიის ძირეულ პრინციპებს ეწინააღმდეგება. ასეთი კატაკლიზმებიც ამიტომ მოხდა.
ახალ ხელისუფლებას შეეძლო უფრო ფართო საზოგადოებრიობაზე დაყრდნობა, რადგანაც მის მიმართ განსაკუთრებული კეთილგანწყობა იყო. პატარა ჯგუფის მიერ გადაწყვეტილებების მიღება დემოკრატიული კი არა, დიქტატორული, ტოტალიტარული სახელმწიფოებისთვის არის დამახასიათებელი. დემოკრატიულ სახელმწიფოში საზოგადოებას აქვს გარკვეული ბერკეტები იმისთვის, რომ ხელისუფლებას უთხრას: რა მოსწონს და რა არ მოსწონს მის მმართველობაში. ჩვენთან საზოგადოება ბოლომდე არ არის ჩამოყალიბებული და, შესაბამისად, ასეთი ბერკეტებიც შემუშავებული არ არის, მაგრამ, თუ დემოკრატიულ სახელმწიფოში ცხოვრება გვინდა, არ შეიძლება, იგი მხოლოდ და მხოლოდ ბიუროკრატიის საფუძველზე ვაშენოთ. საქართველოში საზოგადოებას, ფაქტობრივად, არანაირი ფუნქცია არ აქვს: ერთი მხრივ, იმის გამო, რომ ის არ ჩამოყალიბდა; მეორე მხრივ კი, ხელისუფლება მის ჩამოყალიბებას ხელს არასოდეს უწყობდა. მას არ უნდა, რომ მის საქმეებში სხვა ჩაერიოს.
ხელისუფლების წარმომადგენლები ძალიან ცუდად რეაგირებდნენ მცირე კრიტიკაზეც კი და, სწორედ ამიტომ, ეს ჯგუფი უფრო და უფრო ჩაკეტილი და პატარა გახდა. სამწუხაროდ, საზოგადოებას, თუ გნებავთ - ხალხს, სხვა გზა არ დარჩა, გარდა იმისა, რომ, როგორც კი შედარებით უფრო ორგანიზებული გახდა ეს დანაწევრებული ოპოზიცია, მათ გვერდში დამდგარიყო და პროტესტი გამოეთქვა.
ხელისუფლებასთან სხვა მეთოდით ურთიერთობა, გარდა დემონსტრაციებისა, გამოსვლისა, ყვირილისა, ხალხს აღარ გვრჩება. ვფიქრობ, რომ ეს ძალიან სერიოზული პრობლემაა საქართველოში.

- მაგრამ, იქნებ, ოპოზიციასაც აქვს პოლიტიკური დისპუტის კულტურის პრობლემა?
- რასაკვირველია. მაგრამ იმ ოპოზიციისაც კი, რომელიც იყო, სრული იგნორირება ხდებოდა. შეიძლება ვისაუბროთ იმაზე, როგორი ხარისხის იყო დისკუსია "ტელეიმედში", მაგრამ მედიის მიერ შექმნილ სივრცეში სადისკუსიოდ ხელისუფლება საერთოდ არ დადიოდა. და ასევე ხდებოდა ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც: ძალიან ძნელი გახდა ხალხის ხელისუფლებასთან ურთიერთობა. პროტესტი დიდი ხნის განმავლობაში გროვდებოდა და მან დემონსტრაციების დროს ამოხეთქა.
თუ ხელისუფლება ასეთი ჩაკეტილი იქნება, მსგავსი კატაკლიზმები ყოველთვის მოხდება. დემონსტრაციები შეიძლება მერეც მოხდეს. ის ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში ეწყობა, მაგრამ დაპირისპირებაში არასდროს გადადის.
- ხომ არ ფიქრობთ, რომ ის, რაც მოხდა, გარკვეულწილად, ინტელექტუალური ელიტის პასიურობის შედეგიც არის?
- საერთოდ, სიტყვა "ელიტას" ძალიან გავურბივარ...
- მაგრამ ინტელექტუალებიც ხომ უნდა გავმიჯნოთ: არიან მთავრობის ინტელექტუალები და დანარჩენები... მე დანარჩენების პასიურობაზე გკითხეთ.
- რასაკვირველია. მაგრამ საქართველოში, სამწუხაროდ, მუდმივად ხდება დაშორიშორება: თითქოს არსებობს განსაკუთრებული ელიტა და დანარჩენი ხალხი. ელექტრონულ მედიაშიც პრიმიტიული დამოკიდებულებაა: თოქ-შოუების ერთ ბლოკში მხოლოდ ე.წ. პოლიტიკოსები სხედან, რომლებმაც ერთ მშვენიერ დილას გაიღვიძეს და გამოაცხადეს, რომ პოლიტიკოსები არიან. მერე, რატომღაც, ერთად დასხამენ ხოლმე, ასევე, ე.წ. ინტელიგენციის წარმომადგენლებს. შერევისა ეშინიათ. ოღონდ ვის?
- საინტერესოა თქვენი აზრი: ვის ეშინია?
- მე კითხვას ვსვამ: პოლიტიკოსებს და ინტელიგენციას ერთად დასხდომის ეშინიათ? თუ მედიას ეშინია - იმიტომ, რომ კითხვები არ აქვს?

- რაც შეეხება ტელეგადაცემებში "ბლოკებად" წარმოდგენილ პოლიტიკოსებს და ინტელექტუალებს: კონკრეტულ მაგალითებს დაასახელებთ?
- ნებისმიერ არხზე! რა კონკრეტული მაგალითი უნდა გითხრათ? თქვენ გინახავთ, მაგალითად, რომ, ვთქვათ, მე, ლაშა ბაქრაძე, ვიჯდე რომელიმე პოლიტიკოსთან ერთად? ეს წარმოდგენაშიც კი შეუძლებელია! უნდა იჯდეს პოლიტიკოსი კუკულაშვილი პოლიტიკოს ზუზუბაშვილთან ერთად და ე.წ. ინტელექტუალი - ე.წ. ინტელექტუალთან ერთად!
მე ხშირად ვარიდებ თავს ასეთ გამოსვლებს: ადამიანს კონკრეტულ თემაზე სათქმელი თუ არ აქვს, შეიძლება, მუდმივად ტელესტუდიაში ყოფნისგან თავი შეიკავოს, მაგრამ ძალიან საინტერესოა, რომ სწორედ მედია წარმოშობს ე.წ. ვარსკვლავებს, ქმნის ცნობად სახეებს (ეს უცნაური ტერმინი მართლა არსად მსმენია).
სხვათა შორის, მთელ ამ პოლიტიკურ დავიდარაბაზე ქართული მოსახლეობის ძალიან დიდ ნაწილს გული რომ ერევა, სწორედ მოყირჭებულობის ბრალია - იმის ბრალია, რომ ეს ადამიანები გამოდიან და, გაუთავებლად, ერთსა და იგივეს ლაპარაკობენ. მაგრამ ნიშანდობლივი ის არის, რომ ასეთივე დამოკიდებულება უჩნდება ჩვეულებრივ მოქალაქეს ე.წ. ინტელექტუალებისადმი, რომლებიც მუდმივად ტელევიზიებში სხედან და არაფერს საინტერესოს არ ლაპარაკობენ. არა მარტო ხელისუფლების ჯგუფი არის ძალიან ვიწრო, რომელიც გადაწყვეტილებებს იღებს, არამედ ეს - ე.წ. მოინტელექტუალო, ელიტარული ჯგუფიც არის ძალიან ვიწრო და ამიტომაც იწვევს საზოგადოებაში გაღიზიანებას ორივე მხარის გამოჩენა. საბოლოოდ კი, ჩვეულებრივი მოქალაქე ფრუსტრირებული რჩება.
შესაძლოა, ინტელექტუალები საქართველოში ზარმაცები არიან და არაენერგიულად ერევიან სახელმწიფოს მშენებელობის პროცესში, მაგრამ ამაშიც, პირველ რიგში, ხელისუფლება არის დამნაშავე.
ამ წლების განმავლობაში ჩვენ, ხელისუფლებამაც და ინტელექტუალებმაც, ყველაფერი გავაკეთეთ იმისთვის, რომ ჩვეულებრივმა მოქალაქემ ამ ქვეყნის სრულუფლებიან მოქალაქედ არ იგრძნოს თავი. პასუხისმგებლობის გრძნობა არ შეიძლება, ადამიანს გაუჩნდეს, როდესაც, მაგალითად, არ არსებობს თვითმმართველობა, როდესაც არ არსებობს ნორმალური სასამართლო.

- ზემოთ ახსენეთ, - ინტელექტუალები, კი, ბატონო, ზარმაცები არიანო. მაგრამ ვსაუბრობთ პასუხისმგებლობაზეც. ხომ არ ფიქრობთ, რომ სწორედ ინტელექტუალების პასუხისმგებლობის საკითხიც უნდა დაისვას? მორალურ პასუხისმგებლობას ვგულისხმობ. როგორ ფიქრობთ, თქვენ, საზოგადოების იმ ნაწილმა, რომელსაც საზოგადოება უნდა უჯერებდეს, გააკეთეთ რამე იმისთვის, რომ ხელისუფლებას თავისი საქმიანობისთვის გადაეხედა? რა იწვევდა პირადად თქვენში პროტესტს და რის მიმართ არ გამოხატეთ ხმამაღლა უკმაყოფილება?
- ძალიან ძნელია ეს. არ ვარ ის ადამიანი, რომელიც გარბის და თვითონ ეტენება სადღაც, რომ თავისი აზრი ვინმეს თავს მოახვიოს, მაგრამ ვცდილობ, არასდროს ვიყო კონფორმისტი.
მე ვთქვი (და პროტესტი სხვების მხრიდანაც იყო), რომ არ მომწონს, თუნდაც, წმინდა გიორგის სვეტი. ეს ხომ ერთი შეხედვით სრულიად არაპოლიტიკური პრობლემაა. მაგრამ, ამანაც კი, ხელისუფლების გარკვეულ ფენებში გაღიზიანება გამოიწვია.
მსგავსი საკითხები უამრავია. მაგალითად, როდესაც სვეტის წინააღმდეგ გამოვდივარ, ვამბობ, რომ ის არ არის მხოლოდ რაღაც ცალკეული ძეგლი. ეს სვეტი ხელისუფლების ძველმოდური აზროვნების მანიშნებელია. ეს გამოიხატება ქალაქის ამა თუ იმ ნაწილის რესტავრაციაშიც - თუნდაც, რუსთაველის ქუჩის. შეუძლებელია, შეუიარაღებელი თვალით ადამიანმა არ დაინახოს: როდესაც იღებენ ძველ, მშვენიერ ქვებს - თუნდაც სტალინის დროისა, და ახალი, პატარა ფილებით ცვლიან. რატომ ხდება ეს? არის უამრავი სხვა პრობლემა, რომელიც შეიძლება იგივე ფულით გადაიჭრას. რატომ იღებენ იმას, რაც ისედაც მშვენიერ მდგომარეობაშია, თუ არა კორუფცია?! სხვათა შორის, არსებობდა მშვენიერი პროექტი რუსთაველის პროსპექტის რესტავრაციის, რომელიც მერე, სხვადასხვა მიზეზის გამო, არ განხორციელდა და ის ხორციელდება, რასაც ახლა აკეთებენ. სხვა თემაზე გადავედით, მაგრამ მთელ საქართველოში, სადაც რესტავრაციას აკეთებენ, ყველგან პლასტმასის ყვავილები ჩნდება: პლასტმასის ყვავილები ხომ არის არანორმალური სიყალბის მაგალითი! ეს, ერთი შეხედვით, პატარ-პატარა დეტალებია. შეიძლება თქვან, - ისეთი სერიოზული ამბები გველოდება წინ და ამაზე რატომ ლაპარაკობსო. ძალიან ბევრი რამ სწორედ ასეთ - პატარა დეტალებში გამოიხატება. პლასტმასის ყვავილები სიღნაღში - ეს ხომ ძალიან სასაცილოა! ეს ყველაფერი ხომ, ძალიან ხშირად, უცხოელებისთვის კეთდება. თქვენ ვერ წარმოიდგენთ, როგორ ზიზღს იწვევს პლასტმასის ყვავილები სიღნაღში უცხოელებში! მეორე საკითხია, რომ ყველგან ერთნაირი პლასტმასის ყვავილებია. ეს ეჭვს იწვევს, რომ ერთი ფირმა მდიდრდება. ხალხი ასეთ რაღაცებს ყურადღებას აქცევს - იმიტომ, რომ ეს მათ თვალწინ ხდება. ამიტომ, გული უცრუვდება და, მედიასაშუალებებით რაც უნდა დიდი პროპაგანდა მიდიოდეს, მაინც არაფერი გამოვა. გულაცრუებულ ხალხთან ერთად არანაირი სახელმწიფოებრიობა არ აშენდება. ეს ტყუილია. აი, ამ პლასტმასის ყვავილებით სახელმწიფოებრიობა არ აშენდება.

- ეს ერთგვარი მეტაფორაა?
- დიახ.
- გული თქვენც ხომ არ აგიცრუვდათ?
- ძალიან ძნელია, საქართველოში გული არ აგიცრუვდეს. ძალიან გამძლე უნდა იყოს ადამიანი და ძალიან ოპტიმისტი. იმიტომ, რომ საზოგადოების მხრიდანაც არ არსებობს გარკვეული მიზნებისთვის ბრძოლა (ვთქვათ, არავის აინტერესებს ეკოლოგიური, სოციალური პრობლემები) - გარდა იმისა, დავამხოთ თუ არ დავამხოთ პრეზიდენტი - ზოგადად.
მაგალითად, აზრს კარგავს ის, რომ საქართველოში რაიმე დაწერო - იმიტომ, რომ ნაწერს, ფაქტობრივად, არავინ კითხულობს. ქართული პრესა საინტერესო არ არის. შეიძლება, ტელევიზიაზე ოდნავ უკეთესი იყოს, მაგრამ არ შეიძლება, ქართული პრესა ვერ ხვდებოდეს: თუ პრესაში ანალიზი არ იქნება (და ეს ქართულ პრესაში თითქმის არ არის) და იქნება მხოლოდ "ნიუსი", მაშინ, რასაკვირველია, ელექტრონული მედია ყოველთვის სჯობს: იქიდან ყოველდღიურად, დროულად ვიგებთ იმ ზედაპირულ ინფორმაციას, რომელსაც საქართველოში ინფორმაციას ეძახიან. მაგრამ ეს ინფორმაცია არ არის. ინფორმაციული თვალსაზრისით, ჩვენ დღეს სრულ ჭაში ვართ. ეს სამყარო მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოთი არ ამოიწურება. ამიტომ არის მერე, რომ ვიღაც გათავხედებულ პოლიტიკოსს შეუძლია გვითხრას: "უცხოეთშიც ასე ხდება".
ძალიან სამწუხაროა, რომ არიან ინტელექტუალები, ნამდვილად განათლებული ადამიანები, რომლებიც, როგორც ჩანს, სრულიად გულახდილად თვლიან, რომ შეიძლება დროებით გადავუხვიოთ სამართლიანობის პრინციპებს, მაგრამ მთავარია, რომ არის დიდი მიზანი - სახელმწიფო. რას ნიშნავს ეს სახელმწიფო, თუ არა ნორმალურ, დემოკრატიულ სახელმწიფოს, რომელშიც ნებისმიერი ადამიანი სამართალს იპოვის? ეს ადამიანები მეუბნებიან, რომ დარღვევები ნებისმიერი დემოკრატიული ქვეყნის ჩამოყალიბების პროცესში ხდებოდა. ტყუილია! არც ერთი ნორმალური ქვეყანა დარღვევებით არ ჩამოყალიბებულა.

- საზოგადოებრივ შეხვედრებში, დისკუსიებში მონაწილეობთ. იქ ხელისუფლების წარმომადგენლები მოდიან?
- ასეთი შემთხვევებიც ყოფილა. მაგალითად, თავის დროზე, ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდში, ლუსტრაციის თემაზე ვმსჯელობდით. გიგა ბოკერია უნდა მოსულიყო, მაგრამ არ მოვიდა. თუმცა, იყო ნიკა რურუა, რომელმაც თავის თავზე აიღო ხელისუფლების წარმომადგენლის ფუნქცია, რისთვისაც მისი მადლობელი ვარ.
ამ შეხვედრაზე მომხსენებელი გერმანელი სტუმარი - ბ-ნი გაუკი იყო. ის არის ადამიანი, რომელმაც გერმანიაში ლუსტრაციის ორგანიზება მოახდინა. ის, რაც ამ ადამიანმა და მისმა კოლეგებმა გააკეთეს, არა მხოლოდ აღმოსავლეთ ევროპის, არამედ მსოფლიოს ისტორიაშიც თვალსაჩინოა. ძალიან საინტერესო იყო, რომ ეს კაცი, ბოლოს და ბოლოს, საქართველოში ჩამოვიყვანეთ და მან თავისი აზრი გვითხრა.
დღეს ლუსტრაციაზე იმიტომ არ ვსაუბრობთ, რომ ვიღაც შეიზღუდოს. ჩვენი ხელისუფლება იმდენად გაახალგაზრდავდა, რომ შეზღუდვებს, რომელიც იყო საჭირო, ვთქვათ, 90-იანი წლების დასაწყისში, დღეს აზრი ეკარგება - იმიტომ, რომ ისინი ფიზიკურად, ასაკობრივი თვალსაზრისით, ვერ მოასწრებდნენ საბჭოთა ორგანოებთან თანამშრომლობას. მაგრამ ჩვენ უნდა გავიგოთ, თუ როგორი იყო მმართველობის პრინციპი საბჭოთა კავშირის დროს. მოსმენები დღესაც გრძელდება.
ჩვენთან ჩვენივე ისტორიის დამუშავება არ ხდება. საერთოდ, უნდა ითქვას, რომ ქართველი საზოგადოება ყოველგვარ მტკივნეულ თემას გაურბის. ეს საზოგადოების სისუსტის ნიშანია.

- რატომ ხუჭავენ თვალს ლუსტრაციაზე სახელისუფლებო წრეები - მითუმეტეს, თუკი ასაკი ხელს არ უწყობთ?
- არ ვიცი. ამ სფეროში ინფორმაცია მხოლოდ დღევანდელ კაგებეს აქვს. როდესაც ცოდნის მონოპოლიზაცია ხდება, მაშინ ყოველთვის შესაძლებელია, რომ იგი ბოროტად იქნეს გამოყენებული. ცოდნის მონოპოლიზაცია არადემოკრატიული პრინციპია. ლუსტრაცია კი საჭიროა არა იმისთვის, რომ ვინმე დაისაჯოს, არამედ იმისთვის, რომ ვიცოდეთ, როგორი იყო სისტემის პრინციპი. ძველი სისტემის დაძლევა არ ხდება და მას ზერელედ რაც უნდა ვაგინოთ, არაფერი გამოვა.
- როგორ შეაფასებთ მიმდინარე პროცესებში ახალგაზრდების როლს?
- არის ძალიან დიდი ჯგუფი, რომელსაც წარმოდგენა არ აქვს, რა ხდება პოლიტიკაში. მაგრამ არის ძალიან ბევრი ანგაჟირებული ახალგაზრდაც: ბევრი კონფორმისტი იზრდება ჩვენ თვალწინ, მეტსაც ვიტყოდი - ოპორტუნისტი. ისინი ხელისუფლებასთან სიახლოვით ცდილობენ კარიერის გაკეთებას. ეს ბნელ კომკავშირულ გამოცდილებას მახსენებს.

- ბოლო დროს საქართველოში განვითარებულ პროცესებში საზოგადოების ინტელექტუალური ნაწილის ერთი ფრთაც ჩაერთო - "ზნეობრივი ფრონტის" სახით. მისი წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ამ გზით შეეცდებიან, უზნეობას დაუპირისპირდნენ. თქვენ "ზნეობრივ ფრონტში" არ გაწევრიანებულხართ. რატომ?
- რატომ უნდა გავწევრიანებულიყავი? საზოგადოების გარკვეული ჯგუფები ცდილობენ, მიმდინარე პროცესებზე გარკვეული ზეგავლენა იქონიონ. თავისთავად, ამაში ცუდი არაფერია. სამწუხარო ის არის, რომ, როგორც უკვე ვთქვი, პროცესებზე ზეგავლენის მოხდენის არანაირი ინსტრუმენტი არ არსებობს. ეს ძალიან ძნელია. ამიტომ არის, რომ ბევრი ადამიანი ასეთ პროცესებში თავის ადგილს ვერ ხედავს.
- თუ პროცესებზე გავლენას ვერ ახდენ, ე.ი. გამოსავალი არ არის?
- გარკვეული ტიპის გამოსავალი იყო ეს დემონსტრაციებიც. როდესაც სხვანაირად არ გელაპარაკებიან, რომ შენი ხმა მიაწვდინო, ეს ერთ-ერთი გამოსავალია. მაგრამ, თუკი ასე გაგრძელდება, მაშინ შეიძლება უფრო სერიოზული დესტაბილიზაციის საშიშროებაც შეიქმნას. ამიტომ ხელისუფლებამ უნდა სცადოს, სხვებსაც მოუსმინოს. მაშინ საზოგადოებაც აქტიური იქნება და ეს ქვეყანაც ყველასი იქნება და არა - ერთი პარტიის.

- ამბობენ, რომ არჩევნების შემდეგ მოსალოდნელია პოლიტიკური დაპირისპირება, დევნა. თქვენც გრძნობთ ამ საფრთხეს? როცა დესტაბილიზაციაზე საუბრობდით, რა იგულისხმეთ?
- თუ დღევანდელი ხელისუფლება ქვეყნის სათავეში ისევ დარჩება და ისევ ისეთი ჩაკეტილი იქნება, როგორიც აქამდე იყო, დესტაბილიზაციის საშიშროება ყოველთვის იქნება. დემონსტრაცია არ შეიძლება ჯანმრთელი სახელმწიფოსთვის საშიშროებას წარმოადგენდეს. დღევანდელ ხელისუფლებაში კარგად იციან: მიუხედავად იმისა, რომ ამბობენ, - სახელმწიფო ავაშენეთო, ეს სახელმწიფო აშენებული არ არის. ამიტომაც იყო ასეთი საშინელი, მწვავე რეაქცია. თუკი ისევ მხოლოდ ერთპარტიული სახელმწიფოს მშენებლობა გაგრძელდება, მაშინ ამ ქვეყანაში ნამდვილი სტაბილურობა არ იქნება. ჩვენ ხომ პრობლემები მხოლოდ ქვეყნის შიგნით არ გვაქვს. ხომ შესაძლებელია, ქვეყანა ერთ მშვენიერ დღეს გარედან საფრთხის წინაშე დადგეს?! ასეთ გამოწვევას ერთი პარტიის ერთგული თუ ოპორტუნიზმის გამო ერთგული წინ ვერ აღუდგება.

- რა ფაქტორს გულისხმობთ?
- რუსეთს. ჯარს მხოლოდ იმისთვის ხომ არ ვზრდით, რომ ქართველი ჯარისკაცი ერაყში წავიდეს?
დემოკრატია არ არის მოგონილი იმისთვის, რომ ვიწვალოთ. დემოკრატია არის მმართველობის ადვილი ფორმა, სადაც შესაძლებელია, ბევრმა ადამიანმა მოახდინოს ხელისუფლებაში პარტიციპაცია; სადაც შესაძლებელია, ხელისუფლებას ჰქონდეს ფართო დასაყრდენი; სახელმწიფო იყოს სტაბილური - ხალხის მხარდაჭერის საფუძველზე.
ამ არჩევნებში ადამიანებს ძალიან გაუჭირდებათ არჩევანის გაკეთება. შეიძლება გააკეთო არჩევანი ვიღაცის წინააღმდეგ, მაგრამ ვისთვის აკეთებ არჩევანს? სამწუხაროა, რომ ქვეყანაში არსებულის სერიოზული ალტერნატივა ვერ ჩამოყალიბდა.