მორიგი ექსპერიმენტი "სიმართლის სამინისტროზე" გავლით: როგორ ადგენს ხელისუფლება ჩვენს მგრძნობელობას სამოქალაქო დაპირისპირებაზე?

"რეზონანსი"

20 მარტი, 2010

ზვიად ქორიძე: "დიდი ეჭვი მაქვს, რომ ალექსანდრე რონდელი არის მოდიფიცირებული "ქრონიკის" სცენარის ავტორი"
"ანდრო ბარნოვს აქვს ასეთი კონცეფცია: დემოკრატიაზე მოსაუბრე ადამიანი დღეს უნდა გააჩუმო - იმიტომ, რომ ახლა დემოკრატიის დრო არ არის".
"საფრანგეთის რევოლუციის დროს მნიშვნელოვანი ფიგურა (რამდენადაც უცნაური უნდა იყოს დამთხვევა) შინაგან საქმეთა მინისტრი - ჟოზეფ ფუშე იყო. რევოლუციური სამეული გააცილა და შემდეგ, ხელისუფლების სათავეში ნაპოლეონი მოიყვანა. რა თქმა უნდა, ვერ გავავლებ ასეთ პარალელს და ვერ ვიტყვი, ვანო მერაბიშვილი მოიყვანს თუ არა საქართველოში ნაპოლეონის რანგის პოლიტიკოსს, მაგრამ, ვფიქრობ, რომ ის უკვე აქტიურად იწყებს ამ როლის თამაშს", - "რეზონანსს" ჟურნალისტი ზვიად ქორიძე ესაუბრება.

- რა მიზანს ისახავდა, თქვენი აზრით, მოდიფიცირებული "ქრონიკის" გაშვება 13 მარტს, ტელეკომპანია "იმედის" ეთერში?
- ვფიქრობ, რომ აქ არსებობდა სახელისუფლებო ინტერესები: პირველი - საზოგადოებისთვის მიეწოდებინათ მოვლენების განვითარების საკუთარი სცენარი. მათ მიერ წარმოდგენილი სცენარი კი არის ერთადერთი და არა ერთ-ერთი...
- ანუ, თქვენ სააკაშვილის უშუალო მითითების ალბათობაზე საუბრობთ?
- შეიძლება ხელისუფლებაში მოვლენების მიმართ განსხვავებული დამოკიდებულებები არსებობდეს, მაგრამ მას პასუხისმგებლობა ერთიანი აქვს. რა თქმა უნდა, დარწმუნებული ვარ, რომ სააკაშვილმაც იცოდა ამ ფაქტის შესახებ; იცოდა დავით ბაქრაძემაც (თუ არ იცოდა, ეს იმას ნიშნავს, რომ ის არაფერს წარმოადგენს ხელისუფლებაში); ვანო მერაბიშვილმაც იცოდა, ზურაბ ადეიშვილმაც, გიგა ბოკერიამაც, გიგი უგულავამაც. ყველამ იცოდა ამის შესახებ. და, ვინც არ იცოდა, მათ სხვათა შორის, არაადეკვატური რეაქციები ჰქონდათ.
- კონკრეტულად, ვის?
- მაგალითად, გოკა გაბაშვილს. ყველა პროპაგანდისტული ოინი, რაც გოკა გაბაშვილს ჰქონდა ჩაბარებული, ჩაფლავდა. მათ შორის, გახსოვთ, როგორ დამარცხდა ომის პროპაგანდა, რომელიც უშუალოდ გაბაშვილს ებარა. შესაბამისად, ვინ ჩაახედებდა მას ამ ფილმის სცენარის მომზადებაში?
ხელისუფლებას ჰქონდა ინტერესი, რომ მოდიფიცირებული ქრონიკის სახით წარმოდგენილი ერთადერთი სცენარი რუსულ სცენარად გაესაღებინა. და იგი მაყურებელს მიასაღა. მან გადაწყვიტა, რომ აი, ამ მეთოდით საზოგადოებისთვის ტვინი გამოერეცხა.
რაც შეეხება ხელისუფლების სხვა ინტერესს ამავე კონტექსტში: მას ალბათ აინტერესებდა ჩვენი საზოგადოების მზაობა ასეთი ტიპის ომის - რუსეთის მხრიდან ანექსიის მიმიმართ; ქართული საზოგადოების მზაობა სამოქალაქო ომის მიმართ - ვინაიდან ეს ფილმი მთლიანად სამოქალაქო დაპირისპირების იდეით არის გამსჭვალული. მთავარი კვანძი სამოქალაქო დაპირისპირებისას იკვრება, ყველაფერი დანარჩენი კი ამას მოსდევს.
გარდა ამისა, ხელისუფლებამ სცადა, საკუთარი თავიც შეემოწმებინა, როგორ იმოქმედებდა ის საზოგადოებრივი პანიკის პირობებში.
ტელეკომპანია "იმედმა" 13 მარტს, ფაქტობრივად, თქვა, რომ იგი მედია არ არის. მან პირდაპირ შეასრულა სიმართლის სამინისტროს ფუნქცია (ორუელის "1984"-ს შეგახსენებთ). ჩვენთან ხომ საზოგადოების ზომბირება ზუსტად ისევე ხდება, როგორც თავის დროზე - ფაშისტურ გერმანიაში.
საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან გასროლის ეფექტი ბევრად უფრო მოულოდნელი და ეგზალტირებული იყო: ყველა, ვისაც ჰქონდა რეაქცია "ქრონიკაზე", ფიქრობდა იმაზე, თუ როგორი მოძალადეა ეს ხელისუფლება საკუთარი საზოგადოების მიმართ. ხოლო, ვისაც ეს რეაქცია არ ჰქონდა, ის, ჟარგონი რომ გამოვიყენოთ, კაიფობდა დანარჩენ საზოგადოებაზე.
აქვე ვიტყვი, რომ თუკი არსებობს ისეთი რუსული სცენარი, როგორიც საქართველოს ხელისუფლებამ ტელეკომპანია "იმედის" მეშვეობით დახატა, ის, პრაქტიკულად, ამ სცენარის შემადგენელი ნაწილია. ის არის არა ობიექტი, რომელზეც განხორციელდება აგრესია რუსეთის მხრიდან, არამედ თავად არის ამ აგრესიის ინსპირატორი - იმიტომ, რომ ხელისუფლებამ დაუშვა, რომ არჩევნები უნდა გაყალბდეს; რომ ქუჩაში აუცილებლად უნდა გამოვიდნენ მოქალაქეები; აუცილებლად უნდა მოხდეს სამოქალაქო შეტაკება ხელისუფლებისა და ოპოზიციის მომხრეებს შორის; აუცილებლად ვიღაცამ უნდა გაისროლოს; მთავრობის სახლის წინ ადამიანები უნდა დაიღუპონ; მერე ვიღაცები ქაშუეთის ტაძრიდან უნდა გაასვენონ და იქაც დაპირისპირება უნდა მოხდეს. აი, ამის შემდეგ კი ახალგორიდან ტანკები მოდიან. ანუ, რუსეთი ამ სამოქალაქო დაპირისპირებას სათავისოდ გამოიყენებს.
თუკი პროპაგანდისტების მიერ აღწერილი ეს სცენარი რეალურად განხორციელდება, გამოდის, რომ რუსეთის მხრიდან ანექსიის ინსპირატორი საქართველოს ხელისუფლება იქნება - რადგან მან დაუშვა, რომ არჩევნები უნდა გაყალბდეს. როგორც ჩანს, სახელისუფლებო ძალა არ დაუშვებს თუნდაც ადგილობრივ არჩევნებში რომელიმე ოპოზიციური ძალის გამარჯვებას და ყველაფერს გააკეთებს იმისთვის, რომ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვიოს. ამ ფილმით ხელისუფლებამ ფაქტობრივად გვითხრა, რომ მას არსენალში დაპირისპირების თემაც აქვს. ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს.
- ფიქრობთ, რომ ეს რესურსი მართლაც არსებობს?
- მან გვითხრა: მე მინდა, რომ ეს მოხდეს; მე შემიძლია, რომ ეს მოხდეს, და მერე ეს რუსეთს დავაბრალო. რაც უნდა ძლიერი იყოს უცხო ქვეყნის ძალა საქართველოში, შეუძლებელია, სამოქალაქო დაპირისპირება მოხდეს საზოგადოებაში, სადაც მაღალი დემოკრატიული შეგნება არსებობს.
- დააზუსტეთ: შესაძლებელია თუ არა ეს ჩვენს ქვეყანაში?
- ხელისუფლება ცდილობს, დემოკრატიული საფანელი გამოაცალოს ჩვენს საზოგადოებრივ ცხოვრებას. და რა თქმა უნდა, ასეთ შემთხვევაში სამოქალაქო ომის ინსპირირება შესაძლებელია. ხელისუფლებამ, "იმედის" ფილმით, სწორედ ეს გვაჩვენა. მან თავისი პოზიცია უნდა ჩამოაყალიბოს და ღიად გვითხრას, ვის უპირისპირდება. ის ცდილობს, ნოღაიდელისა და ბურჯანაძის შეხვედრები პუტინთან საქართველოში სამოქალაქო დაპირისპირების მიზეზად აქციოს. სხვათა შორის, ფილმის სცენარის მიხედვით, სწორედ ბურჯანაძე და ნოღაიდელი ქმნიან სახალხო მთავრობას და არა სხვა ოპოზიციური პოლიტიკური ძალები. რატომღაც, აი, ასეთი სცენარებით ცდილობს ხელისუფლება (მოსკოვთან ერთად), გააძლიეროს ის პოლიტიკური ძალები, რომელთა რეიტინგი საზოგადოებაში ძალიან დაბალია. იცნობთ ადამიანს საქართველოში, ვინც რაიმე იცის ნოღაიდელის პოლიტიკური კონცეფციების შესახებ? ან საერთოდ, მოუსმენია მის მიერ ნათქვამი რაიმე ღირებულებითი მნიშვნელობის მატარებელი სიტყვა? ან, სულაც, მაჩვენეთ ადამიანი, რომელიც ნოღაიდელს პოლიტიკურ მხარდაჭერას გულწრფელად უცხადებს.
- თქვენი დაკვირვებით, უფრო კონკრეტულად, რა შეცვალა "იმედის" გადაცემამ ბურჯანაძესთან და ნოღაიდელთან მიმართებით და რა კონტექსტი ჩამოაყალიბა ზოგადად, ოპოზიციის გარშემო?
- ამ ფილმით ხელისუფლებამ, პრაქტიკულად, ძალები განალაგა და გვაჩვენა, რომ მისი მთავარი ოპონენტი არის ბურჯანაძე და ნოღაიდელი. ამიტომ, თუკი ვინმე მოქმედი ხელისუფლების პოლიტიკას ეწინააღმდეგება, ის ბურჯანაძისა და ნოღაიდელის გარშემო უნდა გაერთიანდეს - ვინაიდან მხოლოდ მათ შეუძლიათ, საქართველოში ხელისუფლება ძალისმიერი პოლიტიკით შეცვალონ. "აქ არჩევნებით ხელისუფლება არ უნდა შეიცვალოს" - ეს არის მესიჯი, რომელსაც, ერთი მხრივ, ხელისუფლება, მეორე მხრივ კი - ბურჯანაძე და ნოღაიდელი ავრცელებენ. თუკი საზოგადოების ძირითადი ნაწილიც მიიჩნევს, რომ ხელისუფლებაში ცვლილებები მხოლოდ გადატრიალებით უნდა მოხდეს, სამოქალაქო დაპირისპირებას ვერ ავცდებით. მაგრამ თუკი ჩვენ ამას არ დავუშვებთ, მაშინ, რა თქმა უნდა, გაკოტრებული აღმოჩნდება ორივე ფლანგი - ხელისუფლებაც და ბურჯანაძე-ნოღაიდელიც. ძალიან ცდილობს ქ-ნი ბურჯანაძე ბ-ნი ნოღაიდელისგან გამიჯვნას. ბოლო თვეების განმავლობაში ის პრაქტიკულად არც კი ჩნდება მასთან ერთად. ეს პიარ-მეთოდია - ერთმანეთის წარმოჩენის მიზნით.
ფაქტია, რომ ხელისუფლება ცდილობს, ბურჯანაძე და ნოღაიდელი გახადოს მეორე სიმძიმის ცენტრი; მათ გარშემო მოხდეს დღევანდელი ხელისუფლებით უკმაყოფილო ადამიანების კონსოლიდაცია. სხვათა შორის, ბურჯანაძეც და ნოღაიდელიც ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების ბოიკოტირებას უჭერენ მხარს. სააკაშვილს და მის გუნდს, რა თქმა უნდა, ხელს აძლევს, რომ ოპოზიციონერები სწორედ ესენი იყვნენ და არა სხვები. შესაბამისად, ეს სცენარი სამოქალაქო დაპირისპირებისთვის ხელსაყრელია.
- მოდიფიცირებულ "ქრონიკასთან" დაკავშირებულ ბოლოდროინდელ მოვლენებში ვანო მერაბიშვილის ფიგურას რა როლს ანიჭებთ?
- არ მგონია, მერაბიშვილის უშუალო მონაწილეობით, ან რაიმე თანხმობით იყოს ეს ფილმი მომზადებული. მაგრამ ფაქტია, რომ ის აუცილებლად ისარგებლებს ამ ფილმით და სასახლის შიდა გარჩევები დაიწყება. ეს პოსტრევოლუციური ქვეყნების ტიპური სცენარია. ამ სცენარის მიხედვით კი, ძალა, რომელიც ხელისუფლებაში რევოლუციის შედეგად მოვიდა, რევოლუციური მეთოდებითვე უნდა წავიდეს. როცა რევოლუციაზე თანხმდები, იმაზეც უნდა ფიქრობდე, როგორ შეგჭამს შენივე რევოლუცია. მაგრამ იქ აუცილებლად ჩნდება სტაბილურობის ღერძი, რომელიც ამტკიცებს: "ესენი უნდა წავიდნენ და სხვები უნდა მოვიდნენ. მაგრამ ეს მე უნდა გავაკეთო". საფრანგეთის რევოლუციის დროს მნიშვნელოვანი ფიგურა (რამდენადაც უცნაური უნდა იყოს დამთხვევა) შინაგან საქმეთა მინისტრი - ჟოზეფ ფუშე იყო. მან რევოლუციური სამეული გააცილა და შემდეგ, ხელისუფლების სათავეში ნაპოლეონი მოიყვანა. რა თქმა უნდა, ვერ გავავლებ ასეთ პარალელს და ვერ ვიტყვი, ვანო მერაბიშვილი მოიყვანს თუ არა საქართველოში ნაპოლეონის რანგის პოლიტიკოსს, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ის უკვე აქტიურად იწყებს ამ როლის თამაშს. და რა თქმა უნდა, ასეთ პირობებში, საზოგადოება ფხიზლად უნდა იყოს. ყველა პოლიტიკური ფიგურა უნდა იმყოფებოდეს მაქსიმალური საზოგადოებრივი, სამოქალაქო კონტროლის ქვეშ. დღეს არ არის 1793 წელი. დღეს მსოფლიოში აბსოლუტურად სხვა რეალობაა. არჩევნებს უნდა შევხედოთ, როგორც ნორმალურ პროცესს.
- ზემოთ ერთგვარი პარალელი გაავლეთ ფუშესა და მერაბიშვილს შორის. თქვენი დაკვირვებით, კონკრეტულად, რა ძალების მოყვანას ცდილობს მერაბიშვილი?
- პოლიტიკური ძალები, რომლებსაც ხელისუფლებაში მოსვლის პრეტენზია აქვთ, არის ის სივრცე, სადაც ვანო მერაბიშვილმა შეიძლება იმოქმედოს.
შეიძლება ჩვენ ახლა ირაციონალურ სფეროში ვიჭრებით, მაგრამ ფაქტია, რომ არჩევნებში მოგებისთვის დღეს არც ერთი პოლიტიკური ძალა არ იბრძვის. წინასაარჩევნო პროცესი ძალიან მდორედ მიმდინარეობს. პრეზიდენტი სააკაშვილიც კი არ ჩქარობს არჩევნების დანიშვნას, რათა დაგროვილი მუხტი წინასაარჩევნო კამპანიაში გადაიყვანოს. მუდმივად მიდის საუბარი იმზაე, თუ როგორ შეიძლება სცენარი განვითარდეს. შესაძლებელია, საერთაშორისო სივრცეში გარკვეულ კონსენსუსს აღწევენ - ვინ შეიძლება საქართველოში რეალურად აიღოს ხელში ძალაუფლება. თუკი ასე მოხდება, მაშინ ამ პროცესიდან საზოგადოება გამოირიცხება. ჩვენ სტატისტები ვიქნებით - ისეთივე როლის მატარებლები, როგორც 1991-92 წლებში აღმოვჩნდით. ვიღაცები გადაწყვეტენ, თბილისში ომი დაიწყონ; მერე ხელისუფლება წავიდეს და მოვიდეს სხვა. ეს სხვა კი აუცილებლად არჩევნებით გაიფორმებს თავს, და შემდეგ არავინ იცის, როგორ სცენარს შესთავაზებს საზოგადოებას.
სააკაშვილისთვის სამოქალაქო დაპირისპირება ნებისმიერ შემთხვევაში პანაცეას ნიშნავს. ჩვენ ეს არ უნდა დავუშვათ. სხვათა შორის, ძალიან ნიშანდობლივი იყო ჩემთვის პათოსი, რომელიც ამ კრეტინული ფილმის შემდეგ მიდიოდა "იმედის" ეთერში. პირდაპირ საუბრობდნენ - განსაკუთრებით ხელისუფლების მხარდამჭერი პოლიტოლოგები, ექსპერტები: ვინც იტყვის, რომ დღეს დემოკრატია არის უფრო მნიშვნელოვანი, ვიდრე უსაფრთხოება, ის ადგილზე უნდა გავაჩუმოთო. მე არ ვიცი, გაჩუმებაში კონკრეტულად რას გულისხმობენ - ადგილზე დახვრეტას თუ პირის "სკოჩით" აკვრას. მათი კონცეფცია ასეთია: თუკი უსაფრთხოდ ვიქნებით, მივალთ დემოკრატიამდე, მაგრამ თუკი დემორკატიულები ვიქნებით, უსაფრთხოების გარანტიები არ გვექნება. ეს არის ტყუილი, რომელშიც საზოგადოების დარწმუნებას ცდილობენ. სინამდვილეში, ჩვენ შეიძლება ვიყოთ უსაფრთხო, მაგრამ ავტორიტარული სახელმწიფო. საქართველოში ავტორიტარიზმის არსებობა კი ერთადერთი ქვეყნის - რუსეთის ინტერესებში შედის.
- საზოგადოებაში არსებობს აგრესიის განცდა თქვენ მიერ ნაგულისხმევი იმ ადამიანების მიმართ, ვინც 13 მარტს ექსპერტის სტატუსით იმყოფებოდა სტუდიაში. რა მნიშვნელობას ანიჭებთ მათ ამ სტატუსს და, საერთოდ, მათ მონაწილეობას ტელეგადაცემაში?
- გია ნოდიამ "მაესტროს" ეთერში დაადასტურა, რომ მას სცენარი აჩვენეს; ზურაბ დავითაშვილმაც დაადასტურა, რომ მან იგი ნახა. დიდი ეჭვი მაქვს, რომ ალექსანდრე რონდელი არის ამ ფილმის სცენარის ავტორი.
- ანდრო ბარნოვზე რას იტყვით?
- მასზე უკვე მოგახსენეთ: ბარნოვს აქვს ასეთი კონცეფცია: დემოკრატიაზე მოსაუბრე ადამიანი დღეს უნდა გაააჩუმო - იმიტომ, რომ ახლა დემოკრატიის დრო არ არის; რომ ახლა მთავარია უსაფრთხოების მიღწევა. სინამდვილეში კი, შეუძლებელია, უსაფრთხოება დემოკრატიის საპირწონე იყოს.
- ევროკავშირმაც და შეერთებულმა შტატებმაც მკვეთრი პოზიცია გამოხატეს მოდიფიცირებულ "ქრონიკასთან" დაკავშირებით. თქვენი აზრით, როგორ შეიძლება, საბოლოოდ ჩამოყალიბდეს დამოკიდებულება საქართველოს ხელისუფლების მიმართ და, ზოგადად, ქვეყნის მიმართ?
- ჩვენ ყოველმხრივ ვეწინააღმდეგებით ევროპულ და ამერიკულ განწყობებს და ვამბობთ, რომ განვითარების ჩვენი გზა გვაქვს. ეს გზა კი კერძო საკუთრების უგულვებელყოფაზე, კონტროლირებად მედიაზე, უმოქმედო სასამართლოზე, ბოლოს და ბოლოს, ავტორიტარიზმზე გადის.
თუკი ჩვენს ქვეყნაში სამოქალაქო დაპირისპირება მოხდება და ამის შემდეგ განხორციელდება იმ ტიპის აგრესია, როგორიც ფილმში იყო ასახული, ეს პრაქტიკულად იქნება პირდაპირი მინიშნება შემდეგზე: საქართველოს ხელისუფლებამ დაუშვა სამოქალაქო დაპირისპირება, რათა რუსეთის შეიარაღებული ძალებისთვის კარი გაეხსნა. ასეთ შემთხვევაში კი შეიძლება არ არსებობდეს ისეთი მებრძოლი სულისკვეთება, როგორიც ფილმში შეერთებული შტატების, ან - საფრანგეთის პრეზიდენტს აქვთ; ან კიდევ - ჰილარი კლინტონს, რომელიც მოსკოვში საგანგებოდ მიდის. ჯერჯერობით კი მათ აქვთ ეს სულისკვეთება. თუკი მოდიფიცირებული "ქრონიკა" კიდევ უფრო მოდიფიცირებულ სახეს შეიძენს და მართლაც სამოქალაქო დაპირისპირებამდე მივალთ, დასავლეთს რეალური საფუძველი ექნება, თქვას, რომ ჩვენთან თანამშრომლობა უკვე აღარ შეიძლება.
ჯერჯერობით ისინი მხოლოდ გვაფრთხილებენ. "იმედის" იმ გადაცემამ არამხოლოდ ჩვენი ქვეყნის მოქალაქეები, არამედ მსოფლიო ააღელვა. ბევრმა დაკარგა სიმშვიდე. მაგალითად, მე მესაუბრა კოლეგა გერმანიიდან - სწორედ იმ წუთებში, როცა ფილმი ეთერში გადიოდა. ის და მისი მეგობრები მზად იყვნენ, საქართველოში გადამღები ჯგუფის სტატუსით გადმოფრენილიყვნენ. ანუ, ეს მათთვისაც სტრესი იყო. ასე რომ, ეს არ არის ფილმი, რომელსაც შეიძლება მხოლოდ მყისიერი ეფექტი ჰქონოდა. ეს არის ფილმი, რომელსაც ნელი მოქმედების ნაღმის ეფექტი აქვს. და ეს ნაღმი შეიძლება კიდევ უფრო დაიმუხტოს, თუკი არ შევეშვებით ასეთ უპასუხისმგებლო დამოკიდებულებას ჩვენი მოქალაქეების, ზოგადად, საქართველოს სახელმწიფოებრივი უსაფრთხოების მიმართ. სწორედ ამას გვკარნახობენ დღეს ჩვენი უცხოელი კოლეგები. ჩვენ არ უნდა დავუშვათ, რომ საქართველოში სამოქალაქო დაპირისპირების, სამოქალაქო საზოგადოების ნგრევისა და რუსეთის ინსპირირების სცენარი განხორციელდეს: რეალურად, სწორედ ასე უნდა გავიაზროთ სცენარი, რომელსაც ხელისუფლება რუსეთის მხრიდან ანექსიის შესაძლებლობას უწოდებს.