ვახტანგ ძაბირაძე: "თუ ჩვენს ქვეყანაში არსებობენ მემარჯვენეები და მემარცხენეები, მაშინ რა შუაშია ავტორიტარიზმი?"

"რეზონანსი" - "მთელი კვირა"

21 სექტემბერი, 2009

"გვაერთიანებს თუ არა ისეთი პრობლემატური საკითხი, რაც პრეზიდენტთან არის სალაპარაკო? ზოგადეროვნული პრობლემა გვაქვს თუ არ გვაქვს?"
"რამდენი ხანია, აღარ გსმენიათ დისკუსია საპარლამენტო და საპრეზიდენტო წყობასთან დაკავშირებით? რაღაც ჩაწყნარდა ეს თემა - იმიტომ, რომ თვითონ არ არიან გარკვეულნი. მე თუ მოვალ ხელისუფლებაში, საპრეზიდენტო წყობა მინდა; შენ თუ მოხვალ - საპარლამენტო. აი, პრობლემა სად არის. სამწუხაროდ, ქართულ პოლიტიკაში ასეთი მაგალითები უამრავია. ეს კი პირდაპირ კავშირშია ძალაუფლების მოპოვების წყურვილთან. სწორედ ამიტომ არის ლოზუნგი მიშას შეცვლა; სწორედ ამიტომ ვერ ხერხდება გაერთიანება. სამწუხაროდ, ის, რაც დღეს ხდება, მხოლოდ ასე შეიძლება გაიგო", - "მთელ კვირას" ექსპერტი ვახტანგ ძაბირაძე ესაუბრება.
- გაზაფხულის აქციების შემდეგ ოპოზიციურ სპექტრში ბრძოლის გაგრძელების ორი ძირითადი გზა გამოიკვეთა: "ალიანსი საქართველოსთვის" ძირითად ტაქტიკურ მეთოდად ირჩევს გზას, რომელიც გულისხმობს საარჩვენო გარემოს გაუმჯობესებას და მონაწილეობას ადგილობრივ არჩევნებში; მეორე გზად კი ოპოზიციაში ისევ საპროტესტო აქციები რჩება. გაზაფხულის აქციების შემდეგ ოპოზიციაში ჩამოყალიბებულ ამ მიდგომებს როგორ შეაფასებთ?
- მიმაჩნია, რომ საჭიროა ორივე ტაქტიკური გზის მონაცვლეობით გამოყენება. ეს, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს იმას, რომ ერთმა ოპოზიციურმა ძალამ სულ ხელისუფლებაში უნდა იაროს, ხოლო მეორე სულ ქუჩაში უნდა იდგეს. მონაცვლეობა ნიშნავს იმას, რომ შესაძლოა კონკრეტულ პერიოდში ჯობდეს საპროტესტო აქციების გამართვა, შემდეგ კი - მოლაპარაკებები. რაც მთავრია, ოპოზიციურმა ძალებმა ყოველთვის უნდა იცოდნენ, დროის კონკრეტულ მონაკვეთში რა კონკრეტულ მიზანს ისახავენ. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. მაგალითად, თუ ხვალიდან აქციების გამართვას აპირებ, უნდა იცოდე, ამით რისი მიღწევა გინდა. აუცილებელია კონკრეტული გეგმის შემუშავება. თუ ისევ იმპულსური გადაწყვეტილებების მიღებას გააგრძელებენ, როგორც ეს აქამდე ხდებოდა, აქედან არაფერი გამოვა: ისევ "აჯაფსანდალი" გვექნება.
საერთოდ, უნდა გვახსოვდეს, რომ მხოლოდ საპროტესტო აქციებით არც ერთი ხელისუფლება არ შეცვლილა. ეს არის ძალიან ზერელე, არასწორი გაგება თუნდაც ჩვენი ოცწლიანი წარსულის. არც გამსახურდია მოსულა მხოლოდ საპროტესტო აქციებით, არც შევარდნაძე და არც - სააკაშვილი. და თუ ოპოზიციურ ძალებს რაიმე სხვა გზა ჰქონდათ ამ ორი წლის განმვლობაში, საპროტესტო აქციების გარდა, მაშინ თქვან; იქნებ, მე ვერ დავინახე?
სააკაშვილი ხალხის ხმას რომ გაიგებს, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ის გაიქცევა. აქვე ხაზგასმით უნდა ვთქვა: გაზაფხულის აქციების დაწყებისას ხელისუფლებამ შეიმუშავა სტრატეგია: რა უნდა დაეპირისპირებინა ამ აქციებისთვის. ოპოზიციამ კი სტრატეგია ვერ შეიმუშავა.
- "ალიანსი საქართველოსთვის" მიერ არჩეულ ტაქტიკას როგორ აფასებთ? შეძლებს ის საარჩევნო გარემოს გაუმჯობესებას და ადგილობრივ არჩევნებში იმ შედეგის მიღებას, რასაც გეგმავს?
- ნამდვილად არ მინდა "ალიანსში" ფიქრობდნენ, რომ თუ ისინი უმრავლესობასთან დასხდებიან და მათ ნორმალური საარჩევნო გარემოსთვის საკუთარ გეგმას შესთავაზებენ, უმრავლესობა ამას დათანხმდება. თუ "ალიანსი" მოქმედების კომპლექსურ გეგმას შეიმუშავებს, ასეთ შემთხვევაში, ვფიქრობ, რომ ბევრი რამის მიღწევა იქნება შესაძლებელი.
- "ალიანსს", როგორც ჩანს, დასავლეთის იმედი აქვს. თქვენ რა მნიშვნელობას ანიჭებთ ამ ფაქტორს? რა შემთხვვევაში შეიძლება იგი ამუშავდეს?
- არავისთვის არის საიდუმლო, რომ საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებზე, მოგვწონს ჩვენ ეს თუ არა, გავლენას ახდენს ოთხი ფაქტორი: ხელისუფლება, ოპოზიცია, რუსეთი და დასავლეთი. ნებისმიერი გეგმის, ნებისმიერი სტრატეგიის შემუშავებისას ოთხივე ფაქტორი უნდა იქნას გათვალისწინებული. როგორც კი რომელიმეს არ გაითვალისწინებ, მაშინვე დგება ან კატასტროფა (ასეთი რამ კი ბევრჯერ მოგვსვლია ამ ოცი წლის განმავლობაში), ან უარესი - სამოქალაქო დაპირისპირება. "ალიანსს" დასავლეთის იმედი, რა თქმა უნდა, უნდა ჰქონდეს. მაგრამ მან ისიც უნდა გაითვალისწინოს, რომ დასავლეთის საპირწონე არის რუსეთი. ამასთანავე, უნდა გაითვალისწინოს ის ურთიერთობები, რომელიც ამ ორ სახელმწიფოს შორის ჩვენ გარეშე არსებობს. თუ ამ ფაქტორს სწორად  გათვლი, მაშინ, რა თქმა უნდა, დასავლეთის იმედი უნდა გქონდეს. თუ არასწორად გათვლი, იქნება თქმა იმისა, რომ დასავლეთმა მიგვატოვა, და რომ უსინდისოები არიან.
დასავლეთის ფაქტორის ამუშავება სხვა მნიშვნელოვან გარემოებაზეც არის დამოკიდებული: მან უნდა იცოდეს, ვინ მოდის ხელისუფლებაში: მოდის არსებულზე უკეთესი თუ უარესი. რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ჩვენ ვიფიქროთ მხოლოდ იმაზე, თუ რა უნდა დასავლეთს. არის შემთხვევები, როდესაც დასავლეთს შეიძლება ძალიანაც არ უნდოდეს, მაგრამ ის იძულებული ხდება, ოპოზიციური ძალების, ოპოზიციური მოძრაობის მიმართ მხარდაჭერა გამოხატოს (მაგალითად, როდესაც საქმე ეხება ადამიანის უფლებების უხეშ დარღვევას. ასე მოხდა 2007 წლის 7 ნოემბერს).
- "კონსერვატორების" ინიციატივაა, შეიქმნას ერთიანი ოპოზიციური სტრუქტურა - ერთიანი ტაქტიკით, სტრატეგიით, აღსრულების მექანიზმებით და ა.შ. თქვენი აზრით, რამდენად შესაძლებელია, ოპოზიციური ერთობის ეს იდეა საქართველოში პერსპექტიული გახდეს?
- ყოველთვის ვამბობდი, რომ ოპოზიცია უნდა გაერთიანდეს. საქართველოში სახელისუფლებო ვერტიკალის დაკომპლექტების თვალსაზრისით სერიოზული პრობლემებია. უმრავლესობაში მოსვლის შემთხვევაში ხელისუფლების დაკომპლექტებისთვის პოლიტიკური რესურსი არც ერთ ცალკე აღებულ ოპოზიციურ პარტიას არ აქვს. არც - "ნაციონალებს". ამიტომ უნდა მოხდეს არსებული ადამიანური რესურსის მობილიზება. აქედან გამომდინარე, პირადად ჩემთვის მისაღებია, როდესაც ზოგადად, გაერთიანებაზეა საუბარი. მაგრამ რის საფუძველზე უნდა მოხდეს გაერთიანება? მიმაჩნია, რომ ქართულ საზოგადოებაში იდეოლოგიური სხვაობები (მემარჯვენეობა-მემარცხენეობა) არ არსებობს. შეიძლება დღეს ჩვენთან კონკრეტულმა პარტიამ თქვას, რომ ის მემარჯვენეა, მაგრამ არსებობს თუ არა ქვეყანაში სოციალური გარემო მემარჯვენეობისთვის? აქვს მას დასაყრდენი? ეს დასაყრდენი არ არის. და კიდევ: მემარჯვენეობა-მემარცხენეობის, როგორც იდეოლოგიური მიმართულებების ძირითადი განმსაზღვრელი ეკონომიკაა:  თუ როგორ დავხარჯოთ ფული, ან როგორ მოხდეს, ვთქვათ, საგადასახადო ტვირთის გადანაწილება. ჩვენ კი დღეს ეს პრობლემა კი არ გვაქვს; გვაქვს გაცილებით რთული პრობლემა - სახელმწიფოში დემოკრატიული სტრუქტურები უნდა ჩამოყალიბდეს. მემარჯვენესაც და მემარცხენესაც ნორმალური საარჩევნო კოდექსი, ნორმალური საარჩევნო გარემო, დამოუკიდებელი მედია სჭირდება. ჩვენ ჯერ ეს საკითხები არ მოგვიგვარებია და რომელ მემარჯვენეობა-მემარცხენეობაზეა ლაპარაკი? ქვეყანაში ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების პრობლემა დგას. როდესაც ოპოზიცია ამბობს, რომ ქვეყნაში არის ავტორიტარული რეჟიმი და უნდა ვიბრძოლოთ, და ამასთანავე მეუბნება, - ვერ ვიბრძოლებ, მემარჯვენე ვარ, ან  მემარცხენე და ამიტომ უნდა ვიყო ცალკე...
- მაგრამ თქვენ ოპოზიციური ერთობის იდეა როგორ გესმით?
- სწორედ ამ კონტექსტში მესმის. თუ მიგვაჩნია, რომ რეჟიმი არის ავტორიტარული; რომ სახელმწიფოს მოწყობის დემოკრატიული საფუძვლები არ არსებობს; არ არსებობს დემოკრატიული სტრუქტურები; თუ ვამბობთ, რომ ადამიანის უფლებები ირღვევა; თუ ვამბობთ, რომ მედია განიცდის კონტროლს, მაშინ უნდა გავერთიანდეთ. ჯერ ეს საკითხები მოვაგვაროთ. შემდეგ დაინიშნოს ახალი არჩევნები, და მერე, ვისაც უნდა, მემარჯვენე იყოს, ვისაც სურს - ცენტრისტი, ან - მემარცხენე.
- თუ ასეა, თქვენი აზრით, "ალიანსი" რატომ ამბობს, რომ შეუძლებელია ოპოზიციური ძალების გაერთიანება, ასე ვთქვათ, ყველას ერთ მარაქაში "ჩაყრა"?
- თუ დასვამ კითხვას - "რატომ?" - გპასუხობენ: "მე ვარ მემარჯვენე, ის კი მემარცხენეაო". და, თუ ასეა, მაშინ რა შუაშია ავტორიტარიზმი? ამოცანა არ არის მკაფიოდ ჩამოყალიბებული. ვერ ხდება გაცნობიერება იმისა, თუ რისთვის ვიბრძვით. ჩვენ ავტორიტარიზმის წინააღმდეგ უნდა ვიბრძოლოთ. და ამასთანავე, ოპოზიციამ საზოგადოებას უნდა უთხრას, თუ რას აპირებს ავტორიტარიზმის დამარცხების შემდეგ. აი, ასეთ შემთხვევაში იქნება ბრძოლა გაცნობიერებული, თორემ... როგორც ვიცი, ბაიდენთან ოპოზიციის წარმომადგენლების შეხვედრისას დაბნეულა ეს კაცი და უთქვამს: ვერ გავიგე, ეს ოპოზიცია რუსების აგენტი არის თუ რა არის: ხან ამას ამბობს, ხან - იმასო.
როგორმე უნდა მოხერხდეს, რომ შემუშავდეს გეგმა. და არა ემოციებით, არამედ ემოციების გარეშე.
ასე რომ, ოპოზიცია არაერთი სერიოზული პრობლემის წინაშე დგას და ვფიქრობ, რომ მათ დაძლევა მარტივი არ იქნება.
- და ამ პრობლემებს რა იწვევს, თქვენი აზრით?
- მიზეზები კომპლექსურად უნდა განვიხილოთ. მათ შორის არის, ალბათ, პიროვნული შეუთავსებლობები; გაზრდილი მადები: ოპოზიცია ხომ ერთგვაროვანი არ არის: არიან პარტიები, რომლებსაც რაღაც სტრუქტურები გააჩნიათ,  და არიან ერთკაციანი პარტიებიც. როდესაც არ არის გააზრებული, თუ რა არის ამ ეტაპაზე ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანესი და რისთვის უნდა ვიბრძოლოთ, მაშინ პარლამენტში ბევრი ადგილი გვინდა მეც და იმ ერთკაციან პარტიასაც. აი, ამიტომ ვერ ხერხდება გაერთიანება. გარდა ამისა, შერჩევის მექანიზმი არ არსებობს. შერჩევაში არ ვგულისხმობ იმას, რასაც "კონსერვატორები" შიდა პრაიმერს უწოდებენ. პრაიმერი ცოტა სხვა რამეს ნიშნავს. შეიძლება თვითონ კარგად იციან, რას გულისხმობენ და უბრალოდ, პრაიმერი თქვეს. თუ ასეა, მაშინ ეს უნდა გვითხრან. ხომ უნდა ვიცოდე, რა პრაიმერზეა ლაპარაკი?
საერთოდ, ვფიქრობ, რომ გარდამავალი ხელისუფლება უნდა შეიქმნას. ახალი ხელისუფლება ახალი პრეზიდენტით კი არა, არამედ გარდამავალი - რომელიც ქვეყანას ნორმალური არჩევნებისთვის მოამზადებს. არ ვგულისხმობ რევოლუციის შემდეგ დროებითი ხელისუფლების შექმნას, როგორც ეს 92-ში მოხდა, და არც იმგვარ მომზადებას ვგულისხმობ, მაშინ რომ მომზადდა საარჩევნო კოდექსი. ეს უნდა იყოს ხელისუფლება, რომელიც ერთ-ორი წლის განმავლობაში, ასე ვთქვათ, დაალაგებს ქვეყანას და შესაძლებელს გახდის ნორმალური არჩევნების ჩატარებას. ყველაზე მნიშვნელოვანი სწორედ მედიის გათავისუფლება და ნორმალური არჩევნების ჩატარებაა. დანარჩენი შემდეგაც გაკეთდება. ამის შემდეგ ქვეყანა ფეხზე დადგება. და იქ უკვე ლაპარაკი მემარჯვენეობა-მემარცხენეობაზე იქნება სრულიად ბუნებრივი.
დღეს კი ჩვენთან მხოლოდ ზოგადი ლაპარაკია რეფორმის აუცილებლობაზე, ავტორიტარიზმის შეცვლაზე. და საერთოდ, ამ თემებს ერთად განიხილავენ. მიმაჩნია, რომ საჭიროა ამოცანების გამიჯვნა. ეს ხელს შეუწყობს ოპოზიციის გაერთიანებას, და საერთოდ, საზოგადოების პოზიციის ჩამოყალიბებას: ჩვენ ხომ ჩამოყალიბებული არ ვართ, რა გვინდა. სხვა შემთხვევაში, ოპოზიციური ერთობა ყოველთვის ამორფული იქნება. ოპოზიცია ახლავე უნდა შეთანხმდეს, რას შესთავაზებენ საზოგადოებას ერთ თუ ორ წელიწადში. თავის დროზე სამპუნქტიან შეთანხმებას "ფარატინა ქაღალდი" ვუწოდე. ვფიქრობ, რომ ოპოზიციაში არის ხალხი, სამპუნქტიანის კი არა, სამასგვერდიანის დაწერა შეუძლია. უნდა დასხდნენ და დაწერონ. ჩვენ მხოლოდ ზოგადად ვამბობთ, რომ თავისუფლება გვინდა. ამოცანა არ არის გამოკვეთილი - გარდა ერთისა: შევცვალოთ სააკაშვილი. ასეთი ამოცანა გვქონდა ოცი წლის განმავლობაში და სამჯერ მოვიქეცით ასე. შედეგების შესახებ კი ყველამ ვიცით.
- "კონსერვატორი" კახა კუკავა ამბობს, რომ საზოგადოების მოთხოვნაა არა ის, რომ გაიგოს, თუ რა იქნება სააკაშვილის შემდეგ, არამედ ის, რომ ახლა სააკაშვილია გასაშვები.
- მოთხოვნა - იცოდეს, თუ რა იქნება შემდეგ - საზოგადოებას იმიტომ არ აქვს, რომ მას ამაზე არ ესაუბრებიან. უნდა შესთავაზო. საზოგადოებას დღეს მიშა აწუხებს. ის შევცვალოთო, იძახის. არგუმენტი კი ასეთია: "ამაზე უარესი ხომ არ იქნება!" ოცი წელია, ამ არგუმენტით მოვდივართ და სულ უფრო უარეს შედეგს ვიღებთ. აი, ეს რომ დამთავრდეს, ამისთვის, ჩემი აზრით,  საჭიროა არა ორპუნქტიანი, ათპუნქტიანი, ერთფურცლიანი შეთანხმებები, "საგურამოს მანიფესტები" და ა.შ., არამედ საჭიროა მყარი საფუძვლები. და მათი განხილვა უნდა მოხდეს საზოგადოებრივ დონეზე. უფრო მეტიც, მთელ რიგ საკითხებზე  ახლავე უნდა მოხდეს ხელმოწერა.
- დეკლარაციებს ხომ წერენ?
- დეკლარაციების დონეზე კი არა, უფრო მაღალ დონეზე. თუნდაც, კანონპროექტების დონეზე. ეს საკითხი აქტუალურად რომ ჩავთვალეთ, სწორედ იმიტომ შეიქმნა საზოგადოებრივი საკონსტიტუციო კომისია. შევეცდებით, დაიდოს ისეთი კონსტიტუცია, რომელიც იქნება საზოგადოებრივი თანხმობის საფუძველი და არა პოლიტიკურ ძალთა შეთანხმების საფუძველი. სულ არ მაინტერესებს, რაზე შეთანხმდებიან ხელისუფლება და ოპოზიცია. მე - საზოგადოების წევრი უნდა ვიყო თანახმა იმაზე, რასაც მომავლისთვის გვთავაზობენ.
რამდენი ხანია, აღარ გსმენიათ დისკუსია საპარლამენტო და საპრეზიდენტო წყობასთან დაკავშირებით? რაღაც ჩაწყნარდა ეს თემა - იმიტომ, რომ თვითონ არ არიან გარკვეულნი. მე თუ მოვალ ხელისუფლებაში, საპრეზიდენტო წყობა მინდა; შენ თუ მოხვალ - საპარლამენტო. აი, პრობლემა სად არის. სამწუხაროდ, ქართულ პოლიტიკაში ასეთი მაგალითები უამრავია. ეს კი პირდაპირ კავშირშია ძალაუფლების მოპოვების წყურვილთან. სწორედ ამიტომ არის ლოზუნგი მიშას შეცვლა; სწორედ ამიტომ ვერ ხერხდება გაერთიანება. სამწუხაროდ, ის, რაც დღეს ხდება, მხოლოდ ასე შეიძლება გაიგო.
- თქვენი დაკვირვებით, ლოზუნგი, რომელიც სააკაშვილის წასვლას უკავშირდება, არც ერთი პოლიტიკური ძალისთვის არ ნიშნავს რეჟიმის შეცვლას? არ ნიშნავს თვისობრივი ცვლილებისკენ სწრაფვას?
- ესენი ამბობენ, რომ სწორედ ამას ნიშნავს. მაგრამ რას ამბობენ კონკრეტულად? მე რომ მოვალ, ისეთი არ ვიქნები, უკეთესი ვიქნებიო. ეს სტრუქტურის შეცვლას არ ნიშნავს. დღეს მართვის სისტემა არის საბჭოური. მხოლოდ სახელები ჰქვია სხვადასხვა. მაშნ ერქვა ცეკას პირველი მდივანი, ახლა ჰქვია რეზიდენტი. მაშინ ერქვა უზენაესი საბჭო, ახლა - პარლამენტი. მაშინ ერქვა რაიკომის მდივანი, ახლა - გამგებელი. შევარდნაძის დროს იმას მაინც არ იძახდნენ, რაიონში ეკონომიკა როგორ უნდა განევითარებინა რომელიმე მინისტრს. ახლა ესეც დაიწყო: მინისტრს ავალებენ ყურძნის შესყიდვას. ხუთწლიანი გეგმები აღარ გვაქვს; გვაქვს უფრო მოკლევადიანი გეგმები. და ამასთან, ჩვენს შემთხვევაში, ჯერჯერობით, მხოლოდ ლაპარაკობენ. ეს სტრუქტურაა დასაშლელი. თუ გვინდა, რომ საბოლოოდ დავამთავროთ საბჭოური ეპოქა, მართვის სტრუქტურა უნდა შეიცვალოს. ამაზე არავინ ფიქრობს. არც არავინ ლაპარაკობს. მაქსიმუმი, რაზეც საუბრობენ, არის თვითმმართველობის თემა, ისიც - ზოგად დონეზე. თანაც, სინქრონულად კი არა, ვის როგორც უნდა, ისე.
რაც მთავარია, არსებობს ერთი გაცილებით რთული ამოცანა, ვიდრე სააკაშვილის ვინმეთი შეცვლაა: პრეზიდენტის დღევანდელ სავარძელში ვინც უნდა ჩაჯდეს, იმ უფლებამოსილების პირს, ძალიანაც რომ უნდოდეს, ძალიან გაუჭირდება სტრუქტურული ცვლილებების განხორციელება. თავად რომ უნდოდეს კიდეც, ამის საშუალებას არ მისცემს გარემო, რომელიც მის ირგვლივ მომენტალურად შეიქმნება. იმ გარემოს სტრუქტურული რეფორმები აღარ აწყობს. სწორედ ამიტომ ვწვალობთ მუდმივად: არსებობს ბიუროკრატია, რომელიც არ ჩანს, მაგრამ რომელიც მართავს; რაღაც ეტაპზე ის ხდება მმართველი. ოპოზიცია უნდა შეთანხმდეს, რა თვისობრივი ცვლილებები უნდა განხორციელდეს და რა გზებით. და ამაზე უნდა  შეთანხმდეს დღესვე - სანამ მომავალი პრეზიდენტი სავარძელში ჩამჯდარა. სავარძელში რომ ჩაჯდება, მერე ძალიან გაუჭირდებათ.
- თქვენ ამბობთ, რომ ოპოზიცია მზად არ არის თვისობრივი ცვლილებებისთვის, და რომ ეს ინტერესი, ფაქტობრივად, არც საზოგადოებაში არსებობს. გინდათ თქვათ, რომ ამის უნარი ჩვენს საზოგადოებას ჯერ კიდევ არ შესწევს?
- საზოგადოებაში ეს ინტერესი ვინმემ უნდა გააჩინოს. საზოგადოებას ყველგან, ყველა დროში მართავს ელიტა და არა ცალკეული პიროვნებები. ელიტაში ვგულისხმობ ადამიანთა კრებულს, რომელსაც საერთო ზნეობრივი პრინციპები აქვს. თუ შეამჩნიეთ, ბოლო დროს გაქრნენ კომპოზიტორები. ძალიან პატივსაცემი ხალხია, მაგრამ მათი პრობლემა იყო კომპოზიტორთა სახლი. მეტი პრობლემა ამ ქვეყანას არ აქვს? გამოდის, რომ პრობლემა, რომლის მოგვარებისთვის ელიტის წარმომადგენლები თუ ცნობადი სახეები (როგორც გნებავთ, დაარქვით) იბრძვიან, პირადად მათ ან მათ წრეს უნდა ეხებოდეს. მწერალთა კავშირის სასახლის საკითხი თითქოს გადაწყდა, და იმ ხალხის ხმა, ვინც აპროტესტებდა, აღარ ისმის. მახსოვს, პრეზიდენტთან შეხვედრაზე იყვნენ, თუ არ ვცდები, ქეთი დოლიძე, ჯანსუღ ჩარკვიანი, გიგა ლორთქიფანიძე. პრობლემა ის კი არ არის, პრეზიდენტს შეხვდები თუ არ შეხვდები (თუმცა, ჩვენთან ეს ხდება პრობლემა: შეიძლება თუ არა, დაელაპარაკო სააკაშვილს); არც ის არის პრობლემა, ვის გაუგზავნეს ინდაური და ვის - არა. ამ ადამიანებს "კავკასიაზე" ვუსმინე. ამბობენ: "ჩვენ შევედით და სიმართლე ვუთხარით". და ირკვევა, რომ: ქეთი დოლიძე ელაპარაკა ფესტივალ "საჩუქართან" დაკავშირებით. პრობლემა ეს არის: პრეზიდენტს ელაპარაკები ფესტივალზე, რომელიც ცალსახად მნიშვნელოვანია, მაგრამ ამის იქით ვერ მიდიხარ. არქიტექტორს, ბიზნესმენს, მხატვარსა და მწერალს, როგორც ილია იტყოდა, რაღაც საერთო გვაქვს? გვაერთიანებს თუ არა ისეთი პრობლემატური საკითხი, რაც პრეზიდენტთან არის სალაპარაკო? ზოგადეროვნული პრობლემა გვაქვს თუ არ გვაქვს? ამ ეტაპზე აი, ეს პრობლემა ვერ მოვძებნეთ. სწორედ ამიტომ ხდება ისე, რომ მე მხარს ვუჭერ იმას, ვისთანაც მიმესვლება და ვინც პრობლემას მომიგვარებს.
იმისთვის, რომ ვიცოდეთ, რა გვინდა, აი, ამ ჩაკეტილ სივრცეს სჭირდება გარღვევა, თორემ ცალკე მეც ვიცი, რა მინდა, თქვენც იცით და ყველამ. თავისუფალი და კარგი ცხოვრება გვინდა - რად უნდა ამას ლაპარაკი! მაგრამ ვერ მოვა ეს ცხოვრება. და ახლა რომ უთხრა იმ ადამიანს, შენი მიდგომა ისევ კომუნისტური მიდგომააო, ეწყინება.
და კიდევ ერთი: ჩვენ საუბრის დასაწყისში თითქოს გავმიჯნეთ ბრძოლის გზები: საპროტესტო აქციები და მოლაპარაკებები. ასე ნუ გავყოფთ. გავმიჯნოთ ასე: ვინ არ უჭერს მხარს რევოლუციას და ვინ არის ამაზე წამსვლელი; ვის შეუძლია თქვას: "ეს ხელისუფლება არის დასამხობი და მე მას დავამხობ".
- ოპოზიციაში ასეთებიც არიან, თქვენი დაკვირვებით?
- არ ვიცი, თუ არიან, მაგრამ ის კი დანამდვილებით შემიძლია ვთქვა, რომ მე საპროტესტო აქციებით დამხობილი ხელისუფლება არ მინახავს. თუ ვინმემ იცის, თქვას. ჩემთვის სრულიად გაუგებარია მიდგომა: "ქუჩაში ვიქნები და სააკაშვილი წავა". ხოლო თუ ვინმე განაცხადებს: არ დაველაპარაკები; ჩამოვაგდებ; თუ იარაღი დამჭირდება, გამოვიყენებო, - ეს მიუღებელი, მაგრამ გასაგები პოზიცია იქნება. მთავარი ის არის, რომ ამის მთქმელი არავინ არის: მათ კანონი დასჯის. გასაგებია, რომ არავის უნდა ციხეში წასვლა, მაგრამ არც ის მინდა, თვალში ნაცარი მაყარო და იძახო, რომ მხოლოდ საპროტესტო აქციებით მივაღწევთ იმას, რაც მიუღწევადია. არ შეიძლება ყოფნა პროვოკაციების იმედზე.