ქართველმა საზოგადოებამ ''მოდელირებული ქრონიკა'' ''გადაყლაპა''. მორიგი ტესტი საკონსტიტუციო ცვლილებებია

„ახალი 7 დღე“
22 ივლისი, 2010

„დემოკრატიის სიტუაციურად ერთგულება მხოლოდ განვითარებული დემოკრატიის მახასიათებელია, როდესაც ყველა კონკრეტულ შემთხვევაში მზად ხარ დემოკრატიის დასაცავად. ჩვენ ამისთვის მზად არ ვართ. სააკაშვილის მტკიცება იმასთან დაკავშირებით, რომ ხელისუფლებამ „მოდელირებული ქრონიკის“ მომზადების შესახებ არაფერი იცოდა, მტკნარი სიცრუე აღმოჩნდა. განვითარებულ დემოკრატიულ ქვეყანაში ასეთი ტრიუკი არც ერთ ხელისუფლებას არ შერჩებოდა; ბოლომდე ყელში ექნებოდა გაჩხერილი“, – აცხადებს „ახალ 7 დღესთან“ საუბრისას სოციოლოგი იაგო კაჭკაჭიშვილი.

- როგორ შეაფასებთ ვითარებას პოლიტიკური თვალსაზრისით, რომელიც საქართველოში ადგილობრივი არჩევნების შემდეგ ჩამოყალიბდა?
- ადგილობრივი არჩევნების შემდეგ ოპოზიცია, ფაქტობრივად, პარალიზებული გახდა. ოპოზიციურმა პოლიტიკურმა პარტიებმა, რასაკვირველია, არა რეალურად, მაგრამ ნომინალურად არსებობა შეწყვიტეს: ისინი პოლიტიკურ სცენაზე აღარ ჩანან - კატასტროფულ მარცხს „ინელებენ“.
ოპოზიციას საკუთარ შეცდომებზე რეფლექსია სჭირდება; და, რაც მთავარია - მან მომავლის სტრატეგია უნდა გაიაზროს.
ახლა ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლება, პრაქტიკულად, მთელი შემადგენლობით, „ნაციონალური მოძრაობის“ წარმომადგენლებით არის დაკომპლექტებული; ამ პოლიტიკურ ძალას ხელთ უპყრია მართვის სადავეები ყველა დონეზე, და, რაც განსაკუთრებით აღსანიშნავია - თბილისში - იქ, სადაც მოქმედი ხელისუფლების ყველაზე სუსტი წერტილი იყო. ოპოზიცია შოკის მდგომარეობაშია და ამ მდგომარეობიდან გამოსვლისთვის დრო სჭირდება.
- იმ კვლევების საფუძველზე, რომლებსაც თქვენ აწარმოებდით წინასაარჩევნო პერიოდის განმავლობაში, ასეთი შედეგი ლოგიკური იყო?
- კვლევებიდან გამომდინარე, ასეთი შედეგი ჩვენთვის მოულოდნელი, რა თქმა უნდა, არ ყოფილა. ეს კარგად იცოდნენ თავად ოპოზიციურმა პოლიტიკურმა პარტიებმა. მაგრამ ისინი აცხადებდნენ, რომ ამომრჩევლები დაშინებულები იყვნენ და, ამდენად, სოციოლოგიურ გამოკითხვებში გულწრფელები ვერ იქნებოდნენ; და რომ მთავარი ის იყო, თუ რას გვიჩვენებდა თავად არჩევნები. არჩევნებმა კი გვიჩვენა ის, რასაც ყველა წინასაარჩევნო კვლევა აჩვენებდა. ოპოზიციის უფრო გონივრული, რაციონალური მოქმედების შემთხვევაში შედეგი შეიძლებოდა ყოფილიყო პრინციპულად სხვა (პირველ რიგში, თბილისის შედეგებს ვგულისხმობ). ოპოზიციამ ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ასეთი მარცხი განეცადა.
- თქვენი დაკვირვებით, რა შეცვალა „ალიანსის“ დაშლამ მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესში?
- ვფიქრობ, რომ „ალიანსის“ დაშლამ უარყოფითად იმოქმედა ოპოზიციური პოლიტიკური სპექტრის განვითარებაზე. ეს გაერთიანება პოლიტიკური ძალების თვისებრივად ახალი სიმბიოზი იყო: პრეცედენტი, როდესაც პოლიტიკურ ძალთა გაერთიანებას საფუძვლად დაედო არამხოლოდ ძალაუფლებისთვის წყურვილი (რაც, ხშირ შემთხვევაში, მექანიკურად აერთიანებს სრულიად განსხვავებული პოლიტიკური და ღირებულებითი ორიენტაციის ძალებს), არამედ უფრო მნიშვნელოვანი რამ: კერძოდ, ამ პოლიტიკური ძალების ამომრჩეველთა ტიპი იყო ჰომოგენური; ამ პარტიებს ერთი ტიპის ამომრჩეველი ჰყავდა და, აქედან გამომდინარე, არჩევნებში ერთმანეთს ართმევდნენ ხმებს. ასე რომ, მათ გაერთიანებას ელექტორატური საფუძველი ჰქონდა: ისინი ამომრჩეველთა პრეფერენციების შესაბამისად გაერთიანდნენ. გარდა ამისა, მათ სტრატეგიული ხედვები აერთიანებდათ; და, რაც მთავარია, მათ გაერთიანებას საფუძვლად დაედო ისეთი პოლიტიკოსების ერთობა, რომლებიც, ჩემი აზრით, პოლიტიკური საქმიანობის პერიოდში დისკრედიტებულნი არ ყოფილან - ბევრი სხვა პოლიტიკური ძალისგან განსხვავებით. მათ, სტრატეგიის გარდა, აერთიანებდა ტაქტიკაც: ალიანსში შემავალი პოლიტიკური ძალები უარს ამბობდნენ ხელისუფლებაში მოსვლისთვის ძალადობრივი გზის გამოყენებაზე.
სწორედ, ამ ფაქტორების გათვალისწინებით შეიქმნა პერსპექტიული პოლიტიკური გაერთიანება. მათ თანამშრომლობა იმდენად შეთანხმებულად დაიწყეს, რომ ვფიქრობდი, შეასძლებელი გახდებოდა ამ გაერთიანების ერთ პოლიტიკურ პარტიად გარდაქმნა.
„ალიანსის“ ერთ-ერთი ხიბლი ისიც იყო, რომ მას არ ჰყავდა ერთი გამოკვეთილი პოლიტიკური ლიდერი. საქმე გვქონდა მულტიცენტრალიზმთან: გადაწყვეტილებების მიღება ხდებოდა რამდენიმე ლიდერის მიერ, კოლექტიურად, კონსენსუსის საფუძველზე. და, როგორც კი გაჩნდა ერთპიროვნული გადაწყვეტილებების მიღების პრეცედენტი, ამას მაშინვე მოჰყვა უარყოფითი რეაქცია „ალიანსის“ წარმომადგენელთა მხრიდან. საბოლოოდ, „ალიანსი“ დაიშალა. ამან კი კიდევ უფრო გააღარიბა საქართველოს ოპოზიციური სპექტრი.
- პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი სიკორსკი ოპოზიციის წარმომადგენლებიდან მხოლოდ გიორგი თარგამაძესა და ირაკლი ალასანიას შეხვდა. ამასთან დაკავშირებით მან განაცხადა: „ჩვენ შევხვდით მოქმედ და შესაძლო მომავალ ხელისუფლებებს“. როგორ ახსნით მის ამ ფრაზას? და აქვე: თქვენი აზრით, შეძლებს თუ არა ალასანია საზოგადოების მხარდაჭერის მოპოვებას?
- მიმაჩნდა, რომ ალასანია პერსპექტიული ფიგურა იყო. მას ჰქონდა ძლიერი პარტიული ფონი - „რესპუბლიკელებისა“ და „მემარჯვენეების“ სახით. ისინი მის პერსპექტიულობას ამყარებდნენ. მისი პარტნიორი იყო, ასევე სოზარ სუბარი. ახლა კი ირაკლი ალასანია მარტო აღმოჩნდა, და ამან მისი მდგომარეობა შეუდარებლად გაართულა.
რაც შეეხება პოლონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის განცხადებას, როგორც ჩანს, მან ადგილობრივი არჩევნების შედეგებით იხელმძღვანელა: არა რაღაც ღრმა ანალიზის საფუძველზე, არამედ მექანიკურად გათვალა: ვინც მიიღო ყველაზე მეტი ხმა ოპოზიციიდან, ის მიიჩნია შესაძლო მომავალ ხელისუფლებად.
- „ეროვნული ფორუმის“ ლიდერებმა რამდენიმე ხნის წინ, საჯაროდ, კონფერენციაზე, „ფორუმის“ წევრებს დაავალეს, სექტემბრის პირველ დეკადამდე მათი პოლიტიკური გაერთიანების რიგების გაზრდა უზრუნველყონ. თქვენი აზრით, რას მისცემს „ფორუმს“ და, შესაბამისად, პოლიტიკურ პროცესს ასეთი ტაქტიკა? რას შეცვლის სექტემბრიდან „ეროვნული ფორუმის“ ასეთი გადაწყვეტილება?
- ასეთი ტაქტიკა შეიძლება, სასარგებლო იყოს შიდა პარტიული მობილიზაციის თვალსაზრისით, რათა პარტიის რიგები გაიზარდოს. მაგრამ შეუძლებლად მიმაჩნია საუბარი იმაზე, მოახდენს თუ არა პარტიის რიგების გაზრდა პოლიტიკურ პროცესზე გავლენას.
- ბურჯანაძე-გაჩეჩილაძე-სუბარი-ოქრუაშვილი - როგორც ჩანს, ოპოზიციურ სპექტრში ასეთი სეგმენტი ყალიბდება. თქვენი დაკვირვებით, საზოგადოებრივი მხარდაჭერის თვალსაზრისით, მას რა პერსპექტივა აქვს?
- ძალიან მიჭირს ამ პოლიტიკური გაერთიანების პერსპექტივაზე საუბარი მისი გამოკვეთილი ეკლექტურობის გამო. ეს იმ ხარისხის ეკლექტურობაა, რომელსაც არ ვიცი, რა შედეგი შეიძლება მოჰყვეს. ფაქტია, რომ ხმაურიანად წარდგენილი ე.წ. „ეროვნული იდეა“ ჰაერში გამოკიდებულ მოწოდებად დარჩა.
- რატომ, თქვენი აზრით?
- იმიტომ, რომ ეს სუმბურული აქტივობაა. სრულიად ბუნდოვანია, თუ როგორ უნდა იქნას იგი განხორციელებული რეალურ პოლიტიკურ ქმედებებში.
- ბურჯანაძისა და ოქრუაშვილის რესურსზე რისი თქმა შეგიძლიათ?
- სუბარი-გაჩეჩილაძისგან განსხვავებით, ბურჯანაძესა და ოქრუაშვილს უფრო მეტი აქვთ საერთო: ორივე რადიკალური განცხადებებით გამოდის. მაგრამ, თუ გავითვალისწინებთ ბურჯანაძისა და ოქრუაშვილის დღევანდელ პოლიტიკურ წონას, მათ მნიშვნელოვანი საპროტესტო ენერგიის მობილიზების პოტენცია ჯერჯერობით არ აქვთ.
- რამდენიმე დღის წინ პოლიტოლოგმა რამაზ საყვარელიძემ შენიშნა: „ზუსტად ვიცი, რომ კლინტონმა ოპოზიციასთან შეხვედრისას მათ ჰკითხა - სააკაშვილმა ხელისუფლებაში ყოფნა რომ გაიხანგრძლივოს, ექნება თუ არა ხალხს ამაზე პროტესტის განცდა; გამოვა თუ არა ის ქუჩაში“. როგორც ჩანს, ეს ფაქტორი დასავლეთისთვის უმნიშვნელო არ უნდა იყოს. თქვენი დაკვირვებით, მართლაც, შეიძლება თუ არა, შეიქმნას ისეთი ვითარება, რაზეც კლინტონი, როგორც ჩანს, პასუხს ელოდებოდა?
- მე მაინც ვფიქრობ, რომ შექმნილი ვითარების ფონზე, ერთადერთი რამ, რამაც შეიძლება, ისევ გამოაცოცხლოს ოპოზიციური ფრონტი საქართველოში, ჩვენს ქვეყანაში რუსული მოდელის გამეორებაა: თუკი კონსტიტუცია შეიცვლება პრემიერმინისტრის ინსტიტუტის გაძლიერებით; თუკი სააკაშვილი პრემიერმინისტრის პოსტზე გადაინაცვლებს და ამით ხელისუფლების სათავეში ყოფნის ვადას გაიხანგრძლივებს. ვფიქრობ, რომ ეს იქნება ხელისუფლების ის საბედისწერო შეცდომა, რამაც შეიძლება ისევ გამოაცოცხლოს ოპოზიციური მოძრაობა საქართველოში - იმიტომ, რომ ქართველი საზოგადოება ავტორიტარიზმის შენარჩუნებას ასე ადვილად არ შეეგუება. ეს არ იქნება ის საკვები, რაც შეიძლება ხალხს ადვილად აჭამო. მე არ ვამბობ, რომ ხელისუფლებას ასეთი მცდელობა არ ექნება; უბრალოდ, უფრო მეტად მოსალოდნელი არის ის, რომ ხელისუფლებას დიდი წინააღმდეგობა შეხვდება ამ პროექტის განხორციელების გზაზე.
- თქვენ ამბობთ, რომ ქართველი საზოგადოება არ არის ისეთი მორჩილი, რომ ავტორიტარიზმის გახანგრძლივებას შეეგუოს. დასავლელი ლიდერების ვიზიტებისას გამოკვეთილად ისმოდა მესიჯი, რომელიც საქართველოში დემოკრატიის განვითარების აუცილებლობას ეხებოდა. ავტორიტარიზმთან შეურიგებლობა, ჩვენს შემთხვევაში, თანხვდება თუ არა დემოკრატიის განვითარებისთვის მზაობას?
- დემოკრატიისთვის ბრძოლა გულისხმობს როგორც პოზიტიურ, ისე ნეგატიურ აქტივობას. ჩვენი საზოგადოება მზად არის დემოკრატიისთვის ნეგატიური თვალსაზრისით. უფრო კონკრეტულად: ის შეეწინააღმდეგება პროცესების აშკარად არადემოკრატიულ განვითარებას; ფუნდამენტური პრინციპების დარღვევას. ასეთად კი ამ ეტაპზე განიხილება საკონსტიტუციო ცვლილებების საფუძველზე ავტორიტარიზმის საბოლოო ინსტიტუციონალიზაცია საქართველოში. არ მგონია, რომ ქართველი საზოგადოება ამას შეეგუება. მაგრამ დემოკრატიის საფუძვლების დაცვა და დემოკრატიული ცხოვრების წესის სოციალური ცხოვრების ყველა უბანზე დამკვიდრება სხვადასხვა რამ არის. ჩვენმა საზოგადოებამ არასაკმარისი პროტესტი გამოთქვა ბევრ ისეთ პრობლემურ საკითხზე, რომელსაც განვითარებულ დასავლურ საზოგადოებაში ძალიან მწვავე რეაქცია მოჰყვებოდა.
- კონკრეტულად, რომელ მაგალითს დაასახელებთ?
- მაგალითისთვის „მოდელირებული ქრონიკას“ მოვიყვან. გავლენიანმა ბრიტანულმა ორგანიზაციამ გამოიკვლია და დაადგინა, რომ არველაძესა და წამალაშვილს შორის საუბრის ჩანაწერი ნამდვილი იყო. ანუ ის სიუჟეტი მომზადდა ხელისუფლების დაკვეთით. და სააკაშვილის მტკიცება იმასთან დაკავშირებით, რომ ამ სიუჟეტის შესახებ არაფერი იცოდა, მტკნარი სიცრუეა. განვითარებულ დემოკრატიულ ქვეყანაში ასეთი ტრიუკი არც ერთ ხელისუფლებას არ შერჩებოდა. ბოლომდე ყელში ექნებოდა გაჩხერილი. ჩვენთან ასე არ მოხდა; ამ ფაქტმა საპროტესტო ენერგიის მობილიზება არ გამოიწვია.
- ესე იგი, „მოდელირებული ქრონიკა“ არ გახდა საფუძველი ქართული საზოგადოების მხრიდან დემოკრატიის განვითარების პოზიტიური თვალსაზრისით აქტივობისთვის. რატომ, თქვენი აზრით?
- „მოდელირებული ქრონიკა“ ძალიან სერიოზული, მაგრამ მაინც, ასე ვთქვათ, სიტუაციური შეცდომაა. რატომ არ მოჰყვა ამას შესაბამისი რეაქცია? დემოკრატიის სიტუაციურად ერთგულება მხოლოდ განვითარებული დემოკრატიის მახასიათებელია - როდესაც ყველა კონკრეტულ შემთხვევაში მზად ხარ დემოკრატიის დასაცავად. ჩვენ ამისთვის მზად არ ვართ.