კახა კაციტაძე: საქართველოში ვერავინ ხვდება, რა ხდება მსოფლიო პოლიტიკაში

„ახალი 7 დღე“

5 აგვისტო, 2010

“ჯერ უნდა ვიცოდეთ, რა ადგილი გვიჭირავს მსოფლიო პოლიტიკურ სივრცეში და ამის შემდეგ დავგეგმოთ პოლიტიკა. საქართველოში ხელისუფლებაცა და ოპოზიციაც ჯერ ნაბიჯებს დგამს და შემდეგ იწყებს ფიქრს. ჩვენ რუსეთისა და ამერიკის დაპირისპირებაზე ვსაუბრობთ. სინამდვილეში კი, მსოფლიოში სრულიად სხვა ვითარებაა.
უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ საქართველო-რუსეთის ურთიერთობას რუსეთში ძალთა განლაგება განსაზღვრავს და არა ამ ქვეყნებს შორის ორმხრივი ურთიერთობების ხასიათი.
ნინო ბურჯანაძე ცხადად მიჩვენებს, რომ შეეცდება, შექმნილი სურათიდან რაციონალური პოლიტიკა ააგოს...” - აცხადებს “ახალ 7 დღესთან” საუბრისას ექსპერტი კახა კაციტაძე.


- დასავლეთში ისეთივე მერყევი დამოკიდებულებაა საქართველოს ხელისუფლების მიმართ, როგორიც თავად ეს ხელისუფლებაა. მათ, ერთი მხრივ, სურვილი არ აქვთ, საქართველოს ხელისუფლების სახით გამუდმებით პრობლემების შემქმნელი ჰყავდეთ, მეორე მხრივ კი, ფიქრობენ, რომ თუკი ჩვენი ქვეყნის მიმართ კეთილგანწყობის დემონსტრირებას არ მოახდენენ, ამ ხელისუფლებამ შეიძლება რაღაც კიდევ უფრო მეტად გააფუჭოს. დასავლეთის გაორება, ალბათ, აქედან გამომდინარეობს. თუმცა, მას შემდეგ, რაც თბილისში დასავლური ვიზიტების სერია დამთავრდა, ერთი თვის განმავლობაში სააკაშვილმა იმდენი რამ “მოასწრო”, რომ, მგონი, მაღალი რანგის სტუმრებს დიდი ხნით დაუკარგა საქართველოში ჩამოსვლის სურვილი.
- საქართველოში ვიზიტისას გავლენიანი დასავლელი პოლიტიკოსი, ბ-ნი კუშნერი, ხაზგასმით აღნიშნავდა, რომ რუსეთთან დიალოგის წარმოება აუცილებელია. თქვენი აზრით, რა უნდა გაითვალისწინოს ქართულმა პოლიტიკურმა სპექტრმა (ხელისუფლებამ და ოპოზიციამ) რუსეთთან ურთიერთობის ნორმალიზებისთვის?
- აქამდე, ასე ვთქვათ, კლასიკური გერმანული გეოპოლიტიკური სკოლის სააზროვნო სივრცეში ვიმყოფებოდით, სადაც ადამიანების უმრავლესობა, მათ შორის, მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიმღები პოლიტიკოსები, მიიჩნევდნენ, რომ გეოგრაფიულ და გეოპოლიტიკურ მიზეზთა გამო რუსეთსა და ამერიკას შორის სამარადისო დაპირისპირება არსებობდა; რომ ჩვენ ამ დაპირისპირებაში ამერიკის მხარეს უნდა დავდგეთ - თანაც, იმიტომ კი არა, რომ ამერიკა დემოკრატიასთან იდენტიფიცირდება, არამედ, უბრალოდ, იმიტომ, რომ ამერიკა ძლიერია, გაიმარჯვებს და ამით ჩვენც ვისარგებლებთ. ასეთი ტიპის აზროვნება ავტორიტარი მმართველებისთვის არის დამახასიათებელი. ისინი ვერ აცნობიერებენ, რომ მსოფლიოში გლობალური ცვლილებები მოხდა. თავის დროზე, სწორედ ეს ვერ გათვალა სადამ ჰუსეინმა, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში ამერიკა-საბჭოთა კავშირის დაპირისპირებით მანიპულირებდა. ჩვენ უნდა გადავხედოთ ასეთ მიდგომებს.
ასევე არასერიოზულად მიმაჩნია საუბარი პროდასავლურ და პრორუსულ პოზიციებზე. მიმაჩნია, რომ ასეთმა კლასიფიკაციამ კორექტულობა დაკარგა. დასაშვებია პოზიციონირება მხოლოდ დემოკრატიისა და ავტოკრატიის ნიშნით.
პროდასავლური და პრორუსული ნიშნით პოზიციონირება გულისხმობდა იმას, რომ რუსეთსა და დასავლეთს შორის შეურიგებელი დაპირისპირება არსებობდა და ან ერთ, ან მეორე მხარეს უნდა დამდგარიყავი. გაირკვა, რომ ასეთი დაპირისპირება აღარ არსებობს. ამ ფონზე, სასაცილოა, რომ საქართველოში პოლიტიკური ძალები ცდილობენ, თავი წარმოაჩინონ, როგორც პრორუსულებმა ან პროდასავლურებმა.
ახლა მსოფლიო განვითარების თვისებრივად განსხვავებულ ეტაპზე იმყოფება და ეს დაყოფა იმდენად მოძველებულია და, გარკვეულწილად, ველურიც კი, რომ შემიძლია გითხრათ: იმ პოლიტიკოსებმა, ვინც პრორუსულებად თვლიან თავს და ისინიც, ვინც თავს პროდასავლურებად მიიჩნევენ, არ იციან, მსოფლიოში რა ხდება.
მიმაჩნია, რომ საქართველო პროდასავლური კი არა, დასავლეთის ნაწილი უნდა იყოს. მაგრამ ჩვენი ქვეყნის სინგაპურიზაციის მცდელობის ფონზე, იგი ასეთი ვერ იქნება. საქართველოს ხელისუფლებას სურს, დაუსრულებლად იყოს ქვეყნის სათავეში (რაც დასავლეთის ნაწილად ქცევას იმთავითვე გამორიცხავს), ამავე დროს კი, იყოს პროდასავლურიც - იმიტომ, რომ რუსეთთან არ მიესვლება. ამგვარი სტერეოტიპები ჩვენს აზროვნებას შიგნიდან ღრღნის და ანგრევს. ჩვენ ვცდილობთ, მაქსიმალურად გავამძაფროთ წინააღმდეგობები ამერიკასა და რუსეთს შორის; ჩვენს სივრცეში გადმოვიტანოთ მათი კონფლიქტი. ასეთი პოლიტიკა პირველი მსოფლიო ომის წინ სერბეთმა ისე “წარმატებულად” ჩაატარა, რომ მსოფლიო პირველ მსოფლიო ომამდე მიიყვანა. ამ ავანტიურიზმზე, ნულოვანი ჯამით თამაშზე, გუშინდელი დღის პოლიტიკაზე უარი უნდა ითქვას. თუმცა, ქართულ პოლიტიკურ ელიტაში (ოპოზიციასა და ხელისუფლებას ვგულიხსმობ) იმდენი ინტელექტუალური რესურსი არ არის, რომ მიხვდნენ, მსოფლიოში რა მასშტაბის, რა მნიშვნელობის ძვრები ხდება. შესაბამისად, მათ პასუხისმგებლობებზე საუბარი არასერიოზულად მიმაჩნია.
- ზურაბ ნოღაიდელი, ნინო ბურჯანაძე, კობა დავითაშვილი, კახა კუკავა - ოპოზიციური სპექტრის ეს ნაწილი მოსკოვში დადის და რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებს ხვდება. როგორ აფასებთ მათ ვიზიტებს - მით უმეტეს, იმის გათვალისწინებით, რომ ამ ქვეყანასთან დიპლომატიური ურთიერთობა აღარ არსებობს, ოპოზიციის აღნიშნული ფრთის მოსკოვური ვიზიტები კი, ფაქტობრივად, დახურულია?
- შეგახსენებთ, რომ რუსეთში იაპონიის ოპოზიციის წარმომადგენლებიც ჩადიან, რუსეთს კი იაპონიასთან გაცილებით დაძაბული ურთიერთობა აქვს, ვიდრე საქართველოსთან: რუსეთს იაპონიის ტერიტორიის ნაწილი არამარტო ოკუპირებული (საქართველოში ამ სიტყვას მისტიკური მნიშვნელობას აქვს), არამედ ანექსირებულიც აქვს. მან კურილიის კუნძულები თავისი ტერიტორიის ნაწილად გამოაცხადა, აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი კი, ფორმალურად, დამოუკიდებელი ტერიტორიებია. იაპონიასთან ასეთი პრობლემების მიუხედავად, ამ ორ ქვეყანას შორის კონტაქტები მაინც არსებობს. ასევე, როცა ნატოს ძალები კოსოვოში შევიდნენ, სერბეთის ხელისუფლებისა და ოპოზიციის წარმომადგენლებს ჰქონდათ კონტაქტები ნატო-სთან. ფორმალური თვალსაზრისით, ამაში საგანგაშოს ვერაფერს ვხედავ.
- მაშინაც, როცა საქართველოსა და რუსეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობა აღარ არსებობს, ჩვენი ქვეყნის ხელისუფლება კი რუსეთთან არ ურთიერთობს?
- იაპონიასა და რუსეთს შორის დიპლომატიური ურთიერთობა არსებობს, მაგრამ იგი არ არსებობდა სერბეთსა და ამერიკას შორის. ამ ტიპის კავშირი ისრაელსა და პალესტინას შორისაც კი არსებობდა. ისრაელის მხრიდან ამ კონტაქტებში მონაწილეობდა ხელისუფლებაცა და ოპოზიციაც, ოღონდ, ჩვენგან განსხვავებით, ისრაელში ეს ქმედებები კოორდინირებული იყო. რასაკვირველია, ჯობს, ოპოზიციის რუსეთში გამართული შეხვედრები მაქსიმალურად გამჭვირვალე იყოს. ჩვენ რაციონალურად მოაზროვნე პოლიტიკოსები რომ გვყავდეს, ამ შეხვედრებზე პასუხისმგებლობას გადაინაწილებდნენ და ოპოზიცია ცალმხრივ მოქმედებებზე არ გადავიდოდა.
- თქვენ რამდენიმე წლის განმავლობაში “ახალი მემარჯვენეების” ანალიტიკურ დეპარტამენტს ხელმძღვანელობდით. ხოლო მას შემდეგ, რაც ეს სამსახური დაიხურა, ნინო ბურჯანაძემ უსაფრთხოების კონცეფციაზე სამუშაოდ მიგიწვიათ. ასეთი “ნახტომი” რით შეიძლება ავხსნათ?
- “ახალი მემარჯვენეების” ანალიტიკური დეპარტამენტი, რამდენადაც მივხვდი, ფინანსური პრობლემის გამო დაიხურა: მოხდა ის, რაც საქართველოში ხშირად ხდება. “მემარჯვენეებთან” დღესაც ძალზე კეთილგანწყობილი ურთიერთობა მაქვს.
ბურჯანაძესთან კი განსხვავებული ტიპის ურთიერთობა მაკავშირებს - ის ჩემი მეუღლის დეიდაშვილია. მასთან პირადი ურთიერთობები მქონდა მაშინაც, როცა პარლამენტის თავმჯდომარე იყო. საქმიან ურთიერთობას რაც შეეხება, ამ ხასიათის კონტაქტი მისი ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში ჩვენ არ გვქონია - იმიტომ, რომ მისთვის ცნობილი იყო ჩემი შეხედულებების შესახებ.
- ახლა კი მის პოლიტიკურ ორიენტაციას იზიარებთ?
- მე არ ვარ მისი პარტიის წევრი. ყველას, ვისაც ამ ხელისუფლების მიმართ პრინციპული ოპოზიციური პოლიტიკა ექნება, კონსულტაციით ყოველთვის დავუჭერ მხარს. ქ-ნმა ნინომ მთხოვა, უსაფრთხოების კონცეფციის შემუშავებისთვის ექსპერტის სტატუსით დავხმარებოდი და ახლაც, ბუნებრივია, პერიოდულად ვხვდებით ერთმანეთს. დარწმუნებული ვარ, რომ ბურჯანაძე ამ ხელისუფლებასთან გარიგებაზე არ წავა; და ისიც ვიცი, რომ აკადემიურ, არგუმენტირებულ მოსაზრებას გაითვალისწინებს.
- ზემოთ აღნიშნეთ, რომ ოპოზიცია ხელისუფლებისგან დამოუკიდებლად ცალმხრივ ნაბიჯებს დგამს რუსეთთან ურთიერთობის აღსადგენად. ამ ფონზე, იზიარებთ თუ არა გავრცელებულ მოსაზრებას იმის თაობაზე, რომ მოსკოვში მოსიარულე ოპოზიციონერები, ფაქტობრივად, რუსულ წისქვილზე ასხამენ წყალს? ბურჯანაძეც მათ შორის არის. ის რუსეთის ხელისუფლების პირველ პირებს ხვდება. არ გაგჩენიათ კითხვები ბურჯანაძის მიმართ იმაზე, თუ რა დატვირთვა აქვს მის მოსკოვურ ვიზიტებს?
- საქართველოს მიმართ რუსეთის პოლიტიკის ხასიათს ცოტა სხვაგვარად განვიხილავ. მე ტენდენციების ანალიზი მაინტერესებს და არა პირადი კონტაქტები.
- ეს "პირადი კონტაქტები", თქვენი დაკვირვებით, ტენდენციებზე როგორ აისახება?
- ჯერჯერობით ამაზე საუბარი, ჩემი აზრით, ნაადრევია. საბოლოოდ, ამ კონტაქტების ტენდენციებზე ასახვა, ალბათ, მოხდება კიდეც. მაგრამ ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ, რომ საქართველო-რუსეთის ურთიერთობას რუსეთში ძალთა განლაგება განსაზღვრავს და არა ამ ქვეყნებს შორის ორმხრივი ურთიერთობების ხასიათი. ცივილურ სახელმწიფოთა შორის ასეთი რამ, როგორც წესი, არ ხდება. საქართველო-რუსეთის ურთიერთობისთვის კი იგი წლების განმავლობაში ერთგვარ სქემად ჩამოყალიბდა.
- თუ ასეა, მაშინ რა აზრი აქვს ქართველი პოლიტიკური სპექტრის წარმომადგენლების მოსკოვში სიარულს?
- უბრალოდ, ყველა გზა უნდა მოისინჯოს. არ ვფიქრობ, რომ ხელისუფლებიდან ან ოპოზიციიდან ვიღაც აუცილებლად მიაღწევს პოზიტიურ შედეგს. ახლო აღმოსავლეთის მოლაპარაკებები რომ იწყებოდა, არავითარი გარანტია არ არსებობდა იმისა, რომ პალესტინელები და ებრაელები პრობლემის მოგვარების გზაზე რაღაც წარმატებას მიაღწევდნენ. გარკვეულ ეტაპზე, თითქოს წარმატების ნიშანი გამოიკვეთა, მაგრამ ღაზას პრობლემა დღესაც გადაუწყვეტელი რჩება. პოლიტიკა რისკისა და გაურკვევლობის მომენტს ყოველთვის შეიცავს. მე მგონია, რომ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებში გარღვევა სხვა, უფრო ფართო კონტექსტში უნდა განვიხილოთ, კერძოდ:
მსოფლიო თვისებრივად სხვაგვარი ხდება. ამერიკის პარადიგმა მსოფლიო პოლიტიკის მიმართ პრინციპულად იცვლება. იგი აღარ ცდილობს (ისე, როგორც ბუშის დროს ცდილობდა) ერთპიროვნული ლიდერის როლის შენარჩუნებას. შტატები ცდილობს, დაიკავოს “პრიმა ინტერპარისის” ტიპის პოზიცია - იყოს პირველი თანასწორთა შორის და პასუხისმგებლობა ყველას გადაუნაწილოს, დაახლოებით მსოფლიოს 50-მდე სახელმწიფოს. ამერიკა დაპირისპირების პოლიტიკას ამ სახელმწიფოთა შორის პასუხისმგებლობის გადანაწილების პოლიტიკით ცვლის. სამწუხარო კი ის არის, რომ საქართველოს ამ ასამბლეაში ხმის ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში არ ექნება. ჯერ უნდა ვიცოდეთ, სად ვართ, რა ადგილი გვიჭირავს მსოფლიო პოლიტიკურ სივრცეში და ამის შემდეგ დავგეგმოთ პოლიტიკა. საქართველოში ხელისუფლებაცა და ოპოზიციაც ჯერ ნაბიჯებს დგამს და შემდეგ იწყებს ფიქრს. ჩვენ რუსეთისა და ამერიკის დაპირისპირებაზე ვსაუბრობთ. სინამდვილეში კი, მსოფლიოში სრულიად სხვა ვითარებაა. პრობლემა ის არის, რომ თუ საქართველო ამ 50 სახელმწიფოში არ მოხვდება, რუსეთი ყოველთვის მოგვიგებს - იმიტომ, რომ იგი ამ ასაბლეის წევრი იქნება. საქართველოს კი მასში მოხვედრის შანსი მხოლოდ იმ შემთხვევაში ექნება, თუ ევროკავშირის ან ნატო-ს წევრი ქვეყნის სტატუსს შეიძენს. საქართველოს დღევანდელი ხელისუფლების პირობებში ეს შეუძლებელია.
- ზემოთ აღნიშნეთ, რომ ითანამშრომლებთ ნებისმიერ ოპოზიციურ ძალასთან, რომელიც მოქმედი ხელისუფლების მიმართ პრინციპულად ოპოზიციურ პოლიტიკას გაატარებს. რეალურ ოპოზიციურ ძალებად ვის მიიჩნევთ?
- "ალიანსი საქართველოსთვის" დაშლამდე მიმაჩნდა, რომ ასეთები იყვნენ: "ალიანსი", ბურჯანაძის "დემოკრატიული მოძრაობა - ერთიანი საქართველო", "ლეიბორისტული პარტია", "ეროვნული ფორუმი" - ახლა, სამწუხაროდ, ამ მჭიდიდან "ალიანსი" ამოვარდა. ჯერჯერობით გამიჭირდება იმაზე საუბარი, მასში შემავალი რომელი პარტია შეძლებს, დარჩეს კლასიფიკაციის აღნიშნულ სივრცეში. არ ვიცი, რა გზით წავა "ფორუმი". სულ ამბობენ, რომ რაღაცას აპირებენ...
- "ფორუმის" მიმართ ეს შეკითხვა ბოლო დროს, მართლაც, არაერთხელ დაისვა. თუ შეიძლება, მითხარით, ბურჯანაძის პოლიტიკურ საქმიანობას როგორ აფასებთ? მისი, როგორც რეალური ოპოზიციური ძალის მიმართ, რა მოლოდინი გაქვთ?
- ის ცხადად მიჩვენებს, რომ შეეცდება, შექმნილი სურათიდან პოლიტიკა ააგოს.
- რაციონალური პოლიტიკა?
- დიახ, რაციონალური პოლიტიკა.