ისევ მოლაპარაკებების მაგიდასთან: იმედი გარანტიების გარეშე

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

15 ოქტომბერი, 2010

დავით ბერძენიშვილი: "შრომა ულტიმატუმად შეგვიფასეს. და ამ დროს, სააკაშვილმა  თვითონ წამოგვიყენა ულტიმატუმი"

"კარგი იქნება, თუკი თავიდანვე მივიღებთ გადაწყვეტილების მიღების წესს. მაგრამ თუკი ისინი ამ წესის მიღებისთვის დღეს მზად არ არიან, გავაგრძელოთ მუშაობა და ვიმსჯელოთ სხვადასხვა, მნიშვნელოვან თემასა და საკითხზე.  ხომ ამბობენ, ახალი საარჩევნო კოდექსი უნდა დავწეროთო?" - აცხადებს "მთელ კვირასთან" საუბრისას რესპუბლიკელი დავით ბერძენიშვილი.

- ოპოზიციური პარტიები, სარჩევნო გარემოს გაუმჯობესების მიზნით, ისევ დასხედით ხელისუფლებასთან მოლაპარაკების მაგიდასთან. ამ მხრივ, 2008 წლის გაზაფხულზე, თქვენ უკვე გქონდათ მძიმე გამოცდილება, როდესაც პრაქტიკულად მიღწეული შეთანხმების შემდეგ ხელისუფლებამ უკან წაიღო თავისი სიტყვები და მიღწეული შეთანხმება ჩაშალა. უშედეგოდ დასრულდა მოლაპარაკებების ციკლი 2009-შიც. ახლა რა რეალური საფუძველი გაგიჩნდათ მოლაპარაკებების მაგიდასთან დასაბრუნებლად?
- რა თქმა უნდა, არ არსებობს არავითარი გარანტია იმისა, რომ ეს ფორმატი ძალიან წარმატებული იქნება. მაგრამ ოპოზიციის მხრიდან საარჩევნო გარემოს გაუმჯობესებისთვის ბრძოლის  მცდელობას აზრი მაინც აქვს. თითქოს გაუგებარი უნდა ყოფილიყო, ისევ რატომ იწყებს ხელისუფლება ოპოზიციასთან საარჩევნო გარემოზე, საარჩევნო კოდექსზე ლაპარაკს სულ რამდენიმე თვის წინ ჩატარებული არჩევნების შედეგების გათვალისწინებით (სხვა საკითხია, როგორ მოახერხა მან ხმების შეკოწიწება, შეგროვება, წართმევა და ა.შ.). მაგრამ, ამ შედეგის მიუხედავად, აღნიშნული პროცესის მიმართ საერთაშორისო ორგანიზაციების ინტერესი, ძალიან კორექტული ფორმით გამოხატული, თუმცა, მაღალია.
ვფიქრობ, რომ სწორედ საგარეო ფაქტორი არის მნიშვნელოვანი გარემოება, რამაც ხელისუფლებას მიაღებინა გადაწყვეტილება, კვლავ დაიწყოს ოპოზიციასთან საარჩევნო გარემოზე საუბარი.
- მაგრამ არსებობს ამ პროცესის მიმართ სკეპტიკური დამოკიდებულებაც: არაერთი ადამიანი ფიქრობს, რომ იგი მხოლოდ "შეხვედრა - შეხვედრისთვის" დატვირთვის მატარებელი შეიძლება იყოს. ეს მოსაზრება, არსებული გამოცდილების გათვალისწინებით, უსაფუძვლო არ არის. მისი გაქარწყლება რა არგუმენტით შეგიძლიათ?
- ცალსახად ვერდიქტის გამოტანა ძალიან ძნელია. არც იმის გაცხადების მყარი საფუძველი არსებობს, რომ სერიოზულ შედეგს აუცილებლად მივაღწევთ, და არც იმისა, რომ შედეგს ვერც ერთ შემთხვევაში მივიღებთ. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ეს არის პროცესი.
ხელისუფლების მოტივაციების სრული ცოდნა შეუძლებელია, მაგრამ გარკვეულ ფაქტორებს ვაანალიზებ: მეორე წელი მთავრდება, რაც სააკაშვილი ვერ ახერხებს ობამასთან შეხვედრას - მაშინ, როდესაც ობამა უკვე შეხვდა სარქისიანს, ალიევს, ნაზარბაევს. არც ერთი მათგანი თავის ქვეყანაში დემოკრატიის ბურჯად მიჩნეული არ არის. ამერიკა-საქართველოს შორის ურთიერთობები ბაიდენისა და ჰილარი კლინტონის დონეს ვერ ასცდა. ბევრი საერთაშორისო ექსპერტი, პოლიტოლოგი, ყოფილი პოლიტიკოსი, რომლებიც ამერიკასა და ევროპაში საქმიანობენ, კრიტიკულები არიან სააკაშვილის ხელისუფლების მიმართ სწორედ დემოკრატიის ნაკლებობის გამო.
ეს ფაქტორები გვაფიქრებინებს, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და გავლენიან სახელმწიფოთა ადმინისტრაციების, საკანონმდებლო ორგანოების შესაბამისი კომიტეტების დამოკიდებულება ასეთია: ერთი მხრივ,  მათთვის პოლიტიკური დღის წესრიგში არავითარი ვადამდელი არჩევნები არ მოიაზრება; მეორე მხრივ, მათთვის  2012-2013 წლების შემდეგ ქვეყნის მართვის არც აზერბაიჯანული (რამდენჯერაც გინდა, იყარო კენჭი პრეზიდენტობისთვის), არც რუსული (პრემიერ-მინისტრობის რანგში მართო ქვეყანა) მოდელი მისაღები არ არის. ამის კატეგორიული მტკიცება ძნელია, მაგრამ მათი წერილებიდან, მათთან ურთიერთობებიდან, ძალიან კორექტულად გამოხატული პოზიციებიდან გამომდინარე, ასე ჩანს. მე არ ვამბობ, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლები  ოპოზიციის ემისრები არიან. მაგრამ ისინი არც ხელისუფლების ემისრები არიან. და, რაკი პროცესში თუნდაც ირიბად არიან ჩართულნი, არც მათ ინტერესში შედის, რომ პროცესი სრულიად უშედეგოდ დასრულდეს.
- წინა მოლაპარაკებათა ციკლებიც ხომ მათი ხელშეწყობით მიმდინარეობდა? თქვენ  პირადად იყავით იმ შეხვედრების მონაწილე და "შედეგებიც" კარგად გემახსოვრებათ.
- კი, ბატონო, გავაგრძელოთ მსჯელობა: ხაზს ვუსვამ, რომ საგარეო ფაქტორი ამჟამად უკეთ არის წარმოდგენილი იმასთან შედარებით, ვიდრე ეს იყო 2008 წლის გაზაფხულზე ან 2009 წლის შემოდგომაზე. მაშინ სააკაშვილი ბუშის ადმინისტრაციის ფავორიტი იყო, დღეს კი ის არ არის ობამას ადმინისტრაციის ფავორიტი.
არსებობს სხვა ფაქტორიც, რომელიც ოპოზიციურ "რვიანს" უკავშირდება. არ არსებობდა ასეთი ოპოზიციური "რვიანი", მაგალითად, 2009 წლის საშემოდგომო, "ენ-დი-აის" ფორმატში მუშაობის დროს. ოპოზიციური "რვიანი" - ეს არის ბოლო თვითმმართველობის არჩევნებზე მეორე, მესამე და მეოთხე ადგილებზე გასული საარჩევნო სუბიექტების ერთობა. "ალიანსის", "ქრისტიან-დემოკრატებისა" და "ეროვნული საბჭოს" მიერ მიღებული ხმების ჯამი - თითქმის 45% ხელისუფლების 52,5%-ის თანაზომადია.
გარდა ამისა,  ფორმალური კრიტერიუმებით თუ ვიმსჯელებთ, პროცესში ჩართულნი არიან "მრეწველებიც": მათ, არჩევნების ოფიციალური შედეგების მიხედვით, ხმების დაახლოებით 5% მიიღეს.
ძირითადად, ეს ინიციატივა ეკუთვნის "რვიანს". მასში "ქრისტიან-დემორკატების" ყოფნა ხელისუფლებისთვის უხერხული ფაქტორია. "ქრისტიან-დემოკრატებმა" ამ "რვიანში" ყოფნით ოპოზიციური ლეგიტიმაცია მიიღეს. მეორე მხრივ, ისინი საკუთარ ტაქტიკას აგრძელებენ: ერთი მხრივ, არიან "რვიანში" და არიან მის მიერ საარჩევნო გარემოსთან დაკავშირებით წარმოდგენილი დოკუმენტის მხარდამჭერები. მეორე მხრივ კი, მათ ხმა მისცეს საქართველოს კონსტიტუციის ახალ რედაქციას, რომელსაც სხვა ოპოზიციური პარტიები არ ვეთანხმებით.
საქართველოს პოლიტიკურ ოპოზიციაში ერთი კარგი ტენდენცია იკვეთება: პოზიციებისა თუ ტაქტიკის თვალსაზრისით სხვაობათა პარალელურად, იზრდება შიდა ოპოზიციური კორექტული ურთიერთობების ხარისხი.
- და ამ ტენდენციის არსებობა თქვენთვის დასაშვებს ხდის ოპოზიციურ "რვიანში" "ქრისტიან-დემოკრატების" ყოფნას?
- "ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობა" არის ოპოზიციურ "რვიანში" - მიუხედავად ყოველგვარი განსხვავებისა. მათ ამ დოკუმენტზე ხელი აქვთ მოწერილი - ისევე, როგორც ჩვენ, "კონსერვატორებს", "თავისუფალ დემოკრატებსა" და სხვებს.
- და ეს თქვენთვის მისაღებია?
- ჩვენ მოცემულობის გათვალისწინებით ვმოქმედებთ. ჩვენ არ ვართ კუნძულზე. ჩვენ ვიღებთ ვალდებულებას, რომ დავიცავთ შეთანხმებას, რომელიც "რვიანის" დოკუმენტში აისახა. თუკი ვინმე მას ვერ დაიცავს, ამაში გარკვეული პოლიტიკური საფასური იქნება გადასახდელი.
- რამდენადაც ცნობილია, მოლაპარაკების მაგიდასთან დასხდომას მხოლოდ "რვიანის" წარმომდგენლები აპირებდით. ახლა კი აღმოჩნდა, რომ ეს ფორმატი სრულიად ღიაა: მასში შემოსვლა ნებისმიერ პოლიტიკურ სუბიექტს შეუძლია. რატომ შეცვალეთ გადაწყევტილება?
- ბუნებრივია, ჩვენ ვითვალისწინებთ რეალობას: ხელისუფლებას ჰქონდა განსაკუთრებული სურვილი, მოლაპარაკების მაგიდასთან ყოფილიყვნენ იმ საპარლამენტო ("ქრისტიან-დემოკრატების" გარდა) ჯგუფების წარმომადგენლები, რომელთაც პარლამენტში თითო დეპუტატი ჰყავთ.
ჩვენთვის კი ეს პრინციპულად მიუღებელი არ ყოფილა. არსებობს მხარეები. და გამოჩნდება, რომელი ოპოზიციური ჯგუფი რომელ მხარეს მოიაზრებს საკუთარ თავს.
- მოლაპარაკებების ფორმატით გამართული პირველივე შეხვედრიდან გამოსულმა "მემარჯვენე" დავით გამყრელიძემ დიდი იმედი გამოთქვა, რომ ძირითად საკითხებთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანი შედეგები იქნება მიღწეული. მეორე მხრივ კი, ნინო ბურჯანაძე ამბობს, რომ ეს მოლაპარაკება არის ვაჭრობა ხელისუფლებასთან და სხვა არაფერი. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ გამყრელიძის განცხადების ფონზე, ბურჯანაძის შეფასება უსაფუძვლო არ უნდა იყოს.
- ზოგი უფრო იღიმის, ზოგი - ნაკლებად. რიტორიკაშიც შეიძლება იყოს ნიუანსური სხვაობები. სურვილი ყველას ერთი გვაქვს - რაც შეიძლება კარგი შედეგი დავდოთ არსებული ფაქტორების გათვალისწინებით.
გამყრელიძე გამოთქვამს იმედს, რომ ეს პროცესი შეიძლება დასრულდეს შედეგით... მეც მაქვს ამის სურვილი და, ბუნებრივია, ამიტომ ვმუშაობ იქ.
რაც შეეხება ბურჯანაძეს: საქართველოში არის მცდელობა, რომ მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესში ოპოზიციაში წარმოჩნდეს ორი გზა: ერთი - ეს არის საარჩევნო გარემოს გაუმჯობესებისთვის მომუშავე ოპოზიციური ფლანგი, მეორე - ეს არის რაღაც სხვა; პირობითად - სახალხო კრების გზა. ერთი ამბობს, რომ ხელისუფლება არჩევნებით უნდა შევცვალოთ და ამისთვის საარჩევნო გარემო უნდა გავაუმჯობესოთ; მეორე ამბობს, რომ ამ ხელისუფლების პირობებში არავითარ არჩევნებს აზრი არ აქვს. მცდელობა - ოპოზიციის ორი, თანაზომადი ძალა წარმოაჩინო, ყალბი სტერეოტიპის შექმნის მცდელობაა. ერთ მხარეს "რვიანი" და მეორე მხარეს - ნინო ბურჯანაძე, ან თუნდაც მასთან ერთად კიდევ სხვა - ეს არანაირად არ არის თანაზომადი ერთეულები. ის მეორე გზა გზა რომ იყოს, მაშინ 2007 წლის 7 ნოემბრის სამი წლის თავზე სამასი კაცი არ იქნებოდა გამოსული, მათი მცდელობის მიუხედავად. თან, ცოტა უცნაურია, რომ ბურჯანაძე იყო ამჟამად ამ სამას კაცში. თუმცა, ბუნებრივია, მას შეეძლო, 2007 წლის 7 ნოემბერს სამას კაცში კი არა, ასი ათას კაცს შორის ყოფილიყო. მაგრამ მან კატასტროფული შეცდომა დაუშვა - თავისთვისაც და ქვეყნისთვისაც.
ხელისუფლება იცვლება ან არჩევნებით, ან - არჩევნების გარეშე. ჩვენ არჩევნების გარეშე ხელისუფლების შეცვლაზე არ ვმუშაობთ. ჩვენთვის უმნიშვნელოვანესია კონსტიტუციის ფარგლებში პოლიტიკური პროცესის დატოვება, რაოდენ მძიმეც უნდა იყოს ეს. მეორე გზა კი არც საჭიროდ და სასარგებლოდ მიმაჩნია და არც - შესაძლებლად დღევანდელ რეალობაში.
მესმის, რომ არის გარკვეული პოლიტიკური ჯგუფები; არსებობს მათი ინტერესების გამომხატველი საინფორმაციო საშუალებები, რომელთაც უნდათ, ეს გზები ორ თანაზომად გზად წარმოაჩინონ. მაგრამ ეს ტყუილია. და ეს დასტურდება არჩევნებით; დასტურდება აქციების მიმართ დღევანდელი მოთხოვნილებით.
- შეთანხმდით თუ არა მოლაპარაკების მხარეები გადაწყვეტილების მიღების წესის შესახებ?
- მთავარი პრობლემა, რომელიც ჯერ ღიად რჩება, სწორედ გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმია. ხელისუფლებამ და რამდენიმე პოლიტიკურმა ჯგუფმა თქვა, რომ უნდა იყოს კონსენსუსი ყველა სუბიექტს შორის. ჩვენ კი ვამბობთ, რომ გადაწყვეტილების მიმღები არის ხელისუფლება. ამიტომ, თუკი ხელისუფლება კონკრეტულ საკითხებში ეთანხმება ოპოზიციური პარტიების გარკვეულ ჯგუფს, ხელისუფლებამ უნდა აიღოს ვალდებულება და იგი კანონად აქციოს.
ანუ, ჩვენ პროცესი ხელისუფლების თანხმობაზე, მის გადაწყვეტილებაზე გადაგვაქვს. თუკი ისინი ამ წინადადებას არ გაიზიარებენ, შევთავაზეთ სხვა ვარიანტიც: კერძოდ, გადაწყვეტილება მიიღება ფორმატში მონაწილე სუბიექტების უმრავლესობით, თუკი ამ უმრავლესობაში არის "ნაციონალური მოძრაობა".
ბუნებრივია, ილუზიების ტყვეობაში არ ვართ, და საკითხს არ ვსვამთ ისე, რომ რვა პარტია (მოლაპარაკების მაგიდასთან თხუთმეტი პარტიაა) რასაც ვიტყვით, ის გადახედვას აღარ უნდა ექვემდებარებოდეს. ჩვენ ვამბობთ, რომ თუკი თხუთმეტ სუბიექტში  რვა ხმა მოგროვდება და მათგან ერთ-ერთი "ნაციონალური მოძრაობა" იქნება, მაშინ იგი ფორმატის გადაწყვეტილება გახდეს.
ჩვენ არ გვინდა დროის ფლანგვა კონსენსუსის, "კონსენსუსს მინუს ერთისა" და "მინუს ორის" საკითხებზე. "მინუს ერთიც" ჰყავთ, "მინუს ორიც", სამიც და ოთხიც. ამის მძიმე გამოცდილებაც გვაქვს. 2008 წლის გაზაფხულზე შეთანხმებული საკითხი (ერთიანი სია და რეგიონულ-პროპორციული სია) მათ უკან წაიღეს; "ენ-დი-აის" ფორმატით გამართულ მოლაპარაკებებში კი გადაწყვეტილებების მიღების მექანიზმი აწყობილი იყო კონსენსუსზე. კონსენსუსი ვერ იქნა მიღწეული,  ხელისუფლებამ კი ეს პროცესი, თავის პარტნიორებთან ერთად, ჩაშალა.
- გადაწყვეტილების მიღების წესთან დაკავშირებით მიმდინარე კვირას დაგეგმილ შეხვედრაზე შედეგი უკვე ცნობილი გახდება, თუ შეიძლება, ამ საკითხზე საუბარი დროში გაიწელოს?
- წინასწარ ვერაფერს ვიტყვი. ვეცდებით, რომ ჩვენ მიერ შეთავაზებული რომელიმე ვარიანტი მიიღონ - რაც შეიძლება, მალე. ფორმალურად, ყველა სუბიექტი თანაბარია. ამ პროცესში ყველას თითო ხმა აქვს. შესაბამისად, გადაწყვეტილების მიღებისას არც ერთს და არც სამს არ უნდა შეეძლოს პროცესის დაბლოკვა.
მთავარი ის არის, რომ ჩვენ განწყობილი ვართ შედეგის მიღწევისთვის.
- და ხელისუფლება?
- მე ძალიან ფრთხილი კომენტარები გავაკეთე. "რესპუბლიკელები" არ ვართ განწყობილი იმისთვის, რომ პირველივე სირთულეს კარის გამოჯახუნებით ვუპასუხოთ. არც პირველს. არც მეორეს. არც მესამეს. ჩვენ განწყობილი ვართ ხანგრძლივი პროცესისთვის. ჩვენ ვართ განწყობილი იმისთვის, რომ მაქსიმალურად კარგი შედეგი მივიღოთ. ამასთანავე, არანაირი გარანტიები ამის თაობაზე არ არსებობს. მაგრამ ჩვენი სასტარტო პოზიციები ახლა უკეთესია. რა შედეგამდე მივალთ, ამას პროცესი გვიჩვენებს.
რვა პოლიტიკურ სუბიექტს ხელი გვაქვს მოწერილი ძალიან მნიშვნელოვან დოკუმენტზე, რომელშიც გამოკვეთილია ხუთი მიმართულება: საარჩევნო ადმინისტრაციის დაკომპლექტების წესი, საარჩევნო სიები, არჩევნების დღე, დავების განხილვის წესი და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, საარჩევნო სისტემა.
ჩვენ ხელისუფლებას ვთავაზობთ, რომ სისტემა პრინციპულად შეიცვალოს. ჩვენ ულტიმატუმებით არ ვლაპარაკობთ. ეს კომპრომისული პროცესია. მაგრამ ჩვენი პრინციპია, შევარჩიოთ ისეთი საარჩევნო სისტემა, რომელიც ადეკვატურად ასახავს მიღებული ხმებისა და აღებული მანდატების თანაფარდობას. სააკაშვილმა თქვა, რომ ის არაფრით დათმობს ერთ-ერთი სოფლის ხმას.  იმ სოფელს კი, სადაც ეს თქვა (სამეგრელოში), წარმომადგენელი პარლამენტში კი არა, საკუთარ საკრებულოში არ ჰყავს. ზუგდიდის რაიონი აირჩევს თუ თელავის რაიონი აირჩევს დეპუტატს საქართველოს პარლამენტში ან, თუნდაც, თავის საკრებულოში, ის არ არის ამ სოფლის წარმომადგენელი.
- მაგრამ თქვენ რა სახის კომპრომისებს ელოდებით ხელისუფლებისგან? არ შეიძლება, სააკაშვილის რეპლიკა გავიგოთ, როგორც მეტაფორა?
- რასაკვირველია. ხელისუფლებაში ულტიმატუმად აფასებდნენ ჩვენ მიერ შექმნილ დოკუმენტს, სანამ პროცესი დაიწყებოდა. შრომა ულტიმატუმად შეგვიფასეს. და ამ დროს, სააკაშვილმა  თვითონ წამოგვიყენა ულტიმატუმი. თანაც, ეს საკითხი - მაჟორიტარულ ნაწილთან დაკავშირებით - სხდომაზე საერთოდ არ განხილულა. არც კი ყოფილა ნახსენები სხდომის მუშაობის დროს.
ხელისუფლება ამ პროცესით გახარებული არ არის. ჩვენ მაქსიმალურად უნდა გამოვიყენოთ არსებული ფაქტორები, რათა ხელისუფლება ამ პროცესიდან ვერ გაიქცეს და, თუ გაიქცევა, ამით დაზარალდეს. არ გვაქვს ილუზიები, რომ იდეალურ კოდექსს და საარჩევნო გარემოს მივიღებთ, მაგრამ თუკი ასატან საარჩევნო გარემოს მივიღებთ, ეს, ბუნებრვია, საშუალებას აძლევს ქართულ ოპოზიციურ პარტიებს, ამომრჩეველს საკუთარი პროდუქტი სრულფასოვნად შესთავაზოს.
ხელისუფლება ყოველთვის ცდილობს, პრობლემები შეგვიქმნას. არ გამოვრიცხავ, რომ პრობლემებს კიდევ დაგვახვედრებენ. შესაძლოა, უპირველეს ყოვლისა, რესპუბლიკურ პარტიას. გარკვეული ტაქტიკური მოსაზრებების გამო, ჯერ ამაზე არ ვისაუბრებ.
ჩვენ ვიცით, რომ ბერკეტები ხელისუფლების ხელშია. იმასაც ვგრძნობთ, რომ ხელისუფლება, ერთი მხრივ, ერთიანია, მეორე მხრივ კი, არის შიდა არაფორმალური ძიძგილაობები  სხვადასხვა ჯგუფს შორის. ვფიქრობ, რომ შესაძლოა, ამან ნეგატიური ფაქტორის ფუნქცია შეასრულოს. რატომ მიიღო საქართველოს პარლამენტმა საკონსტიტუციო ცვლილებები და რატომ გამოაცხადა საქართველო საპარლამენტო რესპუბლიკად ძალაში შესვლამდე სამი წლით ადრე? საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორები, ამერიკაშიც და ევროპაშიც, ძალიან ღია მინიშნებებით, და ექსპერტების დონეზე - პირდაპირ, საუბრობენ იმაზე, რომ არც ვადამდელ არჩევნებს მოითხოვენ, მაგრამ სააკაშვილის პრეზიდენტობის ვადის ამოწურვის შემდეგ ხელისუფლებაში მის დარჩენას - არანაირი ფორმით - არ დაეთანხმებიან. არც აზერბაიჯანული და არც რუსული გზა მათთვის მისაღები არ არის. ამას გრძნობენ დღევანდელი ხელისუფლების ის წარმომადგენლები, რომლებიც პოლიტიკაში დარჩენას, და თუ გაუმართლათ - სააკაშვილის შემდგომ პერიოდში ხელისუფლებაში დარჩენასაც აპირებენ.
ამ მზადების ინსტრუმენტი კი არის პარტია - "ნაციონალური მოძრაობა" - იმიტომ, რომ თუკი სააკაშვილი კენჭისყრას ვეღარ მოახერხებს, მაშინ მათ, თუნდაც პოლიტიკაში დასარჩენად, სჭირდებათ "ნაციონალური მოძრაობა" და კარგი სასტარტო პირობები არჩევნებისთვის.
პოსტშევარდნაძული პერიოდისთვის მზადება "მოქალაქეთა კავშირის" რეფორმატორულად წოდებულმა არაფორმალურმა ფრთამ შევარდნაძის ხელისუფლების ბოლო სტადიაზე, ოპოზიციაში წასვლით დაიწყო. დღეს სააკაშვილის შემდგომი პერიოდისთვის ხელისუფლებაში მყოფი ჯგუფები ემზადებიან არა ოპოზიციაში წასვლით, არამედ საააკაშვილის შაგრენის ტყავივით გალევით. ეს პრინციპულად სხვა ტაქტიკაა. მათ იციან, რომ სულ უფრო მატულობს ალბათობა იმისა, რომ სააკაშვილის პირამიდით ხელისუფლებაში ყოფნას ვერ გააგრძელებენ. ამიტომ ცდილობენ, დარჩნენ პოლიტიკაში სააკაშვილის შემდეგაც. ჩვენი ამოცანა კი არის ის, რომ პირველად საქართველოში გვყავდეს ნახელისუფლარი პარტია.
- და ბოლოს, გადაწყვეტილების მიღების წესთან დაკავშირებულ საკითხს დავუბრუნდეთ: თუკი ხელისუფლება არ მიიღებს თქვენს შეთავაზებას, გახვალთ თუ არა მოლაპარაკების პროცესიდან?
- ჩვენ მაქსიმალურად ვეცდებით, რომ ხელისუფლებამ მოლაპარაკების ჩაშლა ვერ მოახერხოს. გვესმის, რომ შესაძლოა, პირველ ან მეორე შეხვედრაზე ბევრ საკითხზე, მათ შორის - ამ საკითხზეც ვერ მივაღწიოთ შეთანხმებას, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ჩვენ მუშაობა არ უნდა გავაგრძელოთ.
გარდა გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმისა, არის უამრავი სხვა საკითხი, რომელთა განხილვა დასაწყებია. კარგი იქნება, თუკი თავიდანვე მივიღებთ გადაწყვეტილების მიღების წესს. მაგრამ თუკი ისინი ამ წესის მიღებისთვის დღეს მზად არ არიან, გავაგრძელოთ მუშაობა და ვიმსჯელოთ სხვადასხვა, მნიშვნელოვან თემასა და საკითხზე.  ხომ ამბობენ, ახალი საარჩევნო კოდექსი უნდა დავწეროთო?