კახა კაციტაძე: "რამდენ ხანს შეიძლება, ბურთზე მდგომი გაჩერდეს?"

 "რეზონანსი"

29 აგვისტო, 2009

"თვალსაჩინოებისთვის ავიღოთ: კობა დავითაშვილი, გია თორთლაძე, გიორგი თარგამაძე, ეკა ხერხეულიძე... კარგი ელიტა გამოდის, არა?"
"ჩვენთან, ისევე, როგორც განვითარებად ქვეყნებში, მდგრადი ელიტა ვერაფრით ჩამოყალიბდა. და ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ვერ ჩამოყალიბდა, კისინჯერმა დაასახელა: პოსტსაბჭოთა წყობის უბედურება ის არის, რომ იქ ან ხელისუფლებაში ხარ, ან - ციხეშიო.
ხელისუფლების მდგრადობა, რეჟიმის ქმედითუნარიანობა გარკვეული ინდიკატორებით იზომება. როდესაც ასეთი დანიშვნა-გადანიშვნ-გადმონიშვნები მიმდინარეობს, ეს უკვე რეჟიმის მოშლის ერთ-ერთ ბოლო ეტაპზე მიუთითებს. საბჭოთა კავშირის არსებობის ბოლო პერიოდში იყო ასეთი უაზრო რაღაცები, თუ გახსოვთ".
"რეზონანსს" ექსპერტი კახა კაციტაძე ესაუბრება.
- ბოლო დროს თქვენ ხაზგასმით ამბობთ, რომ არსებული რეჟიმი ისეთი მახინჯია და უკვე იმდენად არის მორყეული, რომ ისტორიის ლოგიკა შეუძლებელს გახდის მის შენარჩუნებას. მაგრამ თქვენც ხომ ხედავთ, რომ სააკაშვილი ჯერ კიდევ ფეხზე დგას თავის რეჟიმთან ერთად?
- ასეთი რეჟიმი არამხოლოდ საქართველოში, არამედ არაერთ განვითარებად ქვეყანაში არსებობს. და ძალიან ძნელია ზუსტი თარიღის პროგნოზირება, თუ რამდენ ხანს შეიძლება გაგრძელდეს მისი არსებობა: ეს მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული, მათ შორის - ოპოზიციის უნარზე, ხალხი დარაზმოს და ეფექტური პოლიტიკა გაატაროს. ჯერჯერობით, ეს უნარი არ ჩანს. ზოგ შემთხვევაში ასეთი რეჟიმი დიდხანს ძლებს - იმიტომ, რომ რომელიღაც კონკრეტულ ქვეყანას სასარგებლო წიაღისეული აქვს; როგორც წესი - ნავთობი. მაგალითად, ასეთია ჩავესის რეჟიმი: იგი დასავლეთის ნახევარსფეროში, ტიპოლოგიური თვალსაზრისით, სარკისებურად ასახავს სააკაშვილის რეჟიმს; უბრალოდ, ამერიკა ერთისთვის არის პლუსი, მეორისთვის კი მინუსია. მაგრამ ჩავესს ნავთობი აქვს. ეს მნიშვნელოვანი განსხვავებაა.
ყველა შემთხვევაში, მდგრადი რეჟიმის შექმნა ასეთი ტიპის პოლიტიკური წყობის პირობებში შეუძლებელია. ეს შეუძლებელია თუნდაც ერთი მარტივი მიზეზის გამო: ასეთი რეჟიმი პოლიტიკურ ელიტას ვერ აყალიბებს. პოლიტიკურ ელიტაში იგულისხმება მდგრადი ელიტა (როგორც დასავლეთშია). და როგორც ცნობილია, ეს არ არის მხოლოდ მმართველი ელიტა. ჩვენთან, ისევე, როგორც განვითარებად ქვეყნებში, ასეთი რამ ვერაფრით ჩამოყალიბდა. და ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ვერ ჩამოყალიბდა, კისინჯერმა დაასახელა: პოსტსაბჭოთა წყობის უბედურება ის არის, რომ იქ ან ხელისუფლებაში ხარ, ან - ციხეშიო. ოცი წელი საქართველოში ყველა ხელისუფლება რევოლუციით ან რაღაც ძალადობის გამოყენებით იქნა გაშვებული. რევოლუცია, სხვა ყველა "ღირსებასთან" ერთად, იმიტომაც არის ცუდი, რომ სპობს ყოველგვარ მემკვიდრეობითობას წარსულთნ მიმართებით. ხელისუფლებაში ჯერ გამსახურდიას მომხრეები შეცვალეს შევარდნაძის მომხრეებმა, შემდეგ - შევარდნაძის მომხრეები - სააკაშვილის მომხრეებმა. და ბევრს დაავიწყდა, რომ სააკაშვილის მომხრეების უმრავლესობა შევარდნაძის ხელისუფლების წევრები იყვნენ. უბრალოდ, აღარ ახსოვთ!
ელიტის ჩამოყალიბებისთვის უნდა არსებობდეს პოლიტიკური ნებაც. მაგრამ ჩვენთან ეს ლიდერები ელიტას აღიქვამენ, როგორც თავის კონკურენტს (ოპოზიციას ხომ არ გავაძლიერებო!). ამდენად, რასაკვირველია, ყოველმხრივ უშლიან ხელს მის ჩამოყალიბებას. შედეგად კი ვიღებთ იმას, რომ რეჟიმი თავის მემკვიდრესაც კი ვერ ტოვებს. სააკაშვილის მემკვიდრე, თუ ის იქნება მისივე მმართველი ძალიდან, უკვე მეტ-ნაკლებდ გამოკვეთილი უნდა იყოს. მაგრამ არაფერი იკვეთება და არც გამოჩნდება - იმიტომ, რომ ქარიზმატული ლიდერი, რომელიც მოახერხებდა, ქარიზმატულ პოლიტიკაზე აეღო პასუხისმგებლობა, არ ჩანს. ამ ტიპის ალბათ ოქრუაშვილი იყო, და ისიც...
- მაგრამ თქვენ ამბობთ, რომ ბევრი რამ დამოკიდებულია თავად ოპოზიციის ლიდერებზე, მათ უნარზე - გაატარონ ეფექტური პოლიტიკა, დარაზმონ ხალხი. თუკი ამას ვერ შეძლებენ?
- თუ ეს არ მოხერხდება, მაშინ გვექნება ძალიან არამდგრადი, მყიფე წონასწორობა - ისეთი, როგორიც ბურთზე მდგარ ადამიანს აქვს. რამდენ ხანს შეიძლება, ბურთზე მდგომი გაჩერდეს? როდის ჩამოვარდები, წინასწარ თქმა პრაქტიკულად შეუძლებელია. მთავარი ის არის, რომ ოპოზიციამ ერთი შეცდომა არ უნდა დაუშვას არავითარ შემთხვევაში: ისევ ახალ რევოლუციაზე არ გააკეთოს სწორება, თორემ ელიტების ჩამოყალიბების პროცესი ისევ გადაიდება. ბოლივია ორასი წელია, დამოუკიდებელია; ამ ორას წელიწადში ორას ოცამდე სხვადასხვა რევოლუცია, გადატრიალება მოხდა, და ელიტა კიდევ არ არსებობს. ისეთი კურიოზული პრეზიდენტი რომ აირჩიეს, როგორც მორალესია, სწორედ ამას ადასტურებს. სამწუხაროდ, ლათინურ ამერიკაზე გვიწევს ლაპარაკი - იმიტომ, რომ სწორედ მათი განვითარების დონესთან ვართ ახლოს. შემთხვევითი არ არის, მათი სერიალები ჩვენთან ასეთი წარმატებით რომ სარგებლობს.
თუკი სექტემბრიდან ოპოზიციამ ერთხელ უკვე გავლილის გამეორება დააპირა, არაფერი გამოვა. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ გაზაფხულის პროცესებმა სააკაშვილის სისტემას მდგრადობა მნიშვნელოვნად დააკარგვინა. როდესაც პრემიერ-მინისტრი და მინისტრი ასე საჯაროდ პაექრობენ და პრემიერ-მინისტრი ეკრანიდან ათავისუფლებს მინისტრს...
- ეს ოპოზიციის დამსახურებაა?
- არა, უბრალოდ, ეს იმის მაჩვენებელია, რომ რეჟიმის მდგრადობა არის დარღვეული. ზურაბ ჟვანიას, უბრალოდ, ჭკუა ეყოფოდა, რომ ამ ფორმით არ ემოქმედა. ნოღაიდელი ამას სააკაშვილს ვერ გაუბედავდა. გილაურის გადაწყვეტილებაზე კი პრეზიდენტს პოსტფაქტუმ უწევს კომენტარის გაკეთება. ხოლო გილაური რომ გაბედული და მაგარი ბიჭია, ეს არავის მოსვლია თავში, მთავრობის ყველაზე დიდ აპოლოგეტსაც კი. ხელისუფლების მდგრადობა, რეჟიმის ქმედითუნარიანობა გარკვეული ინდიკატორებით იზომება. როდესაც ასეთი დანიშვნა-გადანიშვნ-გადმონიშვნები მიმდინარეობს, ეს უკვე რეჟიმის მოშლის ერთ-ერთ ბოლო ეტაპზე მიუთითებს. საბჭოთა კავშირის არსებობის ბოლო პერიოდში იყო ასეთი უაზრო რაღაცები, თუ გახსოვთ. აქ მე ვერ ვხედავ ოპოზიციის რაღაც განსაკუთრებულ დამსახურებას. ეს სწორედ საზოგადოების ზეწოლის დამსახურებაა. საპროტესტო გამოსვლების შემდეგ რეჟიმმა შინაგან რესურსებში რწმენის აღდგენა ვერ მოახერხა. ეს მის ძალიან ბევრ ქმედებაში ჩანს.
- "ალიანსი საქართველოსთვის", როგორც ჩანს, აპირებს, მონაწილეობა მიიღოს ადგილობრივ არჩევნებში, გაზაფხულზე. თქვენი აზრით, რა განაპირობებს მის ამ პოზიციას?
- საერთოდ, ასეთი ტიპის ხელისუფლების მიმართ პოზიციონირება ორი სახის შეიძლება იყოს: ან რადიკალური დაპირისპირება, ან - უფრო ზომიერი მიდგომა. ისე მოხდა, რომ ალიანსი გამოდის ზომიერი დაპირისპირების როლში, ბურჯანაძე კი - რადიკალური დაპირისპირების. იყოს ორივე მიდგომა; ამაში ცუდს არაფერს ვხედავ: იქნებ, რომელიმემ იმუშაოს. თუმცა, ამ ტიპის რეჟიმის ზომიერი დაპირისპირებით გაშვების მაგალითები ისტორიაში ძალიან ცოტაა. იდეალური სიტუაცია იქნებოდა ასეთი: პოლიტიკური სპექტრი ოდიოზური სახეებისგან დაწრეტილიყო, და ამ გადარჩევის შედეგად დარჩენილი პოლიტიკოსები რაღაცნაირად შეთანმხებულიყვნენ თამაშის წესებზე და ჩამოეყალიბებინათ ელიტა. მაგრამ რა ვითარებაა ამ თვალსაზრისით ჩვენთან? თვალსაჩინოებისთვის ავიღოთ: ვინმე - "ქუჩის ოპოზიციიდან", ვინმე - საპარლამენტო ოპოზიციიდან, ვინმე - მოქმედი ხელისუფლებიდან. მაგალითად, კობა დავითაშვილი, "პადოშას" რა ჰქვია... გია თორთლაძე, გიორგი თარგამაძე, და რომელიმე დეპუტატი უმრავლესობიდან - ვთქვათ, ეკა ხერხეულიძე. კარგი ელიტა გამოდის, არა? ე.ი. დღევანდელი სიტუაციიდან გამომდინარე, ძალიან რომ მოინდომო, ელიტას ვერ შექმნი. თუმცა, ადრე თუ გვიან, ალბათ ეს მოხდება.
- ალიანსის პოზიციას დავუბრუნდეთ: თქვენი აზრით, არსებული რეჟიმის პირობებში მათ რისი იმედი აქვთ? რატომ თანხმდებიან ადგილობრივ არჩევნებში მონაწილეობაზე?
- თუ საბოლოოდ დათანხმდებიან, ეს შეიძლება განაპირობოს დასავლეთის გააქტიურების იმედმა, და იმანაც, რომ რეჟიმი აღარ არის ისეთი ძლიერი, როგორიც იყო, მაგალითად, სამი წლის წინ.
- თქვენ ამბობთ, რომ სააკაშვილის რეჟიმი ისე დასუსტდა, რომ არჩევნებს ვერ გააყალბებენ?
- ვფიქრობ, რომ ისეთი მასშტაბებით ვეღარ გააყალბებს, და აღარც გააყალბებს ადგილობრივ არჩევნებს.
- მაგალითად, თბილისის მერი როგორ აირჩევა?
- თბილისში უფრო სხვა ტაქტიკით მოქმედებას შეეცდებიან, რადგან აქ გაყალბება ყველაზე ძნელია. თბილისში ხელისუფლებას ისეთი კანდიდატის შერჩევა მოუწევს, რომელსაც ნეიტრალური ფიგურის იმიჯი ექნება: ალბათ, ბიზნესმენის. ისე, როგორც მოსკოვშია. ყველამ იცის, რომ ლუჟკოვი, უბრალოდ, მაფიოზია, მაგრამ მშვენივრად მართავს, ოცი წელია. რატომ? იმიტომ, რომ იმიჯი აქვს მეურნე კაცის. დედაქალაქს კი და ასეთი უნდა მართავდეს და არა პოლიტიკოსი.
მაგრამ საქმე ის არის, რომ, ჯერ ერთი, ასეთი გამსვლელი მეურნე უნდა მოძებნოს ხელისუფლებამ. მას კი ეს ძალიან გაუჭირდება. როგორც ჩანს, ალიანსი თვლის, რომ ასეთ პირობებში მცდელობა ღირს: იქნებ, მოიგოს. ფაქტია, რომ მმართველი ძალის რეიტინგი თბილისში ძალიან დაბალია, და ისიც ფაქტია, რომ გაყალბებები ყველაზე კარგად თბილისში კონტროლდება.
- არ ფიქრობთ, რომ ალიანსი დიდ რისკზე მიდის?
- რასაკვირველია, მიდის გარკვეულ რისკზე. რისკის დონე კი მათ თავად უნდა შეაფასონ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ გაზაფხულამდე ჯერ კიდევ დიდი დროა და რა მოხდება, არავინ იცის.
- და რა შეიძლება მოხდეს?
- რა ვიცი: აი, ბურთიდან ჩამოვარდეს აკრობატობისას საქართველო...
- თქვენი აზრით, თუ ამ გადაწყვეტილებას საბოლოოდ მიიღებს ალიანსი (და, როგორც ჩანს, მიიღებს), ხელისუფლების მიმართ პროტესტით განწყობილი საზოგადოება ამას როგორ შეხვდება?
- მათი ნაწილი საკმაოდ ნეგატიურად შეხვდება. მაგრამ როგორც ჩანს, ისინი თვლიან, რომ დივიდენდები, საბოლოო ჯამში, გადასწონის რისკებს. თუმცა, რამდენადაც ვიცი, მათ ამ თვალსაზრისით პოზიცია საბოლოოდ ჩამოყალიბებული არ აქვთ.
- დიდი მითქმა-მოთქმაა გუანტანამოს პატიმრების საქართველოში გადმოყვანასთან დაკავშირებით. თქვენი აზრით, რომელ ვერსიას უნდა დავუჯეროთ?
- მე მაინც მგონია, რომ ეს უფრო ჩვენი ხელისუფლების მიერ აგორებული პიარია, ვიდრე ამერიკელების თხოვნა. საერთოდ, გუანტანამოს თემა სულ სხვა მიზეზების გამო არის აქტუალური: ეს ყველაფერი კეთდება ნეოკონსერვატორებზე, პირველ რიგში - ჩეინიზე დარტყმისთვის. და თუ ეს ლაქა მიეწებებათ რესპუბლიკელებს, ობამას შემდეგ არჩევნებში მოგება გარანტირებული აქვს. ასე რომ, ეს ამერიკაში დიდი პოლიტიკის თამაშია და ჩვენამდე რაც აღწევს, უბრალოდ, ნასხლეტია. როგორც თავის დროზე კობა სუბელიანი "შეიმოსა" მაკკეინის პატივსაცემად, ახლა ვიღაცას თავში აზრად მოუვიდა, რომ საქართველოც რაღაცნაირად ჩართოს ამ პროცესში და ეს გააპიაროს. ეს ძალიან არასერიოზულია, რადგან თემა, რომელიც გუანტამოსთან დაკავშირებით წამოიჭრა, სრულიად სხვა პროცესებს უკავშირდება. ეს არის ძალიან სერიოზული, წმინდა შიდა ამერიკული პროცესი, რომელიც, რასაკვირველია, ამერიკის პოლიტიკაზე რაღაც გარკვეულ გავლენას მოახდენს. მაგრამ საქართველო რა შუაშია, მე ვერ გავიგე.